KISILI Bε SƆRƆ kεwalew de fε wa dannaya ?
G. Blay
Daminε
« K’a masɔrɔ Ala ye diɲε kanu haali, fo a ye a denkε kelenpe di, walisa mɔgɔ o mɔgɔ dara a denkε la, o kana halaki, nka o ka ɲεnamaya banbali sɔrɔ ».
Nin ye matigi Yesu Krisita yεrε ka kumakanw ye, minnu sεbεnen bε Yuhana ka kibaru duman na, a sura 3, tεmεsira 16.
O de kama, minnu dara Ala denkε la, olu kisilen don halaki banbali ma. I n’a fɔ a sεbεnen bε Yuhana ka sεbεn fɔlɔ la, a sura 5, tεmεsira 13 kɔnɔ cogo min na : « Aw minnu dara Ala Denkε tɔgɔ la, ne bε nin kow sεbεn ka ci aw ma, walisa aw k’a don ko ɲεnamaya banbali bε aw fε ».
Nka, minnu dara Ala Denkε la, Bilisi, Sitanε, Ala ni mɔgɔw jugu b’a ɲinin ka olu ja wuli ni kalan kolonw ye. O kun ye, k’u lafili ni nin hami ye : dannaya tε mɔgɔ kisi, fo kεwalew.
O dela nafa b’a la, an k'a jεya Kitabu senuma barika la, ale min kelenpe de ye an ka sinsili sɔrɔ yɔrɔ ye, ale fε, an b’a don ko Ala ka kisili bε sɔrɔ dannaya de fε, kεwalew sen tε o la, i n’a fɔ Ciden Paul y’a fɔ k’a jεya cogo min na Romεkaw sura 3, a tεmεsira 28 kɔnɔ : « mɔgɔ bε jo sɔrɔ dannaya de barika la, ni sariya kεwalew tε ».
Kalan min b’a fɔ ko kisili bε sɔrɔ kεwalew de barika la, o kalan kadi mɔgɔ ye k’a masɔrɔ, a bε a yεrε bonyali sɔrɔ o la. Ni an ye a jate cogoya dɔ la, a bε kε a ɲεna ko a ka kisili bε bɔ ale yεrε de la. Ka kisili minε i n’a fɔ Ala ka nilifεn, o bε mɔgɔ kumasulu, mɔgɔ min tε a fε k’a sɔrɔ i n’a fɔ ko a dira a ma ten, fuu la, nka k’a sɔrɔ a yεrε wɔsi la. O de kosɔn, ma caman bannen don kisili ma, hali n’o y’a sɔrɔ ko, gengejiri kan, kisili ko bεε dafara yen, wa bi Ala bε a ni gansan, mɔgɔ ma min bε o dannaya kε.
Walisa ka jo di u ka kalan kolon in ma, kalan min b’a fɔ ko kisili bε sɔrɔ kεwalew de fε, u y’a ɲinin ka Kitabu yɔrɔ dɔw lafɔ ɲogɔn kɔ, misalila ciden Paul ka sεbεnw ni ciden Yakuba ta. O tuma la, a bε i n’a fɔ ko Nin Senu min ye nin sεbεnikεlaw ninnu ɲεminε, (Ala ka nin barakεlaw filaw) bε se ka a yεrε kan sɔsɔ.
Paul wa Yakuba de ?
An ka u ka sεbεnw da ɲɔngɔn na :
Ni an ye jateminε kε Paul ka fɔlen na, min bε sɔrɔ Romεkaw 3:28, an bε se k’a fɔ ko :
« Mɔgɔ bε jo sɔrɔ dannaya de fε, k’a sɔrɔ kεwalew tε ».
N’an ye Yakuba fana ta jateminε (Sura 2 tεmεsira 24), an bε se k’a fɔ ko :
« Aw ɲε bε a la ko mɔgɔ bε jo sɔrɔ kεwalew fε, dannaya dɔrɔn tε ».
