Meyi Malenge



Mianda ya mu Mukanda

 

JS Robertson

 

Table des matières abrégée:

1        Bualu bua Mukelenge wetu Yesu Kilisto

2        Dinanga dia Nzambi

3        Disua dia Nzambi

4        Dimanya

5        Muananyi, kolesha Mutshima webe

6        Muntu Mupia-mupia

7        “Ndi ngenza bualu bundi nkina”

8        Dituku dia Mukelenge ne Dituku dia Lumingu lua Bayuda

9        Bualu bua Bilota

10     Masangisha a Ekeleziya

11     Makonka Makuabo ne Mandamuna

12     Mukelenge Yesu udi ujikija Disama dia Muntu wa Kapitene ka Masalayi

13     Mulami Muimpe wa Mikoko

14     Lusumuinu lua Luse ne Dinanga dia Nzambi (Luka nshapita 15)

15     Lusumuinu lua Mubanji Mupote (Luka 12:1-21.)

16     Kukudimuka kua Mukelenge Yesu (Matayo 17:1-8).

17     Yeye kena Kunoko, Wakabika

18     Bintu bia Mvita bia Muena Kuitabuja

19     Bualu Bumue

20     Meyi malenge a Mukelenge wetu Yesu Kilisto

 

Table des matières détaillée:

1        Bualu bua Mukelenge wetu Yesu Kilisto

1.1      Mukelenge Yesu Kilisto udi Muana Munanga wa Nzambi

1.2      Kumpala kua tshibangidilu tshia bikondo Muana wakadiku

1.3      Butumbi bua Muana

1.4      Nzambi wakatuambila diyi kudi Muana

1.5      Nzambi wakatuma Muana wende bua kuikaleye Musungidi wa ba pa buloba (1 Yone 4:14).

1.6      Muana wakatumanyisha dina dia Tatu

1.7      Mukelenge Yesu Kilisto udi Muana wa muntu

1.8      “Muana wa muntu”: muntu wa tshishiki

1.9      Muana wa muntu, mutumbishibue mu bukelenge buende

1.10          Dina dia YESU didi dituambila bualu bua Musungidi

1.11          Dina dia YESU didi dituambila bua dinanga

1.12          Dina dia YESU didi pamutu pa mena onso

2        Dinanga dia Nzambi

2.1      Bule buadi

2.2      Butshiya buadi

2.3      Bunene buadi

2.4      Mushindu wadi

2.5      Katuena mua kuidikija dinanga dia Nzambi

3        Disua dia Nzambi

3.1      Muntu wa kumpala wakapanga

3.2      Disua dia Nzambi bualu bua Ekeleziya

3.3      “Nuikale nusakidile Nzambi” (Kolosai 3:15).

3.4      Disua dia Nzambi bualu bua buloba

4        Dimanya

4.1      Dimanya dia bantu babi

4.2      Dimanya dia muntu musungidibua

4.3      Dimanya dia kuitabuja

4.4      Dimanya dia Paulo

4.5      Tudi bamanye …

4.6      Dimanya dia Mukelenge Yesu

5        Muananyi, kolesha Mutshima webe

5.1      Bikala mutshima webe upanga bualu bua bubi

5.2      Biwikala musesuke mu njila muimpe wa Nzambi

5.3      Bikala mutshima webe upanga bualu bua malu adi akukuata

5.4      Bikala ba pa buloba bakukengesha

6        Muntu Mupia-mupia

6.1      Malu a mubidi

6.2      Muena Kilisto udi mua kupita malu a mubidi bukole

6.3      Mukelenge Yesu udi Muakuidi wetu Munene

6.4      Nyuma Muimpe udi utuakuila kudi Nzambi

7        “Ndi ngenza bualu bundi nkina”

8        Dituku dia Mukelenge ne Dituku dia Lumingu lua Bayuda

8.1      Dituku dia Mukelenge

8.2      Dituku dia lumingu dia Bena Yuda

8.3      Bena Kilisto kabena muinshi mua mikenji

8.4      Tunemeke Dituku dia Mukelenge

9        Bualu bua Bilota

9.1      Bilota bia tshianana

9.2      Bilota bia mashimi

10     Masangisha a Ekeleziya

10.1          Buakuidi bua bena Kilisto

10.2          Disangisha bua kuvuluka Mukelenge mu kutshibula kua bidia

10.3          Bualu bua mutanda wa bidia

10.4          Mutanda wa bidia udi utuambila bualu bua buobumue

10.5          Bualu bua lupanza

10.6          Lupanza ludi lutuambila bualu bua disanka

10.7          Mutanda wa bidia ne lupanza bidi anu bimanyinu

10.8          Disangisha bua kunvua muambi kampanda

10.9          Disangisha buashi

10.10       Disangisha bua kuyila Mukanda wa Nzambi

10.11       Disangisha bua kulomba Nzambi

10.12       Nyuma Muimpe udi utukuatshisha mu kulomba kuetu

10.13       Masangisha bua kuyisha bana

11     Makonka Makuabo ne Mandamuna

11.1          Dikonka

11.2          Diandamuna

11.3          Dikonka

11.4          Diandamuna

11.5          Dikonka

11.6          Diandamuna

11.7          Dikonka

11.8          Diandamuna

11.9          Diandamuna bualu bua nvinyo ne maluvu

11.10       Muena kuitabuja kena ne nvinyo anyi maluvu bualu

12     Mukelenge Yesu udi ujikija Disama dia Muntu wa Kapitene ka Masalayi

12.1          Musoko wa Kapenuma

12.2          Muntu kayi ne ditekemena

12.3          Kapitene wakadi muntu wa ditabuja dilelela

12.4          Mu tshikoso

12.4.1     Mukelenge Yesu udi Muondapi Munene

12.4.2     Muntu udi musungidibue ku ditabuja

12.4.3     Mukelenge kena upidia muntu ne mutshima mupuekele

13     Mulami Muimpe wa Mikoko

13.1          Mulami Muimpe wa Mikoko

13.2          Mukelenge Yesu udi udileja mu mishindu mishilangane

13.3          Balami ba mikoko bakuabo ba mu Mukanda wa Nzambi

13.4          Mudimu wa mulami wa mikoko

13.5          Mukelenge Yesu udi Mulami Munene

13.6          Kulama kua Mulami Muimpe wa mikoko

13.7          Tshimanyishilu tshia Mulami Muimpe wa mikoko

13.8          Musambu bualu bua Mulami Muimpe wa mikoko

14     Lusumuinu lua Luse ne Dinanga dia Nzambi (Luka nshapita 15)

14.1          Lusumuinu lua mukoko mujimine

14.2          Dinanga dia Mulami Muimpe bua mikoko yende

14.3          Dinanga ne dinanukila bia Nyuma Muimpe

14.4          Nyuma Muimpe udi wenza mudimu mu mitshima ya bantu

14.5          Dinanga dia Tatu bua muanende

14.6          Nsongalume udi wela meji bua nzubu wa tatu wende

14.7          Disanka dinene didi mu mutshima wa tatu

14.8          Bintu biakapesha tatu muana wende

14.9          Muana wa ngombe udi ne manyi

15     Lusumuinu lua Mubanji Mupote (Luka 12:1-21.)

15.1          Dijingulula dia lusumuinu

15.2          Muntu mubanshi wakadi tshidime

15.3          Bantu beyemene Nzambi, kabeyemenyi biuma

15.4          Bintu bia Muena Kilisto bidi mu diulu

15.5          Bupote bukuabo

16     Kukudimuka kua Mukelenge Yesu (Matayo 17:1-8).

16.1          Yesu udi ubanda ku mukuna ne bayidi basatu

16.2          Yesu udi ukudimuka ku mesu kua bayidi

16.3          Mose ne Eliya badiku

16.4          Diyiki dia Yesu ne Mose ne Eliya

16.5          Diyi didi difuma mu diulu

16.6          Bayidi badi bamone anu Yesu

17     Yeye kena Kunoko, Wakabika

17.1          Mukelenge wakamba ne, “Papita matuku asatu nembike”

17.2          Muanjelo udi ubunguluja dibue

17.3          Nzambi wakabisha Mukelenge Yesu ku bafue

17.4          Mukelenge Yesu wakapita Satana ne lufu bukole

17.5          Mukelenge udi ushikama pa nkuasa wa butumbi wa Nzambi

18     Bintu bia Mvita bia Muena Kuitabuja

18.1          Bualu bua Satana ne bukokeshi buende

18.2          Bukole bua Mukelenge budi bupite bunene

18.3          Tudiluatshishe ne bintu bionso bia mvita bia Nzambi

18.4          Bintu bia mvita bia Nzambi

18.5          Bulelela

18.6          Buakane

18.7          Bisabata bia kudilongolola kua Lumu Luimpe

18.8          Ngabu wa ditabuja

18.9          Tshifulu tshia lupandu

18.10       Muele wa Nyuma

19     Bualu Bumue

19.1          Bualu bumue bua muntu mufofo (Yone 9:25).

19.2          Bualu bumue bua muntu mubanji (Mako 10:21).

19.3          Bualu bumue bua Malia (Luke 10:42).

19.4          Bualu bumue bua Paulo (Filipoi 3:13,14).

19.5          Bualu bumue bua Yoshua (Yoshua 23:2,14. 1:1-9).

19.6          Bualu bumue bua Davidi (Musambu 27:4).

19.7          Bualu bumue bua Petelo (2 Petelo 3:8).

20     Meyi malenge a Mukelenge wetu Yesu Kilisto

 

 

1        Bualu bua Mukelenge wetu Yesu Kilisto

1.1        Mukelenge Yesu Kilisto udi Muana Munanga wa Nzambi

    Nzambi wakajadika bualu ebu ku musula wa Yadene: “Yesu wakumuka mu mayi; ne monayi, diulu diakamubulukila … ne umvuayi, diyi diakafuma mu diulu ne, Ewu udi Muana wanyi munanga, Yeye udi unsankisha bimpe” (Matayo 3:16,17).

    Nzambi wakajadika bualu ebu musangu muibidi ku kukudimuka kua Mukelenge Yesu, pakadiye pamutu pa mukuna ne bayidi bende: “Monayi, ditutu diengelela diakababuikila; diyi diakalupuka mu ditutu ne, Ewu udi Muananyi munanga, Yeye udi unsankisha bimpe, mumvuilayi” (Matayo 17:5).

 

1.2        Kumpala kua tshibangidilu tshia bikondo Muana wakadiku

    Tudi tumvua meyi a Mukelenge Yesu bu mudiye uyikilangana ne Tatu wende ne, “Tatu, diba diakufika; utumbishe Muanebe, bua Muana akatumbishe … nakukutumbisha pa buloba, nakujikija mudimu uwakumpa. Tatu, katataka untumbishe diatshimue nebe ne butumbi butuakadi nabu nebe diambedi buloba kabuyipu …Tatu, ndi musue bawakumpa bikale kundi bua kutangilabo butumbi buwakumpa, bualu bua wewe wakansua meme diambedi kabayi banze kufuka buloba” (Yone 17:1,4,5,24).

 

1.3        Butumbi bua Muana

1) Muana “udi tshifuanyikiji tshia Nzambi udi kayi mua kumuenebua, muanabute wa bifukibua bionso” (Kolosai 1:15).

2) Muana “udi dinkenka dikole dia butumbi bua Nzambi ne tshifuanyikiji mene tshia Bunzambi buende” (Ebelu 1:3).

3) Nzambi “wakafukeye nende buloba kabidi … bualu bua munda muende muakafukibua bintu bionso bia mu diulu ne bia pa buloba … bintu bionso biakafukibua ku bukole buende ne bua bualu buende” (Ebelu 1:2. Kolosai 1:16).

4) Muana “udi wimanyika bintu bionso ku diyi dia bukole  buende” (Ebelu 1:3).

5) “Pakamaneye kupetela bantu diuvua dia ku malu mabi abo,  wakashikama ku tshianza tshia bukole tshia Mutambe Bunene wa mulu (Ebelu 1:3).

6) Nzambi wakateka Muana “mupianyi wa bintu bionso ne Yeye udi kumpala kua bintu bionso … bualu bua Tatu wakasanka bua tshiuwidi tshionso tshia Bunzambi tshikale munda muende” (Ebelu 1:2. Kolosai 1:17,19).

7) “Bua Muana Yeye udi wamba ne, Nzambi, nkuasa webe wa bukelenge udiku too bikondo ne bikondo, ne dikombo dia buakane ndikombo dia bukelenge buebe” (Ebelu 1:8).

 

1.4        Nzambi wakatuambila diyi kudi Muana

   “Nzambi, mumane kuambila batatu meyi ende kudi baprofete bende kale mu bitupa bia bungi ne mu biambidi bia bungi, kunshikidilu kua matuku aa wakatuambila bietu diyi kudi Muana” (Ebelu 1:1). Mukelenge Yesu nkayende wakamba ne, “Nakulua mu dina dia Tatu wanyi” (Yone 5:43). “Tatu kena ulumbuluisha muntu, kadi Yeye wakupa Muana bulumbuluishi buonso, bua bantu batumbishe Muana bu mudibo batumbisha Tatu. Udi kayi utumbisha Muana kena utumbisha Tatu wakamutuma” (Yone 5:22,23).

 

1.5      Nzambi wakatuma Muana wende bua kuikaleye Musungidi wa ba pa buloba (1 Yone 4:14).

   Lumu Luimpe lua Nzambi ludi “bualu bua Muana wende Mulume, wakaledibua bu mudi buntu buende kudi tunkanunuina tua Davidi, wakamanyishibua Muana wa Nzambi ne bukole ku dibika diende dia ku bafue, bu mudi nyuma wende wa tshijila; Yesu Kilisto, Mukelenge wetu” (Lomo 1:1-4). “Bualu bua Nzambi wakatamba kusua ba pa buloba, Yeye wakabapa Muanende umuepele mulela bua muntu yonso wamuitabuja kafu biende, kadi ikale ne muoyo wa tshiendelele … mu munda ewu mudi dinanga, kembua tuetu tuakunanga Nzambi kadi bua Yeye wakatunanga, wakatuma Muana wende bu mulambu wa kubuikila nawu mibi yetu” (Yone 3:16. 1 Yone 4:10).

 

1.6        Muana wakatumanyisha dina dia Tatu

   Pakafika diba dia makenga ne lufu bia Mukelenge Yesu pabuipi, tudi tumvua meyi ende kabidi kudi Tatu wende ne, “Ba mu ba pa buloba bawakumpa nakubaleja dina diebe; bakadi bebe, wewe wakubampa; bakutumikila diyi diebe. Tatu wanyi muakane, ba pa buloba kabakakumanya, kadi meme nakakumanya; aba kabidi bakamanya ne, Wewe wakuntuma; nakubamanyisha dina diebe, nembamanyishedi kabidi, bua dinanga diwakunnanga nadi meme kuikaladi munda muabo, ne meme munda muabo” (Yone 17:6,25,26).