Ciden Paul b’a fɔ fana Efεsekaw sura 2, tεmεsira 8-9 ko :
« Aw kisilen bε nεεma de barikala, dannaya fε, o ma bɔ aw yεrεw la dε, Ala ka nilifεn de don. O tε kεwalew nɔ ye, walisa mɔgɔ si kana a yεrε bonya ».
Yala nin sεbεnikεla filaw bε ɲɔngɔn sɔsɔ wa ? Ayi dεrε ! Yakuba m’a fɔ cogo si la ko an kisilen tε dannaya fε, nka ko, an tε jo sɔrɔ dannaya dɔrɔn fε.
An ka jateminε dɔ kε fɔlɔ : Yakuba bε a ka fɔta sinsin yɔrɔ min na, o ye tεmεsira 23 de ye. Wa Paul fana kan bε o yɔrɔ kelen in de ma. O kuma in bɔra Jenεse 15, tεmεsira 6 :
« Abrama dara Matigi la. Matigi ye o dannaya jate a ye tilennenya ye ».
Ni Paul bε kuma kεwalew ko la minnu ni dannaya tε bεn, a b’a fɔ o kεwalew ma ko « sariya ka kεwalew », an bε o sɔrɔ Romεkaw sura 3, tεmεsira 20 ani 28.
Ibrahima ni Rahab
Yakuba tε kuma sariya ka kεwalew ko la, wa a bε misali fila minnu ta, Ibrahima ni Rahab, sariya ka kεwalew ko tε se ka fɔ yen. Yakuba Sura 2, tεmεsira 21 fε, Ibrahima ka kεwale in, sariya kan bilali taamashyεn tun bε a la, sariya yɔrɔ min na a sεbεnen bε ko : « I kana mɔgɔ faga ». Ibrahima dun tun bε n'a den lase saya ma sarakabɔlan kan !
O la sisan, nin kεwale in taamashyεn ye mun de ye ? N’an tε se k’a fɔ a ma ko : « sariya ka kεwalew », ola an ka kan k’a fɔ a ma ko : « dannaya ka kεwalew », « sariya ka kεwalew » ani « donnaya ka kεwalew », olu tε fεn suguya kelen ye. Ibrahima ka nin kεwale in ye dannaya kεwale de ye, Ala kelen min ko : « I kana mɔgɔ faga », o Ala kelen in de ko k’a k’a denkε saraka a ye. Ibrahima dalen tun bε a la ko Ala ye lahiduw minnu ta a ye, a denkε in ko la, olu tε na to dafabali ye. Heburuw, sura 11, a tεmεsira 19 bε a fɔ an ye ko : « Ibrahima ye a jate ko se bε Ala ye ka a lakunun ka bɔ suw cεma. O de kɔsɔn a y’a denkε sɔrɔ tun, i n’a fɔ a kununa ka bɔ suw cεma ».
Ni dannaya kεwale tun tε, o kɔrɔ ko kojuguba de don, o dun ni sariya tε bεn, siga tε o la. Rahab fana ka kεwale bε ten, Yakuba ye min fɔ a ko la, ni dannaya kεwalew dɔrɔn tun tε, kojuguba de don, o min ye a ka siya mɔgɔw janfaliba ye.
Wa ni adamaden jate yεrε bɔra a la, an b’a kalan Kitabu senuma kɔnɔ, Heburuw 11, a tεmεsira 17 a fɔra ko : « Dannaya de y’a to Ibrahima kɔrɔbɔra tuma min na, a ye Isaka kε saraka ye… a denkε kelenpe », a tεmεsira 31 la, an b’a ye ko : « Dannaya de y’a to jatɔmuso Rahab ma halaki kanminεbaliw fε, k’a masɔrɔ a tun ye o ko lajεbaaw minε koɲuman ». Ninnu fila bεε ka kεwalew kεra dannaya de fε, dannaya kεwalew de don.
Yakuba ye misaliw minnu ta k’a ka kuma sinsin, olu bεε bε kuma dannaya kεwalew de kan, siga tε o la, sariya kεwalew ko tε fewu. Adamadenw b’a ɲinin ka sariya tan minnu dafa walisa ka kisili sɔrɔ, hali n’o y'a sɔrɔ u kεɲεna, Yakuba kan tε olu ma fewu.