 

1.7        Mukelenge Yesu Kilisto udi Muana wa muntu

    Patuela meji bualu bua dina dia Mukelenge Yesu, “Muana wa muntu”, tudi tuela meji bualu bua dinanga ne luse bia Mukelenge kudi ba pa buloba. Mufundi wa Musambu 80 wakafunda bua bualu buende ne, “Tshianza tshiebe tshikale pambidi pa muntu wa ku tshianza tshiebe tshia bukole, pambidi pa muana wa muntu uwakukolesha bua bualu buebe” (Musambu 80:17).

    Mukelenge wa butumbi, mupueke mu diulu, wakadi munkatshi mua bantu bu muntu bu Muena mudimu wa Nzambi, bua kubasungila ku tshiji tshia Nzambi bualu bua malu mabi abo, ne bua kupa “bonso bakamuitabuja bukole bua kuluabo bana ba Nzambi, bobo mene badi bitabuja dina diende” (Yone 1:11).

    Mukelenge biende “kena ufua bundu bua kubabikila ne, Bana betu” (Ebelu 2:11). Kunyima kua dibika dia Mukelenge ku lufu yeye wakambila Malia wa ku Magdala ne, “Ya kudi bana betu, ubambile ne, Ndi nya kulu kudi Tatu wanyi ne Tatu wenu, kudi Nzambi wanyi ne Nzambi wenu” (Yone 20:17). Dinanga dia Mukelenge bua bantu bende didi dinene be!

 

1.8        “Muana wa muntu”: muntu wa tshishiki

    “Mutuanganyi umue udiku pankatshi pa Nzambi ne bantu, nyeye muntu mene, Kilisto Yesu” (1 Timote 2:5). Mukelenge Yesu wakadibikila ne, “Muana wa muntu”, misangu ya bungi. Dina edi dia Mukelenge didi ditedibua misangu ya bungi mu mikanda idi ituambila bualu bua luendu luende munkatshi mua ba pa buloba, mu Lumu Luimpe lua Matayo, Mako, Luka, ne Yone.

    “Yeye wakadi muikale ne Bunzambi mene, kadi kakabala buobumue buende ne Nzambi bu tshintu tshia kulaminyina bikole; kadi yeye wakadiumushila bimanyinu bia butumbi buende, pakangateye mubidi wa mupika, pakalueye mu tshifuanyikiji tshia muntu. Ne pakamuenekeye mu tshifuanyikishi tshia muntu, yeye wakadipuekesha, wakalua mutumikidi too ne ku lufu, ku lufu mene lua pa mutshi mutshiamakane” (Filipoi 2:6-8).

    Muntu wa kumudilu, Adama, wakapanga mene mene, kadi Muana wa muntu, “muntu muibidi udi muntu wa mu diulu” (1 Kolinto 15: 47), kakapanga nansha. Mukelenge Yesu, bu Muana wa muntu, wakatumbisha Nzambi matuku  onso pakadiye munkatshi mua bantu bu Muena mudimu wende. Mukelenge Yesu wakatumbisha Nzambi mu lufu luende pa mutshi mutshiamakane, pakajikijeye mudimu wa bupikudi bua bualu buetu.

 

1.9        Muana wa muntu, mutumbishibue mu bukelenge buende

    “Mukuabo mufuane muana wa muntu ulua mu matutu a mu diulu, wakafika kudi Wa Kale wa Matuku a Bungi, bakalua nende kumpala kuende. Bakamupa bukokeshi, butumbi ne bukelenge, bua bantu bonso, ba bisamba bionso ne ba miaku yonso bamukuatshile mudimu. Bukokeshi buende budi bukokeshi bua tshiendelele, budi kabuyi mua kujimina, bukelenge buende mbukelenge budi kabuyi mua kubutudibua” (Danyele 7:13,l4).

    Muana wa muntu nealumbuluishe bantu bonso badi bapidia Lumu Luimpe ne bonso badi bapetula lupandu luende lunene. Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, “Muana wa muntu neatume banjelo bende, nebasungulule mu bukelenge buende benji ba malu mabi ne bintu bionso bidi bilenduisha bantu, nebabiele mu tshikutu tshia kapia; muadi newikalemu ne kusumakana menu. Dituku diadia bantu bakane nebakenke bu diba mu bukelenge bua Tatu wabo. Udi ne matshu umvue biende” (Matayo 13:41‑43).

    Katataka, Mukelenge Yesu udi ushikama pa nkuasa wa butumbi wa Tatu wende, kadi dituku dia dimueneka dia Mukelenge bua kuangata bukelenge buende didi dilualua. Muana wa muntu neashikame pa nkuasa wende wa butumbi. Buneme buonso ne bukokeshi buonso ne butumbi buonso nebikale biende.

 

1.10   Dina dia YESU didi dituambila bualu bua Musungidi

    Muanjelo wa Mukelenge wakambila Yosefe ne, “Umuidike ne YESU, bualu bua yeye neasungile bantu bende ku mibi yabo. Nebamuidike dina ne, Imanuele kuandamuna kua muaku ne, Nzambi udi netu” (Matayo 1:21,23). “Mu munga muntu yonso kamuena lupandu, bualu bua kakuena dinga dina muinshi mua diulu, dipa bantu, didi dimanye mua kutusungila” (Bienzedi 4:12).

    Dina dia Mukelenge wetu, Yesu, didi dia mushinga mukole kudi bantu bende. Didi dibambila bualu bua Musungidi mupueke mu diulu, mupueke ne luse, bua kubasungila. Dina edi dia Yesu didi diamba kabidi bualu bua muntu kua Nzambi, “kuakabuela Yesu bu mudianjidi bua bualu buetu” (Ebelu 6:20). Mukelenge Yesu udi muntu bu tuetu nkayetu, kadi yeye kakadi ne mibi. Yeye kakenza bualu bubi, kabakamusangana ne didinga mukana muende (1 Petelo 2:22).

    Nyuma Muimpe udi ulama Bunzambi bua Mukelenge Yesu   mu Mukanda wa Nzambi mene mene. Diambedi yeye kayi muanji kuledibua, muanjelo Gabaliele wakambila mamuende, Malia, ne, Mona, wewe newimite difu, neulele muana mulume, neumuidike ne, YESU; yeye neikale munene, nebamuidike dina ne, Muana wa Udi Mutambe Bunene wa mu diulu … nebidike muana wa tshijila uwalela ne, Muana wa Nzambi (Luka 1:31,32,35).

    Diyi diakakudimuka muntu, diakuikala munkatshi muetu tshitupa. Nzambi … wakamueneshibua mu mubidi wa muntu  (Yone 1:14. 1 Timote 3:16).

 

1.11   Dina dia YESU didi dituambila bua dinanga

       “Kakuena muntu udi ne dinanga didi ditambe edi, dia muntu udi ufuila balunda bende. Nenuikale balunda banyi, binuenza bu mundi nuambila” (Yone 15:13). Tudi tunanga Mukelenge Yesu bualu bua yeye wakadianjila kutunanga” (1 Yone 4:19).

       Dina dia Yesu didi dituambila bualu bua makenga. Tudi tubala bua bualu buende ne, “Wakadi muena kanyinganyinga, wakamanya makenga” (Yeshaya 53:3). Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, “Misulu ya mayi ya bungi kayena mimanye mua kujima dinanga, mayi a bungi kaena mamanye mua kudifuisha mu mayi” (Musambu wa Solomo 8:7). Tudi tuela meji bualu bua Mukelenge wetu ne tshiji tshia Nzambi bualu bua bubi (bubi buetu) patuabala ne, “Ndondo wa mayi udi ubikila ndondo mukuabo pumvueye tshiona tshia bibila biebe. Mavualu ebe ne mambuanka ebe onso akupita pamutu panyi” (Musambu 42:7,8).

 

1.12   Dina dia YESU didi pamutu pa mena onso

    Bantu babi bakamba ne, “Yeye neafue diba kayi, ne dina diende nedijimine diba kayi?” (Misambu 41:5). Nzambi wakamba ne, “Nenvuije dina diebe bu dina didibo bavuluka mu bikondo bionso; nunku bantu nebakutumbishe too ne kashidi. Dina diende nedishaleku tshiendelele! Dina diende nedishale kudi tunkanunuina tuende patshidi diba ditema. Bantu nebadivudishile disanka mu bualu buende; bisamba bionso bia bantu nebimubikile ne, Udi ne disanka” (Misambu 45:17. 72:17). “Nzambi wakamubandisha kulu kule, wakamupa dina didi pamutu pa dina dionso; ne bua mu dina dia Yesu binu bionso bitue panshi, ne bia bintu bia mu diulu ne bintu bia pa buloba ne bintu bia muinshi mua buloba, ne bua ndimi yonso yambe patoke ne Yesu Kilisto udi Mukelenge, too ne ku butumbi bua Nzambi Tatu” (Filipoi 2:9-11).

 

2        Dinanga dia Nzambi

2.1        Bule buadi

    “Yehowa wakamueneka kundi kale, wamba ne, Nakukunanga ne dinanga dia tshiendelele, nunku nakunanukila kukuleja luse lujalame” (Yelemiya 31: 3).

2.2        Butshiya buadi

    “Bu mudi luseke lua esete kule ku wesete, mbu mudiye mumushe matombokela etu kule kutudi. Bu mudi tatu ufuila bana bende luse, mbu mudi Yehowa ufuila badi bamunemeka luse”  (Misambu 103:12).

2.3        Bunene buadi

    “Bualu bua Nzambi wakatamba kusua ba pa buloba, yeye wakabapa Muanende umuepele mulela bua muntu yonso wamuitabuja kafu biende, kadi ikale ne muoyo wa tshiendelele” (Yone 3:16). “Mu muanda eu mudi dinanga, kembua tuetu tuakunanga Nzambi, kadi bua yeye wakatunanga, wakatuma Muana wende bu mulambu wa kubuikila nawu mibi yetu” (1 Yone 4:10).

2.4        Mushindu wadi

    “Tangilayi mushindu wa dinanga diakutupa Tatu bua tuetu tubikidibue ne, Bana ba Nzambi, ne tudi nunku” (1 Yone 3:1).

    “Malu adi disu kadiyi dianze kutangila, ne ditshu kadiyi dianze kumvua, adi kayi manze kubuela mu mutshima wa muntu, malu onso akalongoluela Nzambi badi bamunanga” (1 Kolinto 2:9).

 

2.5     Katuena mua kuidikija dinanga dia Nzambi

    Tudi tuamba bua bule ne butshiamu bia dinanga dia Nzambi, kadi udi mumanye mua kuidikija dinanga dia tshiendelele nganyi? badi mua kuidikija mutantshi pankatshi pa luseke lua esete ne wesete banganyi? Nzambi wakatamba kusua ba pa buloba, “Yeye kakimina Muana wende mene, kadi wakamufila bua buonso buetu, munyi muapidieye kutupa nende kabidi bintu bionso patupu?” (Lomo 8:32).

   “Ndi ngitabujijibua ne, Kakuena lufu, kakuena muoyo, kakuena banjelo, kakuena bakokeshi, kakuena malu atshidiku, kakuena malu atshilualua, kakuena makelenge, kakuena bule, kakuena ndondo, kakuena tshintu tshionso tshikuabo tshifukibua tshidi ne bukole bua kutupandulula ku dinanga dia Nzambi didi mu Kilisto Yesu Mukelenge wetu” (Lomo 8:38,39).

 

3        Disua dia Nzambi

Bualu ebu budi disua dia Nzambi, tshijila tshienu mene … bualu bua Nzambi … wakatubikidila mu malu a tshijilu (1 Tesalonike 3:7).

 

3.1        Muntu wa kumpala wakapanga

      Disua dia Nzambi bua bantu diakadi bua bobo kukokesha pamutu pa bufuki buende bu ba-représentant bende pa buloba bua butumbi buende (Genese 1:28), kadi malu mabi akabuela bua kunyanga mudimu muimpe wa Nzambi (Genese nshapita 3). Adama, muntu wa kumudilu, wakapanga, lufu luakabuela mu bufuki buimpe bua Nzambi. “Nunku, bu muakalua bubi pa buloba bualu bua muntu umue, ne bu muakalua lufu bua bubi abu, nunku lufu

luakafika kudi bantu bonso, bua bonso bakenza malu mabi” (Lomo 5:12). Adama wa kunshikidilu (Kilisto) udi muntu wa mushindu mukuabo, udi upesha bantu muoyo (1 Kolinto 15:45-47).  Yeye udi muntu muibidi, muntu wa mu diulu. Mukelenge wakamba ne, “Wakuntuma udi nanyi; kakunshiya nkayanyi, bualu bua matuku onso ntu ngenza malu adi amusankisha” (Yone 8:29).

   “Badi bikala mu malu a mubidi kabena bamanye mua kusankisha Nzambi” (Lomo 8:8). Kadi “bikala muntu mu Kilisto, yeye udi mufukibue mupia-mupia; malu makulukulu akaya, monayi, akalua mapia-mapia” (2 Kolinto 5:17). Muena Kilisto udi ne Nyuma wa Kilisto, udi mumanye mua kusankisha Nzambi, udi mumanye mua kumutumbisha (Galatia 5:22-25).

 

3.2        Disua dia Nzambi bualu bua Ekeleziya

    Mukelenge wetu Yesu Kilisto, “wakadifila bua malu mabi etu bua yeye atusungile munkatshi mua tshikondo etshi tshibi bu mudi disua dia Nzambi Tatu wetu; butumbi buikale kudiye tshiendelele. Amen” (Galatia 1:4). “Bua tuetu tuikale bantu ba tshijila badi kabayi mua kubandibua ku mesu kuende mu dinanga. Wakadianjila kutusungula bua kuikala ne bupianyi kudiye bu bana bua Yesu Kilisto, bu mudi disanka dimpe dia disua diende, ku dianyisha dia butumbi bua ngasa wende wakatupeye patupu mu Muana wende munanga. Edi ndisua dia wakuntuma ne tshijimiji muntu umue wa mu bantu bakampeye, yeye udi musue mbabishe dituku dia kunshikidilu. Tatu wanyi udi musue muntu yonso udi utangila Muana, udi umuitabuja, ikale ne muoyo wa tshiendelele” (Efeso 1:4-6. Yone 6:39,40).

 

3.3        “Nuikale nusakidile Nzambi” (Kolosai 3:15).

    “Mu malu onso nusakidile Nzambi, bua edi ndisua dia Nzambi mu Kilisto Yesu bua bualu buenu. Buelayi bienu mu bibuelelu biende ne disakidila, buelayi mu biendedi biende ne misambu ya kutumbisha nayi” (1 Tesalonike 5:18. Misambu 100:4).