A b’a fɔ ka segin a kan ko kisili tε san, an wɔsi tε ; Ala ka nilifεn de don. Zaburuw 49, a tεmεsira 8 ni 9, Korε denkεw b’a fɔ yen siga tε a la ko : « Nka u si tε se ka u balima kumabɔ wala ka wari sara Ala ye. Mɔgɔ ni kumabɔ sɔngɔn ka bon. Mɔgɔ tε se ka a wari sɔrɔ abada ».
Ni kuma in tun bε na kε jigitigεli koba ye n’a tun ma sεbεn tεmεsira 16 la ko : « Nka Ala na ne ni tila ka bɔ saya fanga bolo ». Mɔgɔ tε se ka min kε Ala bε o kε !
Fɔli wa jirali ?
Yakuba ye nin kεwalew misaliw ta kun jumεn na ? Dɔ wεrε tε, a tun bε a fε ka siga de bɔ dannaya ko la (n’o y’a sɔrɔ a bε yen) : nin kεwalew ye dannaya seere de ye.
Ayiwa, an bε segin an ka fɔlen kan, min bε sɔrɔ Yakuba sura 2, a tεmεsira 14 : « Ne balimaw, ni mɔgɔ dɔ b’a fɔ ko dannaya b’a fε, k’a sɔrɔ kεwalew t’a fε, o bε mun ɲε sa ? »
Nafa foyi tε a la k’a fɔ ko : dannaya bε ne fε ! A fɔli dama dɔrɔn tε, nka k’a jira ni kεwalew ye.
Misalila, aw ye nin jateminε kε, ne k’a fɔ sinsan ko ne ye balafɔlaba ye k’a sɔrɔ ne tε foyi dɔn fɔli yεrε la. Ne bε ne waso n’o ye maa minnu ɲεna, olu tε na dεsε ka ne kɔrɔbɔ : « An ma ban ka da i la, nka bala filε nin ye. Ayiwa kεnε bε i bolo, an bε fε ka i lamε walisa ka son ».
Kεwalew dɔrɔn de bε se ka seereya bɔ dannaya ko la. Wa Yakuba ka kuma bε sinsin o yɔrɔ de kan ; a ka misaliw bε o de jira. Dannaya bε ne fε, nafa foyi tε o fɔlila. Ni dannaya bε i fε, fo a ka baara kε walisa a ka ye. Dannaya bε se ka ye cogodi ni kεwalew tε, olu minnu tε dɔ wεrε ye dannaya kεwalew kɔ, kεwalew minnu bε dannaya jira.
A ka kitabu sura 2, a tεmεsira 15 ani 16 (Yakuba ka wajulu bε sinsin yen de kan), an bε misali sɔrɔ yen balimakε wala balimamuso fεεrεtɔ kan, dumini tε minnu bolo. Yakuba bε nin ɲininkali kε ko : « Ni aw dɔ y’a fɔ u ye ko : « A’ye taa hεεrε la, ka aw laja k’aw fa, » K’a sɔrɔ a ma u farikolo magoɲε fεnw di u ma, o bε mun ɲε sa ? », a tεmεsira 17, an b’a ye ko o ye dannaya salen de ye, dannaya min bε fɔ dala dɔrɔn.
Nka an ka tεmε ni ciden ka wajuli tɔ ye : a tεmεsira 18, an b’a kalan yen ko : « Dannaya bε e fε, kεwalew bε ne de fε ». A ma fɔ yen ko : i ka i ka dannaya jira ne la ni kεwalew tε, wa ne na nka kεwalew jira i la ni dannaya tε. Ayi ! Nka : i ka i ka dannaya jira ne la ni kεwalew tε, (o dun tε se ka kε) wa a ma sεbεn ko : ne bε na n ka kεwalew jira i la, nka, « ne na ne ka DANNAYA jira i la ne ka kεwalew fε ». A jεyalen don yan ko kεwalew ye seere de ye dannaya ko la, olu de bε dannaya tiɲεntigiya.