 

3.4        Disua dia Nzambi bualu bua buloba

    Nzambi kena musue muntu umue ajimine, kadi udi musue bonso balue kukudimuna mitshima yabo. Udi ne bantu lutulu (2 Petelo 3:9), kadi palua tshikondo, yeye nealumbuluishe buloba mu buakane kudi muntu wakasunguleye, muntu Kilisto Yesu. Yeye neakokeshe pamutu pa bisamba bionso mu buakane - mutu wa makelenge onso ne makokeshi onso (Bienzedi 17:31. Yeshaya 32:1. Kolosai 2:10).

     Nzambi “wakatumanyisha bualu busokoka bua mu disua diende bu mudi disanka diende dimpe diakasunguleye munda muende, too ne palua tshikondo tshia dikumbana dia bipungu, bua kusangisha bintu bionso mu Kilisto, ne bidi mu diulu ne bidi panshi pa buloba” (Efeso 1:9-10).

 

4        Dimanya

4.1        Dimanya dia bantu babi

   “Nzambi udi mumanye munyi?” (Misambu 73:11).

4.2        Dimanya dia muntu musungidibua

   “Ndi mumanye anu bualu bumue ne, nakadi mufofo katataka ndi mona” (Yone 9:25).

4.3        Dimanya dia kuitabuja

   “Meme panyi ndi mumanye ne, Mupikudi wanyi udi ne muoyo, ne mu matuku a kunshikidilu yeye neimane pa buloba” (Yobo 19:25).

4.4        Dimanya dia Paulo

   “Ndi mumanye yeye unakuitabuja, ne nakuitabujijibua ne, Yeye udi ne bukole bua kulama tshintu tshianyi tshiteka too ne dituku diadia” (2 Timote 1:12).

4.5        Tudi bamanye …

   “Tudi bamanye ne, Bikala nzubu wa pa buloba wa mubidi wetu mupuke, tudi ne nzubu mufume kudi Nzambi, nzubu udi kayi muasa ne bianza, udi mu diulu tshiendelele (2 Kolinto 5:1). Tudi bamanye kabidi ne, Malu onso adi akuatshishangana bua kuvuija diakalengele kudi bantu badi bananga Nzambi” (Lomo 8:28).

4.6        Dimanya dia Mukelenge Yesu

   “Yeye wakamba ne, “Ndi mulami muimpe wa mikoko, ndi mumanye yanyi, yanyi idi minmanye. Mikoko yanyi idi yunvua diyi dianyi, ndi muimanye, idi indonda, ndi nyipa muoyo wa tshiendelele, kayena ifua tshiendelele, kakuena mukuabo udi winyenga mu tshianza tshianyi” (Yone 10:14,27,28).

 

Ne bua kumanya mudi dinanga dia Kilisto didi ditamba lungenyi lua bantu kudimanya, bua nuenu nuule tente ne tshiuwidi tshionso tshia Nzambi (Efeso 3:19).

 

5        Muananyi, kolesha Mutshima webe

5.1        Bikala mutshima webe upanga bualu bua bubi

    Musangu mukuabo mutshima webe, mubadi wanyi, udi upanga bualu bua bujitu bua malu mabi ebe. Udi mumanye ne, Nzambi nealumbuluishe benji ba malu mabi (Bienzedi 17:30,31), udi ne dibungama dia bungi. Kadi tudi ne lumu luimpe bua bualu buebe! “Nzambi kena unyenga muoyo wa muntu, kadi udi ulongolola bua muntu udibo bipata kikadi bu muntu mubengibue kudiye” (2 Samuele 14:14). “Difutu dia bubi ndufu, kadi dipa dia luse dia Nzambi mmuoyo wa tshiendelele mu Kilisto Yesu Mukelenge wetu” (Lomo 6:23). Mukelenge Yesu utshidi wambila bantu badi balua kudiye mu ditabuja ne kudipuekesha ne, “Muananyi, kolesha mutshima webe, mibi yebe idi mijimijibue” (Matayo 9:2).

 

5.2        Biwikala musesuke mu njila muimpe wa Nzambi

    Mutshima webe udi upampakana, bubi buebe butu buikala ku mpala kuebe matuku onso, disanka dia lupandu kadienaku - tudi ne lumu luimpe bua bualu buebe kabidi! Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, “Bituatonda mibi yetu, yeye udi wa kueyemenyibua ne udi ne buakane bua kubuikidila mibi yetu, ne bua kutulengeja ku malu mabi onso” (1 Yone 1:9). Kolesha mutshima webe!

 

5.3        Bikala mutshima webe upanga bualu bua malu adi akukuata

    Dituku dikuabo buatu bua bayidi ba mukelenge buakadi mu bunene bua dijiba, “butatshisha kudi mavuala, bualu bua     tshipepele tshiakadi tshibupingisha. Pakadi diba bu pa inayi patshiatshia, Yesu wakalua kudibo, wenda pamutu pa mayi. Pakamumona bayidi bende wenda pamutu pa mayi, bakatshina, bakamba ne, Mukishi; buowa buakabakuata, bakapandalala. Yesu wakabambila ne, Nukoleshe mitshima yenu; mmeme, kanutshinyi” (Matayo 14:22-27).

    Mu luendu luetu lua buena kuitabuja, pafika bipupu mu mioyo yetu idi itekesha mitshima yetu, patuapangisha meji, Mukelenge nkayende udi usemena pabuipi netu bua kutusamba. Utshidi wamba ne, “Nukoleshe mutshima webe; mmeme kutshinyi”.

 

5.4        Bikala ba pa buloba bakukengesha

    Mukelenge Yesu wakamba ne, “Bikala ba pa buloba nenu lukuna, nudi bamanye ne, Bakadi nanyi lukuna diambedi. Bu nuenu bikale ba pa buloba, ba pa buloba bakadi kusua bantu babo; kadi bualu bua nuenu kanuena ba pa buloba, nakunusungulula mu ba pa buloba, nunku ba pa buloba badi nenu lukuna. Nuvuluke diyi dinakunuambila ne, Mupika kena mutambe mfumu wende. Biankengeshabo, nebanukengeshe kabidi; bienzabo diyi dianyi, nebenze diyi dienu kabidi. Nebanuenzele malu aa onso bualu bua dina dianyi, bua bobo kabena bamanye wakuntuma. Pa buloba nudi ne dikenga; kadi nukoleshe mitshima yenu; nakupita ba pa buloba bukole” (Yone 15:18-21. 16:33).

    Patuenda ne Mukelenge mu munya wa diyi diende, bu banangi ba Mukelenge, tudi tuenda nende talalaa. Yone, mu mukanda wende mufunda kudi ba mu nzubu wa Nzambi, wakamba ne, “Bana bakese, nudi ba Nzambi, nuakubapita bukole; bualu bua yeye udi munda muenu (Nyuma Muimpe) udi upita yeye udi wa mu buloba bunene (Satana). Nganyi muntu udi upita malu a ba pa buloba bukole? Anu yeye udi witabuja ne, Yesu udi Muana wa Nzambi” (1 Yone 4:4. 5:5).

 

6        Muntu Mupia-mupia

“Bikala muntu mu Kilisto, yeye udi mufukibue mupiamupia; malu makulukulu akaya, monayi, akalua mapia-mapia” (2 Kolinto 5:17).

 

    Mukanda wa Nzambi udi utuyisha ne, Muntu yonso udi witabuja Mukelenge Yesu Kilisto bu Musungidi ne Mukelenge udi mufukibue mupia-mupia ne udi ne muoyo mupia-mupia kudi Nzambi (Yone 1:12-13. 1 Yone 5: l). Nzambi udi utangila muena kuitabuja bu mufukibue mupia-mupia “mu Kilisto” ne masanka onso a bena kuitabuja adi afuma ku bualu ebu bunene. “Nzambi wakatupa muoyo wa tshiendelele, ne muoyo ewu udi munda mua Muana wende. Udi ne Muana udi ne muoyo; udi kayi ne Muana wa Nzambi kena ne muoyo” (1 Yone 5:11,12).

    Muana wa Nzambi yonso udi mufukibue mupia-mupia bualu bua mudimu wa Nyuma Muimpe mu mutshima wende. Nyuma Muimpe udi utemeja munya wa Diyi dia Nzambi munda mua muntu bua kumuleja malu mabi adi mu mutshima wende bua yeye amanye bimpe ne, Ndi ne Musungidi bualu (Misambu 119:130. 1 Petelo l:23). Pitabuja muntu Lumu Luimpe lua Nzambi bualu bua Mukelenge Yesu, Nyuma Muimpe udi ulua kudiye bua kuikala nende, munda muende mene (Yone 14:16,17. Efeso 1:13,14). Nyuma Muimpe biende udi bukole bua muoyo mupia-mupia mu Kilisto ne udi upesha muana wa Nzambi bukole bua kuenda mu njila mupia-mupia. Mupostolo Paulo udi utela mamuma a Nyuma Muimpe tshitema mu Galatia 5:22,23. Adi: dinanga, disanka, ditalala, lutulu, luse, buimpe, bunanukidi bua lulamatu, kudipuekesha, ne kudikanda.

 

6.1        Malu a mubidi

    Muntu mupia-mupia wakafukibua mu tshifuanyikiji tshia Nzambi ne buakane ne tshijila (Efeso 4:24), kadi muena kuitabuja utshidi ne malu a mubidi adi amutatshisha. Dijinga dia malu a mubidi didi dielangana mvita ne dijinga dia malu a muntu mupiamupia. Paulo wakamanya bualu ebu bimpe be pakafundileye Bena

Lomo ne, “Ndi mumanye ne, Munda muanyi, mu mubidi wanyi mene, kamuena muikale bualu buimpe” (Lomo 7:18). Malu mabi adi mubidi wenza adi amueneka ne: “Tshiendenda tshia malunda mabi, meji mabi, masandi, ditendelela dia mpingu, kupaka kua manga, lukuna, kutandangana, mukawu, tshiji, kutapuluka, mpata, diyoyo, mutshiaudi, bukuatshiki bua maluvu, manaya a bundu, ne malu aa onso” (Galatia 5:19-21).

    Muena kuitabuja udi mua kutangila muji wa malu aa onso munda mua mutshima wende bualu bua bubi butshidi bushala munda muende, kadi bukole buabu budi butshibuke. Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, “Nufuishe bitupa bia mibidi yenu ya pa buloba: masandi, malu a bukoya, nkuka ya mubidi, disamina dibi dia mutshima, ne dikuma dia mutshima ku bintu didi kutendelela kua mpingu mene; bua malu aa tshiji tshia Nzambi tshidi tshilua kudi bana ba bupidia … kanushimianganyi, bualu bua nuakamana kuvula muntu mukulukulu ne bienzedi biende, nuakaluata muntu mupia-mupia udi uvuijibua mupia-mupia mu dimanya dilelela, bu mudi tshifuanyikiji tshia Mumufuki” (Kolosai 3:5-10).

 

6.2        Muena Kilisto udi mua kupita malu a mubidi bukole

    Muena kuitabuja udi mua kuikala ne budishikaminyi ku bupika bua bubi. Mukelenge Yesu biende wakamba ne, “Bianupa Muana budishikaminyi, nenuikale badishikamine bulelela” (Yone 8:36). Mukelenge, ku lufu luende ne ku dibika diende, wakavuija tshianana bukole bua Satana ne bua lufu (Ebelu 2:14,15). Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, “Tudi bamanye bualu ebu ne, Muoyo wetu mukulukulu wakashipibua nende ku mutshi mutshiamakane, bua mubidi wetu wa bubi kujimijibua; bua tuetu katuikadi mu bupika bua bubi kabidi … muomumue nuenu kabidi, nudibale ne, Tudi bafue ku bubi, kadi tudi ne muoyo kudi Nzambi mu Kilisto Yesu. Nunku kanuitabuji bua bubi bukokeshe mu mibidi yenu ifuafua, bua nuenu nutumikile nkuka yayi. Kanufidi bitupa bia mibidi yenu ku bubi bu bielelu bia mvita bia malu mabi; kadi nudifile kudi Nzambi bu bantu bakubika ku lufu, nufile bitupa bia mibidi yenu kabidi bu bielelu bia mvita bia buakane kudi Nzambi. Bualu bua bubi kabuena bunukokesha; bua kanuena muinshi mua mikenji, nudi muinshi mua ngasa” (Lomo 6:6-14. Tangila Lomo 8:2).

 

6.3        Mukelenge Yesu udi Muakuidi wetu Munene

    Bituateta kupita malu a mubidi bukole mu bukole buetu netupange, kadi tudi ne Muakuidi munene. “Kilisto … wakabuela mu diulu muine, bua kumuenekeye mpindiewu kumpala kua Nzambi bua bualu buetu” (Ebelu 9:24). “Bualu bua tuetu tudi ne muakuidi munene wakapita mulu onso, Yesu Muana wa Nzambi mene, tulamate dijukula dia ditabuja dietu. Bualu bua katuena ne muakuidi munene udi kayi mumanye mua kukenga netu mu matekete etu kadi tudi ne umue wakuteyibua mu malu onso muomumue atudi tuteyibua nawu, kayi ne bubi. Nunku tusemene ne dikima pepi ne nkuasa wa butumbi wa ngasa, bua tuetu tupete luse ne bua tusangane ngasa bua kutukuatshisha mu tshikondo tshia dikengela dietu” (Ebelu 4:14-16).

 

6.4        Nyuma Muimpe udi utuakuila kudi Nzambi

    Nyuma Muimpe udi mumanye mua kutukuatshisha mu kuenda kuetu kua buatshia-buatshia. Nzambi udi utusengelela mu Diyi diende ne, “Endayi mu Nyuma Muimpe, nunku kanuena nulonda lukuka lua mubidi” (Galatia 5:16). Tudi mua kuenda mu Nyuma Muimpe munyi? Diyi dia Nzambi didi diamba ne, “Kanunyingalaji Nyuma Muimpe wa Nzambi nuakapebua tshimanyishilu kudiye munda muenu tshidiku too ne palua dituku dia bupikudi” (Efeso 4:30). Tudi mua kuamba ne, “TO”, ku malu mabi. Bituapanga, butudi nabu mbua kuya kudi Mukelenge Yesu lukasa ne kutonda malu mabi etu, malu mabi adi akosa buobumue buetu ne Nzambi. “Bituatonda mibi yetu, yeye udi wa kueyemenyibua ne udi ne buakane bua kubuikidila mibi yetu, ne bua kutulengeja ku malu mabi onso … bana banyi bakese, ndi nufundila malu aa bua nuenu kanuenji bibi. Bienza muntu mukuabo bibi, Tudi ne Muakuidi kudi Tatu, Yesu Kilisto udi muakane” (1 Yone 1:6-2:5). “Muomumue kabidi, Nyuma Muimpe kabidi udi ukuatshishangana netu mu butekete buetu … udi wakuila basanto bu mudi Nzambi musue … Netuambe tshinyi bua malu aa? Bikala Nzambi netu, nganyi udi mumanye mua kutupumbisha?”(Lomo 8:26,27,31).

 

“Tumushayi bujitu buonso, ne malu mabi adi bualu butekete bua kutulenduisha, tuidikishe ne kutantamana tshidikishilu tshietu tshia lubilu tshidi tshitekibua kumpala kuetu, batangila kudi Yesu, mubangi ne mushikiji wa ditabuja dietu” (Ebelu 12:1,2).

 

7        “Ndi ngenza bualu bundi nkina”

Nsongalume, ne bujitu pambidi pende, wakafunda ne, “Tshiena mbala Mukanda wa Nzambi bu munakuenza. Ndi ndomba Nzambi misangu mikese”. Wakafunda kabidi ne, “Ndi ngenza bualu bundi nkina. Undombele Nzambi”. Mu Mukanda mutumina Bena Lomo nshapita 7, udi nshapita wa muena kuitabuja udi kayi ne disanka, Paulo wakamba ne, “Ka meme muena majia! Wansulula ku mubidi wa lufu elu nganyi?” (Lomo 7:24). Bena kuitabuja ba bungi badi bu nsongalume ewu, badi bu muakadi Paulo kabidi. Kabena ne disanka, kabena ne ditalala munda mua mitshima yabo, kabena ne bukole kabidi bua kudipandisha.

    Patuatangila munda mua mitshima yetu, patuenda mu njila wa ditabuja mu bukole buetu tudi tupanga mene. Kadi patuatangila kudi Yesu mu butekete buetu, bualu bukuabo! “Yeye udi mumanye buntu buetu, udi uvuluka ne tudi dinfuenkenya” (Musambu 103:14). Paulo biende udi mumanye diandamuna ku dikonka diende dikole ne, “Wansulula ku mubidi wa lufu elu, nganyi?” Udi utumbisha Nzambi, udi wamba ne, “Ndi nsakidila Nzambi bua Yesu Kilisto Mukelenge wetu! … nunku kakuena dipila mpindiewu kudi badi mu Kilisto Yesu. Bualu bua mukenji wa Nyuma wa muoyo wa mu Kilisto Yesu wakampikula ku mukenji wa bubi ne wa lufu” (Lomo 7:25. 8:1‑2). Katataka Paulo kena utangila munda mua mutshima wende, anyi kudi mapanga ende, udi utangila kudi Yesu, “Mubangi ne Mushikiji wa ditabuja dietu” (Ebelu 12:2). Udi utangila kudi Yeye wakamufuila ku mutshi mutshiamakane, kudi “Kilisto Yesu mene, wakafua, E, bulelela, wakabishibua ku lufu, udi ku tshianza tshikole tshia Nzambi, udi utuakuila kabidi” (Lomo 8:34). Udi utangila kudi Yesu, kudi yeye “udi ne bukole bua kusungila ne lupandu lujima badi basemena pabuipi ne Nzambi bua bualu buende, yeye muikale ne muoyo tshiendelele bualu bua kubakuila” (Ebelu 7:25).

 

8        Dituku dia Mukelenge ne Dituku dia Lumingu lua Bayuda

8.1        Dituku dia Mukelenge

    Kunyima kua kudifila kua Mukelenge bua bualu buetu pa mutshi mutshiamakane, Yosefe wa Alimataya ne Nikodemo bakaladika tshitalu tshia Mukelenge mu lukita. Dituku dia Lumingu lua Bayuda tshitalu tshiende tshiakashala mu lukita, kadi pakalua dituku dia kumudilu dia Lumingu, Mukelenge Yesu wakamueneka, diambedi kudi Malia wa Magdala, pashishe kudi bayidi. Dituku dia kumudilu dia Lumingu didi dituku dia dibika dia ku lufu dia Mukelenge (Luka 24:1-9).

    Mupostolo Yone, katataka mukulumpe mene, wakafunda ne, “Nakadi mu tshisanga tshidibo babikila ne Patemo, bualu bua Diyi dia Nzambi ne bua dimanyisha dia Yesu. Nakadi mu Nyuma dituku dituku dia Mukelenge”(Buakabuluibua 1:9,10). Too ne mpindiewu Bena Kilisto badi bamanye dituku dia kumudilu dia lumingu bu dituku dia Mukelenge. Dituku dia muanda mutekete didi dituku dia Lumingu lua Bena Yuda, Sabbat wabo, anyi le samedi. Dituku dia kumudilu dia Lumingu, anyi Dituku dia Mukelenge, didi le dimanche.

 

8.2         Dituku dia lumingu dia Bena Yuda

    Dituku dia Lumingu dia Bena Yuda didi ditedibua bua musangu

wa kumpala mu Ekesode 16:23. Didi dibikidibua ne, “Dituku dia kuikisha dia tshijila”. Mose wakambila Bena Yuda ne, “Yehowa wakunupa dituku dijidila … nunku bantu bakikisha dituku dia muanda mutekete” (Ekesode 16:29,30).

    Mbimpe bua bantu bonso kuikala ne dituku dimue mu lumingu bua kuikisha, ne nyama idi yenzela bantu mudimu bu ngombe, tubala, ne tumelo. Nzambi udi wela meji bualu bua bantu ne bua nyama kabidi.

    Dikisha dia dituku dia muanda mutekete diakadi tshimanyinu kudi Bena Isalele tshia tshipungidi tshia Yehowa nabo, pakumukabo mu Ejipitu bua kuya ku buloba bua mulayi. Bena Yuda ba bungi batshidi balama dituku edi too ne lelu, batshidi balonda mikenji ya Mose (Ekesode 20:8-10. 31:12-17).

 

8.3        Bena Kilisto kabena muinshi mua mikenji

    Bena Kilisto kabena muinshi mua mikenji ya Mose, nansha bikalabo Bena Yuda nansha bikalabo Bena Kilisto ba bisamba bikuabo (Galatia 3:10-13. 5:18). Kabena ne mukenji mu mikanda mifunda kudi ekeleziya ya mu Dipungila Dipia-dipia bua kunemeka dituku dia Lumingu dia Bena Yuda. Kadi dikisha dia dituku dia muanda mutekete didi tshifuanyikiji tshia “dikisha dia Lumingu dia bantu ba Nzambi” (Ebelu 4:9). Katataka bantu ba Nzambi badi bamuenzela mudimu, kadi dituku didi dilualua pakishabo ku mudimu wabo, nebabuele mu dikisha dia Nzambi bualu bua mudimu wa bupikudi wa Mukelenge wetu Yesu Kilisto pa mutshi mutshiamakane.

 

8.4        Tunemeke Dituku dia Mukelenge

   Bena kuitabuja ba mu matuku a bapostolo bakadisangisha pakalua dituku dia kumpala dia lumingu, bua kutshibula bidia - bua kuvuluka lufu lua Mukelenge (Bienzedi 20:7. 1 Kol  into 16:1-2). Palua dituku dia Mukelenge ku lumingu ku lumingu, mbidi bimpe bikala bantu bende badisangisha popamue, nangananga bua kutumbisha Mukelenge Yesu, bua kumuvuluka mu lufu luende, ne bua kumuela tuasakidila ne disanka. Didi tshikondo tshimpe bua kutumbisha Nzambi, Tatu wa Mukelenge wetu Yesu Kilisto. Mukelenge wakambila mukaji wa mu Samalea ne, “Diba nedilue, didiku katataka mene, diatendelela batendeledi Nzambi mu nyuma ne mu bulelela; Tatu udi ukeba bantu ba nunku bamutendelele” (Yone 4:23).

 

9        Bualu bua Bilota

Kale Nzambi wakamanyisha bantu bakuabo bualu bua malu akadi pa kulua mu bilota, bu kudi Yakoba, kudi Danyele, ne kudi bantu bakuabo ba kale (Genese 28:12‑17. Danyele nshapita 7). Mu Ejipitu Nzambi wakapa Yosefe lungenyi bua kujinguluila bena lukanu babidi ne Palo bilota biabo (Genese chap. 40, nshapita 41). Mu matuku etu Nzambi kena wambila bantu diyi diende mu bilota bu mu matuku a kale. Tudi ne dibuluibua dijima dia Nzambi bua tshikondo tshietu mu Mukanda wa Nzambi. Bana ba Nzambi bonso, ba mu tshikondo tshietu, (tshidi tshikondo tshia Ekeleziya), badi ne Nyuma Muimpe (Efeso 1:13,14). Mukelenge Yesu wakambila bayidi bende ne, “Musambi, Nyuma Muimpe mene, watumabo kudi Tatu mu dina dianyi, yeye neanuyishe malu onso … yeye neanulombole mu malu malelela onso” (Yone 14:26. 16:13,14). Nyuma muimpe udi mumanye mua kulombola Bena Kilisto mu malu onso a mioyo yabo panshi pa buloba.

 

9.1        Bilota bia tshianana

    Misangu ya bungi tudi tulota bilota bia tshianana, kabiena biamba bualu, bidi bu bilota bia mu mukanda wa Muambi: tudi tubala ne, “Mu bilota bia bungi mudi meyi a bungi apatuka, kadi utshine Nzambi” (Muambi 5:7). Katuena mua kuamba ne, Nzambi kena umanyisha bantu bualu bua disua diende mu bilota lelu, kadi

butudi nabu mbua kuikala badimuke.

 

9.2        Bilota bia mashimi

    Mukanda wa Nzambi udi utudimuja bualu bua bilota bia mashimi, Satana udi mumanye mua kudinga bantu ne bilota. Mose wakambila Bena Isalele ne, “Biabika muprofete anyi muloshi wa bilota munkatshi muenu, udi unuleja tshimanyinu anyi bualu bua kukema; ne pajikijeye tshimanyinu anyi bualu bua kukema bua kunubikila ne, Tuye, tulonde nzambi mikuabo inudi kanuyi bamanye, tuyenzele mudimu; kanumvu meyi a muprofete awu, anyi mulotshi awu wa bilota; bualu bua Yehowa, Nzambi

wenu, udi munutete, bua kumanya ne, Nudi basue Yehowa, Nzambi wenu, ne mitshima yenu yonso ne muoyo wenu wonso” (Dutelonome 13:1‑3). Yelemiya wakafundila Bena Yuda bakuabo

bakadi bapika mu Babulona ne, “Yehowa wa misumba, Nzambi wa Isalele, udi wamba ne, kanuitabuji bua baprofete badi munkatshi muenu ne bena mbuku banudinge; kanuteleji matshu enu ku bilota bidibo balota. Bualu bua badi banuambila meyi a mashimi mu dina dianyi. Yehowa udi wamba ne, Tshiakubatuma” (Yelemiya 29:8,9). Yuda, muanabo ne Yakobo, wakafunda bualu bua bayishi ba mashimi ne, “Bantu aba badi bona mibidi yabo mu bilotalota, badi bavuija bukokeshi tshianana, badi bapenda matumbi” (Yuda 8).

 

10  Masangisha a Ekeleziya

Mu matuku a kumpala a Ekeleziya Nzambi wakapesha bakuabo, bu mupostolo Paulo, lungenyi bua kufunda mikanda kudi bena ditabuja bakadi badisangisha mu ekeleziya ya kaba kamue. Tudi ne mifunda yabo mu Dipungila Dipia-dipia bua kutulombola ne bua kutuyisha. Bua tuetu bamanye “bu mudibo ne bua kuenza mu nzubu wa Nzambi, udi muaba wa tshijila wa ekeleziya wa Nzambi udi ne muoyo, udi bu dikunji ne tshishindamenu bia malu malelela” (1 Timote 3:15).

    Mikanda ya Lumu Luimpe, lua Matayo, Mako, Luka ne Yone, idi itumanyisha bualu bua muoyo wa Mukelenge pa buloba, bua lufu luende ne dibika diende ku lufu.  Mukanda wa Bienzedi udi utumanyisha bualu bua bienzedi bia Nyuma Muimpe mu matuku a kumpala a Ekeleziya kadi mikanda idi ilonda, bu mikanda mifunda kudi ekeleziya ya kaba kamue kudi Paulo, idi ituyisha bu mutudi ne bua kuenza mu ekeleziya.

    Bidi bimueneka bena Kilisto bakadisangisha mu nzubu wa muanabo mukuabo bua bidimu bia bungi, bu Bena Kilisto bakadisangisha mu nzubu wa Pisikila ne Akula, (Lomo 16:5. 1 Kolinto 16:19. Kolosai 4:15). Kabakadi ne buakuidi bu buakuidi muinshi mua mikenji ya Mose. Kabakadi ne tshioshelu, bu mu ekeleziya mikuabo lelu ya mabue ne mabaya. Musangu mukuabo bakuabo bakabaseka bamba ne, Kanuenu ne tshioshelu, kanuenu ne muakuidi munene, kadi mufundi kudi Bene Ebelu wakakolesha mitshima ya bena Kilisto ne, “Tuetu tudi ne muakuidi munene wakupita mulu onso, Yesu Muana wa Nzambi mene. Tudi ne tshioshelu. Tshioshelu tshietu tshidi Yesu, “wakadifila bua bualu buetu bu mulambu ne tshintu tshishipa bua kuikaleye mupuya wa dipembu dimpe kudi Nzambi” (Efeso 5:2). Bena Kilisto kabena ne tshioshelu bualu bu muakadi Bena Isalele mu tshitendelelu tshia kale, badi ne Yesu, wakadifila bu mulambu bua kujimijeye bubi buabo ne “wakabuela mu diulu mene bua kumuenekeye mpindiewu kumpala kua Nzambi bua bualu buetu” (Ebelu 9:24-26).

 

10.1   Buakuidi bua bena Kilisto

    Petelo wakafundila bena kuitabuja ne, “Nuenu kabidi, bu mabue adi ne muoyo, nuakashibua nzubu wa Nyuma, bua kuikala bakuidi ba tshijila; bua nuenu kufila milambu idi ya nyuma mitabujibue kudi Nzambi bualu bua Yesu Kilisto. Nuenu nudi tshisamba tshisungudibua, ne bakuidi ba bukelenge, ne tshisamba tshia tshijila, bantu badi bikale ba Nzambi muine, bua nuenu nuambe bua buimpe bua Nzambi wakanubikila bua kunupatula mu midima bua kunubueja mu munya wende wa dikema. Mu tshikondo tshia diambedi kanuakadi bantu … kadi katataka nuakufuidibua luse” (1 Petelo 2:5,9,10).

    Bu bakuidi ba tshijila tudi “tufilafila “kudi Nzambi mulambu wa kumutumbisha nawu, udi biawu mamuma a mishiku idi ijukula ditabuja dia dina diende” (Ebelu 13:15).  Bu bakuidi ba bukelenge tudi tuambila bantu bua bualu bua Nzambi ne tudi tumuenzela mudimu. “Udi ufila disakidila bua mulambu wende udi untumbisha” (Musambu 50:23). Mukelenge Yesu “wakuluila bua kukeba ne bua kusungila tshidi tshijimine” (Luka 19:10), kadi yeye wakambila mukaji wa mu Samalea ne, “Diba nedilue, didiku katataka mene, diatendelela batendeledi balelela Nzambi mu nyuma ne bulelela; Tatu udi ukeba bantu ba nunku bamutendelele (Yone 4:23). “Nusakidile Tatu, wakatuvuija bantu badi mua kuikala babanyanganyi ba bupianyi bua basanto bua mu munya. Nyeye wakatupandisha ku bukokeshi bua midima, wakatubueja mu bukelenge bua Muana wa dinanga diende” (Kolosai 1:12,13).