Wa tεmεsira 19, a sεbεnen bε yen ko : « I dara a la ko Ala ye kelenpe de ye, o ka ɲi » nka jinεw fana bε o dannaya kε : u b’a dɔn ko Ala bε yen wa u bε yεrεyεrε.
O tε dannaya ye min bε na ni kisili ye, jodili bε sɔrɔ dannaya min fε, ciden Paul ni Yakuba fila bεε kan bε o dannaya kelen in de ma, u tε ɲɔngɔn kan sɔsɔ few.
Jodili : Yɔrɔ duuru
Walisa ka nin kalan in kuncε, an ka jateminε kε jodili la Kitabu kɔnɔ, a ɲεfɔlen bε ciden Paul ni Yakuna fε cogo min na. An bε se k’a lajε yɔrɔ duuru la, hali n’a y’a sɔrɔ o yɔrɔ duuruw bεε jεlen don i n’a fɔ ko fεn kelenpe. U tε fɔ ɲɔngɔn kɔ few, u bε ɲɔngɔn dafa cogoya min na, o ye kaba ko ye.
1. Jodili, Ala fε
Romεkaw sura 8, a tεmεsira 33 :
« Ala bε jo di »
O ye jodili talen ye a ju yεrε la, o min ye Ala yεrε je.
2. Jodili, nεεma fε
Romεkaw sura 3, a tεmεsira 24 :
« Jo bε di u ma gansan »
O ye jodili talen ye a kε kun na, a sababu : nεεma min bε Ala dusu la.
3. Jodili, joli fε
Romεkaw sura 5, a tεmεsira 9 :
« Jodilen kɔ an ma Yesu joli barika la »
O ye jolidi talen ye a sɔrɔ cogo fε, Ala ye fεεrε minnu bɔ, o ye joli de ye, Yesu Krisita joli.
4. Jodili, dannaya fε
Romεkaw sura 3, a tεmεsira 28 :
« An b’a jate ko mɔgɔ bε jo sɔrɔ dannaya de barika la »
O ye jodili talen ye a ka baara la, a bε baara min kε an hakili ni an dusu la.
5. Jodili kεwalew fε
Sisan, an bε se Yakuba ka sεbεn ma, a sura 2, tεmεsira 24 :
« Aw y’a ye sisan ko mɔgɔ bε jate tilennen ye a ka kεwalew kɔsɔn, dannaya dama tε »
O ye jodili talen ye a tiɲεtigiya cogo fε, fεn mun b’a to n’a b’a ye fana.
Ala ɲεkɔrɔ wa, mɔgɔw ɲεkɔrɔ ?
An ka fɔ k’a jεya yan ko danfara bε dannaya la min bε jo di dannabaa ma Ala ɲεkɔrɔ (Ala mago tε ala ka jiri den ye fɔlɔ walisa k’a jiri suguya dɔn) ani dannabaa ka jodili mɔgɔw ɲεkɔrɔ. k’a masɔrɔ mɔgɔw, olu minnu ni Ala tε kelen ye, olu mago bε jiriden yeli la walisa k’a jiri suguya dɔn.
An tε na se ka ni kalan surun in kuncε k’a sɔrɔ an m’a jira ko kisili sɔrɔli kεwalew fε, ko Paul min bε o kalan kεlε ni barikaba ye, ni Yakuba bεnen don fεn kelen kan. Ale fana b’a fɔ k’a segin a kan ko dannabaa ka kan ka taama « kεwalew ɲumanw sira kan ». Kεwalew ɲumanw tε fεnw ye minnu b’an kisi, nka an bε kεwalew ɲumanw kε k’a masɔrɔ an kisilendon. O kɔrɔ ko kεwalew ye an ka kisili nɔ de ye, kisili sɔrɔ cogo tε few.
Min bε bɔ Paul ka kalan na, o fɔlen filε nin ye Efεsekaw sura 2, tεmεsira 8-10. An tε na se ka nin yɔrɔ kalan k’a kɔrɔ dunen bεε fɔ.