 

10.2   Disangisha bua kuvuluka Mukelenge mu kutshibula kua bidia

    Pakalua butuku bua kunshikidilu bua Kupita kua Yehowa, Mukelenge wakadisangisha ne bayidi bende mu nzubu munene wa mulu bua kudia bidia bia Kupita kua Yehowa. Bidia ebi, muana wa mukoko ne mampa adi kayi ne luevene, biakadi tshivulukidi tshia dituku kale, pakapita Yehowa pamutu pa nzubu ya Bena Isalele mu Ejipitu, pakashipeye Bena Ejipitu, ne wakasungila nzubu ya Bena Isalele (Tangila ku Ekesode nshapita 12).

    Pakashikijabo kudia bidia bia Kupita kua Yehowa, Satana wakabuela mu Yudasa, mutungidi wa Mukelenge wetu, wakapatuka, “buakadi butuku” (Yone 13:27-30). Pashishe Mukelenge Yesu wakabangila bualu bua bidia ne lupanza, bimanyinu bia mubidi wende ne mashi ende (Luka 22:19,20). Paulo wakafundila Bena Kolinto ne, “Nakangata kudi Mukelenge bualu bunakanupa ne, Butuku buakamufilabo, Mukelenge Yesu wakamema bidia; pakasakidileye Nzambi, wakabitshibula, wakamba ne, Ebi bidi mubidi wanyi wakanupebua bualu buenu; enzayi nunku bua kunvuluka. Muomumue kabidi, pakashikijabo kudia, yeye wakamema lupanza, wamba ne, Lupanza elu ludi dipungila dipia-dipia dia mu mashi anyi; misangi yonso inualunua, enzayi nunku bua kunvuluka. Bua misangu yonso inuadia bidia ebi ne inuanua lupanza elu, nudi nuambila bantu bua lufu lua Mukelenge too ne palueye” (1 Kolinto 11:23-26).

   Tudi tubala bualu bua Bena Ekeleziya ba kumpala mu mukanda wa Bienzedi ne, “Bakananukila kuikala mu dilongesha dia bapostolo ne mu buobumue ne mu kutshibula kua bidia ne mu kutendelela kua Nzambi” (Bienzedi 2:42). Pakadi Paulo ku Toa, pakalua dituku dia kumudilu dia lumingu, bena ekeleziya bakadisangisha bua kutshibula bidia. Bidi bimueneka ne, bualu ebu buakadi tshilele tshiabo (Bienzedi 20:6,7).  Mbidi bimpe bua kulonda luidi luimpe lua bena Kilisto ba kale. Dituku dia kumudilu dia lumingu didi Dituku dia Mukelenge, diakadi dituku dia dibika dia Mukelenge wetu ku lufu (Buakabuluibua 1:10. Yone 20:1).

 

10.3   Bualu bua mutanda wa bidia

    “Mukelenge Yesu wakamema bidia; pakasakidileye Nzambi, wakabitshibula, wakamba ne, Ebi bidi mubidi wanyi wakanupebua bualu buenu; enzayi nunku bua kunvuluka” (1 Kolinto 11:24).

    Mutanda wa bidia udi utuambila bualu bua makenga a Mukelenge wetu. Yeye “wakadi muena kanyinganyinga, wakamanya makenga” (Yeshaya 53:3). Tudi tubala ne, “Bakamutuila mate mu mesu, bakamukuma bisusu, bakuabo bakamukumu mikumu, bakamuebeja ne, Wewe Kilisto, utuambile wakukukuma nganyi?” Masalayi makuabo “akaluka tshifulu tshia meba tshia bukelenge, akamuasatshi ku mutu … akamutuila lute, akangata mulangala, akamukuma nawu mu mutu wende” (Matayo 26:67. 27:28-30). “Mpala wende wakadi munyanguke ne dinyanguka dipite dia muntu, ne tshifuanyikishi tshiende tshiakapita tshia bana ba bantu kunyanguka” (Yeshaya 52:14). Mukelenge wakakenga ku tshianza tshia Nzambi bua bualu buetu. “Yeye nguakadi kayi mumanye bubi, Nzambi wakamuvuija bubi bua bualu buetu; bua tuetu tuikake buakane bua Nzambi munda muende” (2 Kolinto 5:21). Mukelenge Yesu, pakakengeye pa mutshi mutshiamakane, “wakela diyi diende bikole ne, Nzambi wanyi, Nzambi wanyi wakundekela tshinyi?” (Matayo 27:46).

 

10.4   Mutanda wa bidia udi utuambila bualu bua buobumue

    Paulo wakafundila Bena Kolinto bualu bua mutanda wa bidia. “Mutanda wa bidia utudi tutshibula kawena buobumue buetu mu mubidi wa Kilisto, anyi? Bualu bua mutanda wa bidia udi umue, tuetu ba bungi tudi mubidi umue; bualu bua buonso buetu tudi tudisanga ku mutanda umue” (1 Kolinto 10:16,17).

    Mu mvese 16 mutanda umue udi utuambila bualu bua mubidi wa Mukelenge mutupebua mu lufu. Mu mvese 17 mutanda umue  udi utuambila bualu bua buobumue bua bena kuitabuja bonso badi bitupa bia mubidi wende udi Ekeleziya. “Yeye (Mukelenge Yesu) udi mutu wa mubidi, ngekeleziya mene” (Kolosai 1:18).

 

10.5   Bualu bua lupanza

    “Pakashikijabo kudia, yeye wakamema lupanza muomumue kabidi, wakamba ne, Lupanza elu ludi dipungila dipia-dipia dia  mu mashi anyi akunumatshishilabo panshi” (Luka 22:20).

    Lupanza ludi lutuambila bualu bua mashi a Mukelenge Yesu, mvese mukuabo udi wamba ne, “Bikalaku kakuiyi kumatshisha kua mashi panshi, kakuena kubuikidilu kua mibi nansha” (Ebelu 9:22). Tuakapikudibua “ku mashi a mushinga mukole, bu a muana wa mukoko kayi ne tshilema ne kayi ne ditoba, ku mashi a Kilisto mene” (1 Petelo 1:19).

    Lupanza lua Mukelenge ludi lutuambila bualu bua dipungila dipia-dipia dia mu mashi ende. Mukenji wa dipungila dipia-dipia didi ne, “Tshiena nvuluka kabidi mibi yabo ne malu mabi abo” (Ebelu 10:14-18).

    Lupanza ludi lutuambila bualu bua dikenga dia Mukelenge Yesu pa mutshi mutshiamakane muinshi mua kulumbulula kuakane kua Nzambi bualu bua bubi - bubi buetu! Mukelenge kakatshina lukisu lua bantu nansha, kadi kufila kua muoyo wende bu mulambu wa kubuikila nawu mibi wakadi bualu bukole kudiye. Muprofete wa kale wakafunda bua bualu buende ne, “Uvuluke dikenga dianyi ne kanyinganyinga kanyi, bidi bu nyongangandu ne bintu bia bilulu kundi” (Muadi 3:19. Tangila 1:12)

   Diambedi Mukelenge kayi muanji kubishibua pa mutshi mutshiamakane, yeye wakamanya malu onso akadi kumpala kuende, wakanyingalala mu Getesemane mu muaba wa mitshi ya mamuma. “Wakatamba kukenga ne kanyinganyinga, wakatendelela Nzambi bikole; luanga luakapatuka mamata manene pambidi pende bu mashi amata panshi” (Luka 22:44). Anu dinanga diakasuika Mukelenge wetu ku mutshi mutshiamakane, dinanga kudi Tatu wende ne dinanga kutudi.

 

10.6   Lupanza ludi lutuambila bualu bua disanka

    “Yeye bua disanka diakatekibua kumpala kuende, wakakankamana pakakengeye ku mutshi mutshiamakane, wakalengulula bundu, ne wakushikama ku tshianza tshikole tshia nkuasa wa butumbi bua Nzambi” (Ebelu 12:12:2). Muprofete Yeshaya wakamba ne, “Yeye neamone kanyinganyinga ka muoyo wende, neasanke” (Yeshaya 53:11).

    Bimanyinu bia lufu lua Mukelenge bidi bituambila bualu bua dilua diende bua kuangata Ekeleziya wende. Paulo wakambila Bena Kolinto ne, “Misangu yonso inuadia bidia ebi ne inuanua lupanza elu, nudi nuambila bantu bua lufu lua Mukelenge too ne palueye” (1 Kolinto 11:26). Palueye, katuena ne bimanyinu bualu, netuikale nende “bafuanangane nende; bualu bua netumumone bu mudiye” (1 Yone 3:2). Disanka dietu nedikale divulangane!

 

10.7   Mutanda wa bidia ne lupanza bidi anu bimanyinu

      Bakuabo badi bangata mvese mikuabo mu Yone nshapita 6 bua kuyisha malu adi kayi mu Mukanda wa Nzambi. Mukelenge Yesu wakamba ne, “Bulelela, bulelela, ndi nuambila ne, Binuikala kanuyi nudia mubidi wa Muana wa muntu, binuikala kanuyi nunua mashi ende, kanuena ne muoyo munda muenu. Udi udia mubidi wanyi, udi unua mashi anyi, udi ne muoyo wa tshiendelele”. Bakuabo badi bayisha ne, Butudi nabu mbua kuangata bidia bia Mukelenge ne lupanza (bidi bituambila bua mashi ende), bua kuikala ne muoyo wa tshiendelele, anyi bu mushindu bua kupeta luse anyi ngasa ku mesu a Mukelenge. Ke nanku to! Pakamba Mukelenge mvese eyi, Bayidi bende ba bungi, pakumvuabo diyi edi, bakamba ne, “Diyi edi didi dikole, udi mumanye mua kuditabuja nganyi?” Bakadi bajiana bua diyi edi. Mukelenge Yesu wakabambila ne, “Meyi anakunuambila adi nyuma ne muoyo” (Yone 6:63). Buakadi bu Mukelenge wakadi ubambila ne, Bua kupeta muoyo wa tshiendelele, nudi nabu mbua kungitabuja meme mene, muntu ne muntu nkayende. Muprofete Yelemiya, mu kutendelela kuende, wakamba ne, “Nakasangana meyi  ebe,  nakaadia;  meyi  ebe  akadi  kundi  bu  disanka  ne akasankisha mutshima wanyi; bualu bua badi bambikila ku dina diebe” (Yelemiya 15:16). Nansha muntu umue udi wela meji ne Yelemiya wakadi mua kudia meyi! Ke mbualu bukole bua kujingulula ne, Yeye wakadi wamba ne, Meyi a Yehowa akabuela mu mutshima wanyi mene! Muntu ne muntu budiye nabu mbua kukuata meyi a Mukelenge bu Yelemiya mu mutshima wende. Budiye nabu mbua kuitabuja ne, Ndi ne Musungidi bualu, bua kuitabuja Mukelenge Yesu bu Mukelenge wanyi, wakadifila bua bualu buanyi!

 

10.8   Disangisha bua kunvua muambi kampanda

    Mu masangisha a Ekeleziya tudi mua kudisangisha bua kunvua muambi anyi bambi bakuabo. Tudi ne tshilejilu tshia bualu ebu mu Bienzedi 19:9. Paulo wakadi uyisha ku dituku ku dituku mu ekola wa Tulano. Paulo wakadi ne dipa diende kudi Nzambi bua kumuenzela mudimu, wakambila bantu Lumu Luimpe ne wakakolesha mitshima ya bena kuitabuja mu malu a Nzambi. “Tudi ne bipedi bitapuluka bu mudi ngasa wakatupabo, bituikala ne mudimu wa buambi, tuambe bietu bu mudi tshidikishilu tshia ditabuja dietu” (Lomo 12:6).

 

10.9   Disangisha buashi

    Mu matuku a bafundi ba Dipungila Dipia‑dipia bena Ekeleziya bakadi ne disangisha dikuabo (bu ekeleziya mikuabo lelu) kadi kabakalomba muntu bua kuyisha nansha. Muntu wakadi ne budishikamine bua kuakula mu disangisha bu mudi Nyuma Muimpe wakamulombola. Paulo wakafundila Bena Kolinto bualu bua masangisha a mushindu ewu (1 Kolinto 14:23‑40). Malu mu Ekeleziya wa ku Kolinto akadi mabuelakana, malu a mubidi akamana kubuela munkatshi muabo ne Paulo wakabafundila mukanda bua kubakuatshisha mu malu aa. Masangisha akadi bua kudiundisha Ekeleziya ne kaayi bua kusankisha mubidi. “Muntu udi wambila bantu Diyi dia Nzambi udi wakula nabo bua kubadiundisha, bua kubasamba, ne bua kukolesha mishima" (1 Kolinto 14:3). Bambi kabakadi mua kupita babidi anyi basatu mu disangisha (1 Kolinto 14:27,29). Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, “Malu onso, alondangana biakane. Malu onso enjibue bua kunudiundisha. Biakula muntu, akule meyi bu mudiwu mamba kudi Nzambi” (1 Kolinto 14:26,40. 1 Petelo 4:11).

 

10.10   Disangisha bua kuyila Mukanda wa Nzambi

    Mbidi bimpe bua kudisangisha, muntu ne muntu ne Mukanda wende wa Nzambi mu bianza, bua kujingulula popamue Diyi dia Nzambi. Bana betu balume, bualu bua Mukanda wa Nzambi kena witabuja bakaji bua kuakula mu ekeleziya bikala balume badiku (1 Kolinto 14:34), badi mua kukuatshishangana ne kukonkangana mu dijingulula dia Diyi dia Nzambi. Nyuma Muimpe udi Muyishi Munene ne Yeye udi mumanye mua kutukuatshisha mu masangisha etu patuamupesha muaba wende mu Ekeleziya. Mbimpe bua bena ekeleziya bonso kubuela mu disangisha edi, didi mua kukuatshisha ne kudiundisha bena kuitabuja bikole be ne kukolesha mitshima yabo mu malu a Nzambi.

 

10.11   Disangisha bua kulomba Nzambi

    Mu disangisha edi tudi bamanye mua kuela Nzambi tuasakidila bua buimpe buende ne mapa ende onso kutudi. Tudi tumutumbisha ne masakidila etu. Tudi tumulombela bantu bakuabo, bua bana betu, bua basame, bua mudimu wa Lumu Luimpe ne bua malu makuabo a bungi.

    Paulo wakafundila Timote ne, “Kumpala kua malu onso, ndi nkusengelela bua milombu ne mitendelelu ne mitendekenu ne masikidila bikale bienzele bantu bonso. Ulombele bamfumu bonso ne badi ne bukokeshi, bua tuetu tuikale ne muoyo mupola polaa ne mutalalaa mu buimpe buonso ne mu buneme buonso. Bualu bua ebu budi buimpe ne mbudi Nzambi Musungidi wetu witabuja, udi musue bantu bonso basungidibue, bafike ku dimanya dia malu malelela” (1 Timote 2:1-4).

    Tudi tulomba Nzambi mu dina dia Mukelenge Yesu. Paulo wakafundila Bena Efeso. “Misangu yonso nusakidile Nzambi Tatu bua bintu bionso mu dina dia Mukelenge wetu Yesu Kilisto” (Efeso 5:20). Katuena tulomba Nyuma Muimpe anyi Nzambi mu dina dia Nyuma Muimpe. Mukelenge Yesu wakamba ne, “Palua Nyuma wa bulelela, yeye neanulombole mu malu malelela onso; bua yeye kena udiambila, kadi neambe anu malu unvueye neantumbishe meme, bualu bua neangate malu anyi, neanuambilewu (Yone 15:26. 16:13,14).

 

10.12   Nyuma Muimpe udi utukuatshisha mu kulomba kuetu

    “Nyuma Muimpe kabidi udi ukuatshishangana netu mu butekete buetu; bua katuena bamanye mua kulomba Nzambi bu mutudi nabu mbua kumulomba, kadi Nyuma muine udi utuakuila ne mikemu idi kayi mua kuambibua. Nzambi, udi ukeba mu mitshima ya bantu, udi mumanye meji a Nyuma ne, Udi wakuila basanto bu mudi Nzambi musue” (Lomo 8:26,27).

    Paulo wakafundila Bena Efeso ne, “Kanunyingalaji Nyuma Muimpe wa Nzambi, nuakapebua tshimanyishilu kudiye munda muenu tshidiku too ne palua dituku dia bupikudi” (Efeso 4:30). Bu meme mulame malu mabi mu mutshima wanyi, Mukelenge kakadi kungumvuila” (Misambu 66:18).

    “Katuiyi tulekela bietu disangisha dietu pamue, bu mudi tshilele tshia bakuabo kadi tukoleshangana mitshima, tutamba kuenza nunku bualu bua nudi numona dituku dia Mukelenge disemena pa buipi” (Ebelu 10:25).

 

10.13   Masangisha bua kuyisha bana

    Mudimu wa kusangisha kua bana ku Dituku dia Lumingu ku Dituku dia Lumingu (anyi dituku dikuabo pankatshi pa lumingu) bua kubayisha bualu bua Nzambi ne Mukanda wa Nzambi udi wa mushinga mukole mu mudimu wa Lumu Luimpe. Muyishi budiye nabu mbua kuikala muena kuitabuja wa bushuwa kayi ne bualu ku mesu kua bantu. Yeye budiye nabu mbua kuikala ne dinanga dilelela bua bana bualu bua mudimu ewu kawena mutekete. Muyishi muimpe udi ukebakeba bua kubafikisha kudi Mukelenge Yesu ne bua kubalombola mu njila muakane. Udi umiamina Diyi dia Nzambi mu mitshima ya bana kadi Nzambi muine, Yeye nkayende udi mumanye mua kudidiundisha.

    Dituku dikuabo Mukelenge Yesu wakambila bayidi bende  ne, “Nuitabuje bua bana bakese kulua kundi, kanubakende; bualu bua bukelenge bua mu diulu mbua badi bu bana”. Wakamba kabidi ne, “Bulelela, ndi nuambila ne, Binuikala kanuyi nukudimuna mitshima yenu, binuikala kanuyi nulua bu bana bakese, kanuena nubuela mu bukelenge bua mu diulu bulelela” (Matayo 19:14.18:3).

    Bana betu balume ne bakaji badi benzela Mukelenge mudimu ne bana badi benza mudimu muimpe mutambe. Bana badi ba mushinga munene be ku mesu kua Nzambi. Misangu mikuabo bantu bakole badi bapanga kupeta lupandu bualu bua kabena balue kudi Mukelenge bu bana. Pikala tatu mukuabo ubikila muanende mukese, umuambila ne, “Lua kundi,” muana udi uya kudi tatuende lukasa ne disanka, kayi ne makonka makole munda muende. Udi mumanye bualu bumue ne, “Tatu wanyi udi munsua”. Nzambi udi musue bantu bonso balue kudiye, kabayi ne malu munda munda anyi ne makonka mu mitshima yabo, kadi bu bana bakese mu ditabuja dilelela. Bena Kilisto bapita ba bungi bakitabuja Mukelenge Yesu mu buana buabo, bunsongalume buabo anyi mu bunsongakaji buabo. Bantu bakole kabena bashintulula bilele biabo lukasa, malu mabi adi akolesha mitshima ya bantu. Malu aa adi atuleja bunene bua mudimu wa bakebikebi ne mudimu wabo ne bana, bansongalume ne bansongakaji.

 

11  Makonka Makuabo ne Mandamuna

11.1   Dikonka

    Bua tshinyi tudi tuimba musambu awu: “Yesu wakamana kulua; kakuena dinga dibanza, kakuena dinga dibanza?”

11.2   Diandamuna

    Mufundi wa musambu udi wela meji bualu bua bena kuitabuja bakapikudibua kudi Kilisto, ku mashi ende a mushinga mukole mene. Bobo bakadi bena dibanza ku mesu kua Nzambi bualu bua bubi. Kadi Nzambi wakateka bubi buabo pambidi pa Mukelenge Yesu Kilisto ku mutshi mutshiamakane. “Yeye nguakadi kayi mumanye bubi, Nzambi wakamuvuija bubi bua bualu buetu; bua tuetu tuikale buakane bua Nzambi, munda muende” (2 Kolinto 5:21).

    Mukelenge Yesu wakamba ne, “Bulelela, bulelela, ndi nuambila ne, Umvua diyi dianyi, witabuja wakuntuma, udi ne muoyo wa tshiendelele, kena ulua ku tshilumbu, wakumuka mu lufu, wakubuela mu muoyo” (Yone 5:24). “Nunku kakuena dipila mpindiewu kudi badi mu Kilisto Yesu” (Lomo 8:1).

 

11.3   Dikonka

    Bantu bakuabo bakamba ne, Paulo wakayisha ne, “Tuenze malu mabi bua kuvuija malu mimpe”.

11.4   Diandamuna

    Kabena bajingulula Diyi dia Nzambi bimpe. Badi bangata tshitupa tshia mvese mu Lomo 3:8 udi wamba ne, “Tuenze bibi bua ngasa wa Mukelenge avulangane”, bua kubadibingisha padibo benza malu mabi, kadi Mukanda wa Nzambi udi wamba ne: “Apu netuambe tshinyi? Netushale mu dienzenza dia bubi bua ngasa avulangane, anyi? Nansha kakese!” (Lomo 6:1,2).

    “Tuenze tshinyi? Tuenze malu mabi bualu bua katuena  muinshi mua mikenji ne bua tudi muinshi mua ngasa, anyi? Nansha kakese! Kanuena bamanye ne, Unudi nudifila kudiye bu bapika bua kumutumikila; nudi bapika ba unudi nutumikila; ne ba bubi too ne ku lufu, ne ba ditumikila too ne ku buakane” (Lomo 6:15,16).

    “Nuenu, bana betu, nuakabikidibua bua budishikaminyi; kadi nudimuke ne budishikaminyi buenu kabulu tshia kusankisha natshi mubidi, kadi bualu bua dinanga dienu nukuatshilangane mudimu” (Galatia 5:13). “Kanudidingi; Nzambi kena usekibua; bualu bua tshintu tshionso tshidi muntu ukuna, ntshiotshio tshiapuoleye. Muntu udi ukunyina mubidi wende bintu, neapuolele mubidi wende bintu bibole; kadi muntu udi ukunyina Nyuma bintu, neapuole muoyo wa tshiendelele bua Nyuma” (Galatia 6:7-8).

 

11.5   Dikonka

    Kuledibua kudi mayi ne kudi Nyuma ntshinyi?

11.6   Diandamuna

    Dikonka edi didi difuma ku meyi a Mukelenge Yesu kudi Nikodemo ne, “Bulelela, bulelela, ndi nkuambila ne, Bikala muntu kayi muledibue kudi mayi ne kudi nyuma, yeye kena mumanye mua kubuela mu bukelenge bua Nzambi” (Yone 3:5).

    Muntu wa ba pa buloba (L'homme naturel) kena mumanye mua kutangila bukelenge bua Nzambi, anyi mua kubuelemu anu ewu udi muledibue tshiakabidi kudi Nyuma wa Nzambi. Mu Mukanda wa Nzambi mayi adi tshimanyinu tshia kulengesha. Petelo wakafunda ne, “Nuakaledibua tshiakabidi, kenku bintu bidi bijimina, kadi ku bintu bidi kabiyi bijimina, ku diyi dia Nzambi didi ne muoyo ne didiku tshiendelele” (1 Petelo 1:23. Tangila Yone 15:3. Efeso 5:25,26. Yakoba 1:18).

 

11.7   Dikonka

    Mayi a dibatiza adi mua kutusungila, anyi?

11.8   Diandamuna

    Nansha. Mayi a dibatiza kaena mamanye mua kusungila muntu. Muoyo mupia-mupia mu Kilisto udi ufuma bualu bua ditabuja, kawena ufuma bualu bua dibatiza anyi bualu bua midimu ya bianza bietu. Udi ufuma bualu bua mudimu wa Nyuma Muimpe munda mua mitshima yetu ku Diyi dia Nzambi. Mukanda wa Nzambi udi wamba ne “Bualu bua nudi basungidibue ku ngasa bua ditabuja; ne diodio kadiena difuma kunudi, ndipa dia Nzambi; kadiena difuma ku midimu, bua muntu kaditumbishi” (Efeso 2:8,9).

 

11.9   Diandamuna bualu bua nvinyo ne maluvu

    Mukanda wa Nzambi udi utudimuija bualu bua mvinyo ne maluvu. “Nvinyo udi museki wa bantu, maluvu makole adi bu muena diyoyo; muntu yonso udi ubikuatshika kena ne meji” (Nsumuinu 20:1. Tangila nshapita 23:19-21,29-32).

    Muprofete Yeshaya wakanyingalala bualu bua Bena Isalele bakadi benza mu musokoko malu akadi kaayi mimpe ku mesu kua Nzambi (2 Bakelenge 17:9). Wakamba ne, “Badi batshinkakana ne mvinyo, badi batenkakana bualu bua maluvu makole; muakuidi ne muprofete badi batshinkakana bualu bua maluvu makole … badi batenkakana bualu bua maluvu makole” (Yeshaya 28:7).

 

11.10   Muena kuitabuja kena ne nvinyo anyi maluvu bualu

    Mukelenge Yesu wakamba ne, “Wanua mayi anamupa kena wikala ne nyota kabidi tshiendelele; mayi anamupa neikale munda muende bu mushimi wa mayi abanda mu muoyo wa tshiendelele”. Muena ditabuja udi mua kuamba ne, “Disanka dia Mukelenge didi mbukole buanyi” (Yone 4:14. Nehemiya 8:10).

 

12  Mukelenge Yesu udi ujikija Disama dia Muntu wa Kapitene ka Masalayi

“Badi ne bukole kabena ne muondapi bualu, anu badi ne mabedi … meme tshiakuluila bua kubikila badi bakane, nakuluila bua kubikila badi babi” (Matayo 9:12,13).

 

    “Pakabuela Yesu mu Kapenuma, kapitene ka masalayi lukama wakalua kudiye, wakamutendekena ne, Mukelenge, muntu wanyi udi mulale mu nzubu, udi ne disama dia kaneke, udi ukenga bikole. Yesu wakamuambila ne, Nendue kujikija disama diende. Kapitene wakamuandamuna ne, mukelenge, meme tshiena muntu munene mua wewe kubuela mu nzubu muanyi; wewe wamba anu diyi diebe, muntu wanyi neasangale. Meme kabidi ndi kunyima kua bakuabo, ndi ne masalayi kunyima kuanyi; ntu ngambila edi disalayi ne, Ya, yeye waya; ntu ngambila dikuabo ne, Lua, yeye walua; ntu ngambila muntu wanyi ne, Enza bualu ebu, yeye wenza. Pakumvua Yesu diyi diende, yeye wakakema, wakambila bakadi bamulonda ne, Bulelela, ndi nuambila ne, munkatshi mua Bena Isalele mene mene tshiakusanganamu ditabuja dinene nunku. Ndi nuambila ne, Bantu ba bungi nebalue ku esete ne ku wesete, nebadie bidia ne Abalahama ne Isaka ne Yakoba mu bukelenge bua mu diulu; kadi nebimashe bana ba mu bukelenge pa bula mu midima; muadi newikalemu ne kusumakana menu. Yesu wakambila kapitene ka masalayi ne, ya biebe; bualu bua wewe wakuitabuja, nebakuenzele tshiwakulomba. Muntu wende wakasangala pa diba adi mene” (Matayo 8:5-13. Luka 7:1-10).

 

12.1   Musoko wa Kapenuma

    Kapenuma wakadi musoko wa Galela, wakadi mubikidibue ne, “Musoko muende”, musoko wa Mukelenge, musangu mukuabo bualu bua Yeye wakaya misangu ya bungi bua kuambila bena musoko Lumu Luimpe (Matayo 9:1. Mako 2:1). Munemu Mukelenge wakumusha nyuma wa bukoya munda mua muntu mu nsunagoga, wakondapa muku wa Petelo mukaji, wakondapa muena kaneke mukuabo (Mako nshapita 1 ne nshapita 22), wakenza bienzedi binene bikuabo biakaleja bukole buende bu Muana wa Nzambi. Malu aa akaleja Bena Yuda ne, mukelenge wabo wakadi munkatshi muabo, kadi bobo kabakamuitabuja nansha. “Wakalua kudi bintu biende, kadi bantu bende kabakamuitabuja” (Yone 1:11,12). Bena musoko kabakajingulula ne, Yeye wakadi munkatshi muabo, wambila Lumu Luimpe mu ngasa ne luse, wakadi mukelenge wabo. Dituku dikuabo, mukelenge wakambila bena musoko ne, “Wewe Kapenuma, nebakubandishe mu diulu, anyi? Neupueke biebe mu Muaba wa Bafue; bualu bua bu malu a kukema akenjibua munkatshi muebe, menjibue mu Sodoma, wakadi kushala too ne katataka” (Matayo 11:23).

 

12.2   Muntu kayi ne ditekemena

    Katuena bamanye dina dia muena kaneke nansha. Musangu mukuabo wakadi disalayi bu muakadi mfumu wende. Wakakenga mene, kakadi ne bukole bua kudikuatshisha, kakadi ne bukole bua kuimana kumpala kua mfumu wende anyi bua kumuenzela mudimu. Tshikadilu tshiende tshidi tshikadilu tshia muntu udi ne “disama” dia bubi, didi disama dia lufu (Lomo 6:16,21,23). Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, “Bonso bakenza malu mabi, ne badi bapanga kupeta butumbi kudi Nzambi. Difutu dia bubi ndufu” (Lomo 3:23. 6:23).