K’a masɔrɔ a kεlen k’a fɔ ko : Aw kisilen bε nεεma de barika la dannaya fε, o ma bɔ aw yεrε la dε, Ala ka nilifεn don. O tε kεwalew nɔ ye, walisa mɔgɔ si kana a yεrε bonya », a tilara k’a fɔ ko : « Ala ka baara nɔ ye an de ye. A ye an da Krisita Yesu la kεwale ɲumanw kama, a kɔnna ka olu labεn walisa an ka taama u la »
Wa a ka sεbεn cilen Tite ma, a sura 3-8
A kεlen k’a fɔ ko :
« Nka an kisibaa Ala ka ɲumaya ni a ka kanuya minnu bε mɔgɔw ta fan fε, olu y’u jira tuma min na, a ye an kisi. An yεrεw ye kεwale ɲumanw minnu kε, olu nɔ tε dε, a yεrε ka makari nɔ don », a ye nin fɔ k’a fara a kan ko : « O kuma jεlen don, ne b’a fε i ka o fɔ k’a gεlεya, walisa minnu dara Ala la, olu ka u jija kεwale ɲumanw la ».
O Sεbεn kelen in kɔnɔ, ciden b’a fɔ a sura 2, tεmεsira 7 ko : « I yεrε fana ka kε ɲεjirabaa ye kεwale ɲumanw bεε la ».
N’an taara ɲε, a tεmεsira 14 : « Yesu Krisita ye a yεrε di an kɔsɔn walisa ka an kumabɔ kojuguw bεε ma, ka mɔgɔ dɔw saniya ka u kε a yεrε kelenpe taw ye, u jijalen kεwale ɲumanw bεε kεli la ».
Ni an taara ɲε tuguni, Tite 3, a tεmεsira 1 ni 8 : « I ka u hakili jigin a la ko u ka kolo gɔfεrnaman ni kuntigiw ye, ko u ka olu kan minε, ani ulabεnnen ka sɔrɔ kεwale ɲumanw bεε kεli kama » ani : « minnu dara Ala la, olu ka u jija kεwale ɲumanw la ».
Paul ni Yakuba bεε bε kεwalew nafa dɔn, kεwale ɲumanw. Wa u bεε b’a jate nin hakilina kelen de ye. Min bε u fila ni ɲɔngɔn cε, o ye bεn dan ye. Nka kεwalew ye kalan kun ba min ye, fɔ a yɔrɔw bεε ka to u nɔ la.
Kuma laban
Ala ka kuma y’a jira an na ko :
· Kisili ye Ala ka nilifεn de ye, k’a sɔrɔ mɔgɔ si ka baara nɔ tε o ye.
· O kisili sɔrɔla kεwale dafalen kelenpe de la, Matigi Yesu Krisita ka kεwale gengejiri kan ;
· O kisili ye a ka tɔrɔw ni a ka saya de nɔ ye, a ye o min kε an kɔsɔn ;
· O kisili bε sɔrɔ dannaya de fε, walisa dannabaa ka hεrε dafalen sɔrɔ, a ka ɲagali yan, nin diɲε in kɔnɔ ani ka ɲagali nin diɲε in kɔfε.
Nka a ɲinilen bε dannabaa fε a k’a ka dannaya nɔ jira. Mogɔw bε jiri dɔn a den de fε. O jirali tε se ka kε dannaya kεwalew kɔ, an bε se k’a wele fana ko « kεwale ɲumanw », olu minnu ye danna nɔ ani dannaya den dubalenw ye.
An ka nɔɔrɔ di Ala ani a Denkε Yesu Krisita ma, Ale min ka kabako kεwale barika la, jurumutɔ bε kisi Ala ka dimiya ma, n’a ye dannaya kε, a bε Ala ka nεεma sɔrɔ ni diɲε in kɔnɔ ani diɲε nata kɔnɔ.
An bεε, jurumutɔw minnu kumabɔra a joli barika la, a ka kεwale dafalen duba damadɔnbali ye anw ta ye ! Nka nɔɔrɔ ka da ale kelenpe tɔgɔ kan kabini sisan fo abada !