    Nansha kapitene wakadi muntu munene ku mesu kua Bena Yuda yeye wakadi muntu wa kudipuekesha. Pakadi Mukelenge pepi ne nzubu wende, wakatuma balunda bende bua kumuambila ne, “Mukelenge, kuditatshishi, meme tshiena muntu mukumbane bua wewe kubuela mu nzubu muanyi … kadi wambe anu diyi diebe, muntu wanyi neasangale” (Luka 7:5-7). Mukelenge wakambila bantu bakadi bamulonda ne, “Bulelela, ndi nuambila ne, Munkatshi mua Bena Isalele mene mene tshiakusanganamu ditabuja dinene nunku” (Matayo 8:10).

    Kapitene wakadi muntu ne mutshima mupuekele.  Diyi dia Nzambi didi diamba ne, “Nzambi udi upidia badi badisue, kadi upa badi badipuekesha ngasa. Udi uyisha badi ne mitshima mipuekele njila wende” (1 Petelo 5:5. Musambu 25:9). Kapitene wakadi bu musangishi wa mulambu wakamba ne, “Nzambi, ndi  muntu mubi, umfue luse”. Mukelenge Yesu wakamba ne, “Muntu awu wakupueka ku nzubu kuende mubinge” (Luka 18:13,14).

 

12.3   Kapitene wakadi muntu wa ditabuja dilelela

    Diyi dia Nzambi didi diamba ne, “Bikalaku kakuyi ditabuja, muntu kena mua kumusankisha” (Ebelu 11:6). Kapitene wakaleja ditabuja dinene pakambileye Mukelenge Yesu ne, “Wewe wamba anu diyi diebe, muntu wanyi neasangale” Kapitene wakamanya ne, Mukelenge udi Wa Bukole Buonso, udi mumanye kabidi ne, Mukelenge udi mumanye mua kuondapa muntu wanyi. Bikala muntu ukeba Mukelenge ne mutshima wende wonso, neamusangane, Mukelenge udi ukebakeba bonso badi bajimine, kadi bakuabo badi bu Bena Kapenuma, badi bamupidia.

 

12.4   Mu tshikoso

12.4.1    Mukelenge Yesu udi Muondapi Munene

Yeshaya udi utupa tshilejilu tshia mutshima wa muntu. “Mutu wonso udi musame, mutshima wonso udi mupungile, munda mua makasa too ne ku lubombo lua mutu kakuena muaba udi kauyi ne disama” (Yeshaya 1:5-6). Bantu bonso badi ne kuondapa bualu (Lomo 3:23). Mukelenge Yesu wakamba ne, Meme nakuluila bua bantu bapete muoyo, baupete muvule” (Yone 10:10).

12.4.2    Muntu udi musungidibue ku ditabuja

“Edi ndiyi dia ditabuja ditudi tuambila bantu. Biwajukula ne mukana muebe, ne, Yesu udi Mukelenge, ne biwitabuja mu mutshima webe ne, Nzambi wakamubisha ku bafue, neusungidibue. Bualu bua nudi basungidibue ku ngasa bua ditabuja; ne diodi kadiena difuma kunudi, ndipa dia Nzambi; kadiena difuma ku midimu, bua muntu kaditumbishi” (Lomo 10:8,9. Efeso 2:8).

12.4.3    Mukelenge kena upidia muntu ne mutshima mupuekele

“Wewe Nzambi, kuena upetula mutshima wa majia ne udi unyingalala bua bubi buawu” (Musambu 51:17). Musangishi wa mulambu wakamba ne, “Nzambi, ndi mubi, umfue luse” ne Nzambi wakamufuila luse (Luka 18:13,14). “Semenayi pa buipi ne Nzambi ne yeye neasemene pa buipi nenu … nudipuekeshe ku mesu kua mukelenge, ne yeye neanubandishe” (Yakobo 4:8-10).

 

13  Mulami Muimpe wa Mikoko

13.1   Mulami Muimpe wa Mikoko

    Mukelenge Yesu wakamba ne, “Ndi mulami muimpe wa mikoko; mulami muimpe udi ufuila mikoko. Mikoko yanyi idi yunvua diyi dianyi, ndi muyimanye, idi indonda; ndi nyipa muoyo wa tshiendelele; kayena ifua tshiendelele, kakuena mukuabo udi uyinyenga mu tshianza tshianyi” (Yone 10:11,27,28).

 

13.2   Mukelenge Yesu udi udileja mu mishindu mishilangane

    Mu Lumu Luimpe lua Yone Mukelenge udi udileja mu mishindu mishilangane. Yeye biende udi bidia bia muoyo (Yone 6:48). Udi munya wa ba pa buloba (Yone 8:12). Mu Yone nshapita  10 Mukelenge udi mushiku wa mbelu wa mikoko ne mulami muimpe wa mikoko kabidi.

    Mikoko ya Mukelenge idi bantu bende, bonso bakamana kumuitabuja bu Musungidi wabo ne bu Mulami wabo, bana, bansongalume ne bansongakaji, balume ne bakaji. Tudi ne mulami bualu, Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, “Buonso buetu tuakupambuka bu mikoko, tuakukudimuka bua kuya muntu wende njila muntu wende njila. Yehowa wakuteka dipila dia bubi buetu pambidi pende” (Yeshaya 53:6). Nunku, Mukelenge Yesu Kilisto, Mulami Muimpe wa mikoko, wakadifila bua bualu buetu, wakafuila mikoko.

 

13.3   Balami ba mikoko bakuabo ba mu Mukanda wa Nzambi

    Mulami wa mikoko wa kumpala wakadi Ebele (Genese 4:2). Yakobo wakalama mikoko ya muku wende Labana ne wakamba bualu bua dikenga dia mulami ne, “Munya wakangosha, mashika akankuata butuku; tshitabala tshiakankuata” (Genese 31:40).

    Mose wakadi ulama mikoko ya Yetelo tatuende-muenu, pepi ne mukuna wa Holebe, pakadiye mubikidibua kudi Nzambi bua kusungila Bena Isalele, bakadi bapika mu Ejipitu, mu bianza bia Palo (Ekesode 3:1). Mukelenge Davidi wakamanya njiwu wa mudimu wa balami ba mikoko. Wakadi ulama mikoko ya tatu wende pakalua nyama wa ntambue bua kukuata muana wa mukoko. Davidi wakamulonda, wakamushipa, wakasungila muana wa mikoko mukana muende (1 Samuele 17:34).

    Bidimu bia bungi biakapita. Balami ba mikoko bakuabo bakadi balama mikoko yabo mu butuku, mu mpata ya Beteleheme, musoko wa Davidi, Muanjelo wa Nzambi wakalua kudibo bua kubamanyisha lumu luimpe lua kuledibua kua Yesu (Luka 2:8-10).

 

13.4   Mudimu wa mulami wa mikoko

    Mulami muimpe wa mikoko udi musue mikoko yende ne udi mumanye yonso yayi. Udi uyilombola mu miaba mimpe bua kuyidisha, udi winuisha mayi mimpe ne udi uyilombola mu njila muakane. Udi usanguluja idi mitekete, udi ukolesha idi ne mibidi misame, udi wela buanga pa mputa payi.

    Mukelenge Yesu udi Mulami Muimpe. Udi udisha bantu bende ne Diyi diende didi bidia biabo bia buatshia-buatshia. Udi ubanuisha mayi mimpe. Mayi aa adi amba bua masanka a lupandu, adi amba bualu bua Nyuma Muimpe wakapebua bena kuitabuja kudi Nzambi (Yone 4:14. 7:37-39).

 

13.5   Mukelenge Yesu udi Mulami Munene

    Mukelenge Yesu udi Mulami Munene kabidi bualu bua Yeye udi ne balami bakuabo muinshi mua bukokeshi buende. Balami aba badi ne mudimu munene bualu bua badi balama mikoko ya Mfumu wabo (1 Petelo 5:1-4. Yehezekele nshapita 34). Mudimu ewu kawena mutekete kadi difutu diawu didi dinene bikala balami badi bantu ba lulamatu. Budibo nabu mbua kudivuija bifuanyikiji bimpe kudi mikoko, pamueneshibua Mulami Munene nebangate difutu diabo kudiye. Balami budibo nabu mbua kudisha mikoko ya Mukelenge ne bia kudia bikumbane ne dikuatshisha diende.

 

13.6   Kulama kua Mulami Muimpe wa mikoko

    Ku luseke lua ku esete balami bakuabo badi babikila mikoko yabo ku mena ayi. Mikoko idi ilonda mulami wayi bualu bua idi mimanye diyi diende. Kayena ilonda muntu wa bende nansha. Balami bakuabo ba Bena Yuda bakasa mpangu ne mabue, bakabueja mikoko yabo munemu mu butuku bua ditshina dia nyama ya luonji ne bivi. Bakalala mu mushiku wa mbelu, mu tshibuelelu mene bua kulama mikoko.

    Mukelenge Yesu  udi  ulama  bantu  bende, kena  ubashiya  tshianana nansha. Udi uya kumpala kuabo, udi mumanye malu abo ne makenga abo. Bikala mikoko yende mishale pepi nende, kayena ibuela mu miaba mikole anyi mu miaba ya njiwu. Muaba wa ditalala ne wa bupole udi anu pabuipi ne Mulami wa mikoko. Muena lukuna wa mikoko ya Mukelenge udi wendakana bu nyama wa ntambue udi ukungula, ukeba bantu ba kudieye. Dina diende didi Satana (1 Petelo 5:8). Kadi Mukelenge Yesu wakamba bualu bua mikoko yende ne, “Ndi nyipa muoyo wa tshiendelele; kayena ifua tshiendelele, kakuena mukuabo udi uyinyenga mu tshianza tshianyi” (Yone 10:28). Mena a bantu ba Mukelenge adi mafunda mu diulu, badi ba mushinga mukole ku mesu kuende (Luka 10:20).

 

13.7   Tshimanyishilu tshia Mulami Muimpe wa mikoko

    Ku luseke lua maloba makuabo balami ba mikoko badi bateka bimanyishilu biabo pa mikoko yabo. Mufundi wa mukanda ewu wakadi ne mikoko mu Grande Bretagne, pakasumbeye mikoko mipia-mipia mu tshisalu, pakapinganeye kuende nayi, bualu bua kumpala buakenzeye buakadi bua kuteka tshimanyishilu tshiende, dileta “R”, panyima payi ne mukubu. Biakadi umue wakapambuka bua kuya kukuabo bantu bonso bakamanya mfumu wawu bimpe bualu bua bakatangila cachet wende pa mukoko. Nunku mikoko yonso ya Mukelenge, buena kuamba ne, bantu bende bakamana kumuitabuja bu Mulami wabo, badi ne tshimanyishilu tshiende. Tshimanyishilu etshi tshidi Nyuma Muimpe wakapetabo kudi Nzambi pakitabujabo Lumu Luimpe. Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, “Nuenu … panuakamuitabuja kabidi, nuakuangata tshimanyishilu tshia Nyuma Muimpe mulayibue” (Efeso 1:13-14. 4:30).

 

13.8   Musambu bualu bua Mulami Muimpe wa mikoko

    Bena kuitabuja ba kale kale bakimba musambu mufunda kudi Davidi, musangu mukuabo pakadiye ulama mikoko ya tatu wende mu bunsongalume buende. Musambu udi wamba ne, “Yehowa udi mulami wanyi, tshiena nkengela tshintu; Yeye udi undadika mu mitoloko ya mashinde. Udi undombola pepi ne mayi adi talalaa … nansha bingenda mupitshile mu lupongo lua mundidimbi wa lufu, tshiena ntshina bualu bubi; bualu bua wewe udi nanyi; tshibongo tshiebe ne tshibangu tshiebe bidi binsamba. Bulelela, buimpe ne luse nebindonde matuku onso a muoyo wanyi; nengikale mu nzubu wa Yehowa tshiendelele” (Musambu 23).

    Mulami Muimpe wa mikoko udi mumanye mua kusungila mikoko yende, udi mumanye mua kuyilama kabidi. Disanka didi kudi mikoko idi ne Mukelenge Yesu bu Mulami wayi.

 

14  Lusumuinu lua Luse ne Dinanga dia Nzambi (Luka nshapita 15)

14.1   Lusumuinu lua mukoko mujimine

    Bafalese ne bafundi ba mikenji bakadi ne tshiji bualu bua Mukelenge wakadi uyisha basangishi ba milambu ne bakuabo, benji ba malu mabi, bakadi basemena kudi Mukelenge Yesu bua kuteleja meyi ende. Bafalese ne bafundi bakajiana ne, Muntu ewu udi witabuja bantu babi, udi udia nabo. Bobo bakadi ne mitshima mikole. Dituku dikuabo Mukelenge wakabambila ne, “Nuenu nudi bakane ku mesu kua bantu, kadi munda muenu mudi muule tente ne lubombo ne tshishiku”. Bakanemeka Nzambi ne mishiku yabo kadi mitshima yabo yakadi kule kudiye. Kabakajingulula ne, Tudi bajimine, tudi ne Musungidi bualu. Diambedi Mupostolo Paulo kakadi muanji kukudimuna mutshima wende yeye wakadi Mufalese. Wakafunda ne, “Kilisto Yesu wakaluila pa buloba bua kusungileye bantu babi, bandi kumpala kuabo ku bubi” (1 Timote 1:15). Mukelenge Yesu wakamba ne, “Muana wa muntu wakuluila bua kukeba ne bua kusungila tshidi tshijimine” (Luka 19:10). Nunku yeye wakelela Bafalese ne bafundi lusumuinu bualu bua mukoko mujimine, bua mpalata mujimine, ne bua muana muakunyi mujimine. Patualonda Luka nshapita 15 bimpe, tudi bamona ne nsumuinu eyi isatu idi nangananga lusumuinu lumue. Lusumuinu elu ludi lutuleja bu mudi Nzambi Muana, Nzambi Nyuma Muimpe, ne Nzambi Tatu (Nzambi Umue), badi benza mudimu popamue bua kulua netu kudiye.

 

14.2   Dinanga dia Mulami Muimpe bua mikoko yende

    Lusumuinu lua mukoko mujimine ludi lutuleja dinanga ne dinanukila bia mulami. Muntu wakadi ne mikoko lukama kadi umue wakadi mujimine. Mulami wa mikoko wakadiamba ne, Kembualu to, ndi ne mikoko makumi tshitema ne tshitema mikuabo, anyi? Nansha kakese, mulami wakanyingalala bualu bua umue wakadi mujimine, wakashiya makumi tshitema ne tshitema, wakaya kukeba ewu wakadi mujimine too ne pawupeteye. Tangila mushindu wa dinanga dia mulami wa mikoko, wakamukebakeba too ne pawupeteye. Wakabikila mukoko mujimine ne, “Mukoko wanyi”. Pakamumoneye, mulami wa mikoko wakauteka pa diapa ne mutshima usanka. Diapa didi muaba wa bukole. Traduction mukuabo udi wamba ne, “Udi uteka mukoko pa makaya ende”. Pa makaya padi muaba wa ditalala mene mene.

    Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, “Buonso buetu tuakupambuka bu mikoko, tuakukudimuka bua kuya muntu wende njila muntu wende njila; Yehowa wakuteka dipila dia bubi bua buonso buetu pambidi pende” (Yeshaya 53:6). Mukelenge Yesu wakaya too ne ku lufu, ku lufu mene lua pa mutshi mutshiamakane bua kulua netu kudi Nzambi mu buakane (2 Kolinto 5:21). Yeye muine wakamba ne, “Ndi mulami muimpe wa mikoko; mulami muimpe udi ufuila mikoko. Ndi nyipa muoyo wa tshiendelele; kayena ifua tshiendelele, kakuena mukuabo udi winyenga mu tshianza tshianyi. Tatu wakuimpa udi mutambe bonso bukole, kakuena wainyenga mu tshianza tshia Tatu. Meme ne Tatu tudi bamue” (Yone 10:11,28‑30).

 

14.3   Dinanga ne dinanukila bia Nyuma Muimpe

    Mpalata wakadi mujimine. Muena mpalata kakadi ne disanka nansha, mpalata wende wakadi wa mushinga kudiye. Yeye wakatemesha muinda, wakakomba mu nzubu, wakakeba bimpe too ne pamupeteye. Yeye mumane kumupeta udi ubikila balunda bende ne bena mutumba nende, wakabambila ne, “Sankayi nanyi, bualu bua nakupeta mpalata wanyi munakadi mujimije” (Luka 15:8‑10).

 

14.4   Nyuma Muimpe udi wenza mudimu mu mitshima ya bantu

    Muena mpalata udi utuambila bualu bua Nyuma Muimpe ne mudimu wende mu mitshima ya bantu.  Muntu yonso udi wa mushinga ku mesu kuende. Udi wenza mudimu mu mitshima ya bantu bua kulua nabo kudi Nzambi. Muinda udi utuambila bua Diyi dia Nzambi (Misambu 119:105). Munya wa Diyi dia Nzambi udi uleja muntu malu adi munda mua mutshima wende ne bu mudi Nzambi umumona. Nyuma Muimpe udi ukomba mu mutshima wa muntu bua kumuleja ne udi ne Musungidi bualu. Udi umuleja bu mudi Nzambi utangila “muntu awu wa kale”. Diyi dia Nzambi didi diamba ne, Muntu awu wa kale udi unyangukanyanguka (Efeso 4:22). Kena mumanye mua kusankisha Nzambi (Lomo 8:8). Kena mumanye mua kukuama mamuma mimpe (Matayo 7:18). Kena mumanye mua kulekela malu mabi, ne kena mumanye mua kubuela mu bukelenge bua Nzambi (Yone 3:5).

    Nyuma Muimpe udi wenzenza mudimu bua kufikisha bantu kudi Nzambi mu Kilisto Yesu. Udi usengelela bantu ne, “Lelu ewu, binunvua diyi diende, Kanukoleshi mitshima yenu” (Ebelu 3:7. Yone 16:8‑11).

    Muena kuitabuja udi muntu mupiamupia. Bikala muntu mu Kilisto udi mufukibue mupiamupia. Udi muledibue tshiakabidi ku Diyi dia Nzambi ne kudi Nyuma Muimpe (2 Kolinto 5:17. 1 Petelo 1:23. Yone 3:5). Mayi mu Yone 3:5 adi atuambila bualu bua kulengesha kua Diyi dia Nzambi mu bukole bua Nyuma Muimpe. (Misambu 119:9. Yone 15:3. Efeso 5:26).

    Nyuma Muimpe udi ukomba mu mutshima wa muena kuitabuja ne Diyi dia Nzambi, udi utemesha munda muende bua kumuleja malu adi kaayi asankisha Nzambi ne malu adi apumbisha mudimu wa Nyuma Muimpe mu mutshima wende. Nyuma Muimpe udi utuleja malu adi akosa buobumue buetu ne Nzambi ne Muana wende Yesu Kilisto. Udi wenzenza mudimu bua kupingaja muena dipambuka ne muena ditupakana ku disanka dia Mukelenge ne buobumue nende.

 

14.5   Dinanga dia Tatu bua muanende

    Lusumuinu lua muana mujimine ludi lutuleja dinanga dia Nzambi kutudi. “Tangilayi mushindu wa dinanga diakutupa Tatu

bua tuetu tubikidibue ne, Bana ba Nzambi; ne tudi nunku. Bualu bua wewe, Mukelenge, udi muimpe ne mutshima webe udi musue kubuikidila bantu mibi yabo; udi muule tente ue luse lujalame kudi bonso badi bakubikila” (1 Yone 3:1. Misambu 86:5).

    Muana muakunyi wakalomba bupianyi buende diambedi tatu wende kayi muanji kufua. Bualu bua dikema be (Luka 15:12). Tatu wende wakamupa tshitupa tshiende, muana wakaya mu luendu lule, kakasua tatu wende kunvua bualu bua malu mabi ende. Pakapita tshikondo tshipi, yeye wakabanga kukengela bintu. Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, “Masanka a malu mabi adi a tshitupa tshipi” (Ebelu 11:25).

    Nsongalume wakadilamika kudi muntu wa ku luseke alu, muntu awu wakamutuma mu madimi ende bua kudisheye ngulube. Ngulube udi nyama udi kayi muimpe ku mesu kua Bena Yuda bakuabo too ne lelu. Buakadi bualu bukole bua Muena Yuda kudisha ngulube mene. Pakadiye ne makuta a bungi, nsongalume wakadi ne balunda ba bungi, pakadiye bianza bitupu, balunda bende bakamulekela, kakuakadi muntu wakamupa tshintu.

 

14.6   Nsongalume udi wela meji bua nzubu wa tatu wende

    Mvese mu Luka 15:17-21 idi ituleja tshifuanyikiji tshimpe  tshia kukudimuna kua mutshima. Nsongalume, pakakatamukeye, wakabanga kuela meji a nsombelu wende, wakavuluka masanka a mu nzubu wa tatu wende. Wakamba munda munda ne, “Nembike, nenye kudi tatu wanyi, nemuambile ne, Tatu nakuenzela diulu bibi, nakuenza bibi ku mesu kuebe kabidi. Tshiena bianyi muimpe kabidi bua kumbikilabo ne, Muanebe, umbueje mu mudimu bu bena mudimu bebe bakuabo”. Yeye wakabika ne wakapingana kudi tatu wende.

 

14.7   Disanka dinene didi mu mutshima wa tatu

    Tatu wa muana wakadi ku tshibi tshia nzubu wende matuku onso, wakadi udikonka ne, Muananyi neapingane lelu, anyi? Pakapingana muana ku nzubu wa tatu, tatu wakamumona kule, kuakua. Luse luakamukuata. Tatu wakanyema lubilu kudiye, wakamuela tshitupa ku nshingu, wakamutuatua mishiku. Wakamuleja luse. Kuela tshitupa ku nshingu ne kutuatua kua mishiku bidi biamba ne, Nansha bualu bumue budi pankatshi petu. Bidi biamba bua dinanga dilelela. Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, “Nzambi udi netu lutulu, kena musue umue wenu ajimine, kadi udi musue bonso balue kukudimuna mitshima yabo” (2 Petelo 3:9).

 

14.8   Bintu biakapesha tatu muana wende

    Muana mujimine wakapingana kudi tatuende muluate ne bilulu bisunsuke, bilamba biende kabiakadi bikumbane bua mu nzubu wa tatu wende nansha. Kadi tatu wakambila bantu bende ne, “Nulue lubilu ne tshilulu tshidi tshitamba buimpe, numuluatshishetshi”(Luka 15:22). Tshilulu tshidi tshitamba buimpe tshidi tshiamba bua lupandu ne, “Buakane mene bua Nzambi bua ku ditabuja dia mu Yesu Kilisto kudi bonso badi bamuitabuja” (Lomo 3:22). Yeshaya wakamba ne, “Nentambe kusanka mu Yehowa, mutshima wanyi neutambe kusanka mu Nzambi wanyi; bualu bua yeye wakunduatshisha bivualu bia lupandu, wakumbuikila ne tshikowelu tshia buakane” (Yeshaya 61:10).

    Katataka Muana udi mua kushikama nzubu wa tatu wende, udi muluate mukumbane. Bakamuela kakanu ku munu. Kakanu kakadi tshimanyishilu bua kuleja bantu ne, Muana udi mumanye mua kuenzela Tatu wende mudimu. Pakafika nsongalume wa Bena Yuda ku bidimu bikumbane tatu wende wakamupa kakanu bua kuleja bantu ne, Muananyi udi mua kungenzela mudimu bu muntu mukole. Bakamuela bisabata ku makasa. Bisabata bidi biamba bua mudimu kabidi, bua dibueja dia makasa “mu bisabata bia kudilongolola kua lumu luimpe lua ditala” (Efeso 6:15).

 

14.9   Muana wa ngombe udi ne manyi

    Tatu wakambila bena mudimu ne, “Nulue ne muana wa ngombe, udi ne manyi, numushipe, tudie bietu, tusanke bietu, bualu bua muana wanyi ewu wakadi mufue, udi ne muoyo kabidi, wakadi ujimine, wakamueneka. Bakabanga kusanka” (Luka 15:23). Muana wa ngombe udi ne manyi udi wamba bua buobumue ne disanka. Papambuka muana wa Nzambi mu njila wa ditabuja, yeye kena ne disanka dilelela, disanka dia lupandu kadienaku. Budiye nabu mbua kupingana kudi Tatu ne kutonda malu mabi ende, nunku Nzambi Tatu udi mua kumupingashila buobumue nende ne disanka mu mutshima wende (1 Yone 1:9).

    Yone wakafunda mu mukanda wende wa kumpala kudi bana ba Nzambi ne, “Bulelela, buobumue buetu budi ne Nzambi ne Muana wende Yesu Kilisto. Tudi tunufundila malu aa bua disanka dietu divulangane” (1 Yone 1:3,4).

 

15  Lusumuinu lua Mubanji Mupote (Luka 12:1-21.)

Nudimuke, kanukumi mitshima ku biuma; bua muntu kena ne muoyo bualu bua bungi bua bintu bidiye nabi (Luka 12:15).

 

    “Budimu bua muntu mubanji buakakuama bintu, bia bungi; wakelangana meji munda ne, Ngenze tshinyi? Tshiena ne pa kusangishila bintu bianyi. Wakamba ne, Nengenze nunku, nensasule mayeba anyi, nengase makuabo matambe a diambedi bunene, nensangishilemu maminu anyi onso ne biuma bianyi. Nengambile mutshima wanyi ne, Mutshima, wewe udi ne bintu bia bungi bibuta bia bidimu bingi; wikishe, udie, unue, usanke biebe. Kadi Nzambi wakamuambila ne, Wewe udi mupote, butuku ebu mene badi balomba muoyo webe; bintu biwakulongolola nebikale kudi nganyi? Muntu udi udibutshila bintu biende, kayi mubanji kudi Nzambi, udi nunku” (Luka 12:16-21).

 

15.1   Dijingulula dia lusumuinu

    Dituku dikuabo muntu wa mu tshisumbu tshia bantu wakambila Mukelenge Yesu ne, “Muyishi, ambila muanetu antapuluile bupianyi. Kadi Yesu wakamukonka ne, Mulumiana, wakunteka  meme mulumbuludi wenu ne munutapuluidi nganyi? Yeye wakabambila ne, Nudimuke, kanukumi mitshima ku biuma; bua muntu kena ne muoyo bualu bua bungi bua bintu bidiye nabi” (Luka 12:13). Musangu mukuabo muntu ewu wakadi ne lukuka lua biuma.  “Lukuka lua biuma ludi muji wa malu mabi a mishindu yonso; bidi bantu bakuabo badikebela ne bakasesuishibua mu njila wa ditabuja” (1 Timote 6:10).

 

15.2   Muntu mubanshi wakadi tshidime

    Budimi bua tshidime buakadi bumukuamishile bia kunowa bimpe. Yeye wakenza bimpe, wakenza mudimu mukole ne budimi buende buakakuama bintu bia bungi. Mu bualu ebu kamuakadi ne tshilema nansha. Nzambi kena musue bantu bua kuikala bafuba. Diyi diende didi diamba ne, “Bikala muntu kayi witabuja kuenza mudimu, kadiyi biende tshintu” (2 Tesalonike 3:10. Nsumuinu 6:6. 10:5. 20:13).

    Tshidime wakadi mupote bualu bua yeye kakadi ne muabo mu muoyo wende anyi mu mutshima wende bua Nzambi. Kakajingulula ne, Bintu bia mu budimi buanyi ne biuma bianyi bionso biakafuma kudi Nzambi. Kakajingulula ne, Ndi ne Nzambi bualu. Wakela meji anu bua bualu bumue: “Meme”. Yeye wakamba ne, “Nengenze”, “nengase”, “nensangishilemu”, “nengambile”, kadi Nzambi wakamuambila ne, “Wewe udi mupote”. Muntu mubanji wakamba ne, “Nengambile mutshima wanyi ne, Mutshima, wewe udi ne bintu bia bungi,” Nzambi wakamba ne, “Muntu … kayi udi mubanji ku mesu kua Nzambi”. Muntu mubanji wakamba ne, “Ndi ne bintu bia bungi bibuta bia bidimu bingi”. Nzambi wakamba ne, “Butuku ebu mene badi balomba muoyo webe”. Muntu mubanji wakamba ne, “Wikishe, udie, unue, usanke biebe”. Nzambi wakamba ne, “Badi balomba muoyo webe”.

 

15.3   Bantu beyemene Nzambi, kabeyemenyi biuma

   “Kanubutshidi bintu bienu panshi pa buloba padi bishi ne dimoma bibibipisha, ne padi bibi babumbula nzubu, babiba; kadi nuenu nubutshile bintu bienu mu diulu mudi kamuyi bishi ne dimoma bia kubibipisha, ne mudi kamuyi bibi ba kubumbula nzubu babiba. Mutshima webe kabidi udi kudi bintu bia mu tshibutshilu tshiebe” (Matayo 6:19-21). Nzambi wakabikila muntu mubanji ne, “Mupote”, bualu bua yeye wakeyemena bintu bidi bijimina. Wakupua Mufuki wende muoyo.

 

15.4   Bintu bia Muena Kilisto bidi mu diulu

   Bena Kilisto badi ne “bupianyi budi kabuyi bubola, budi kabuyi bunyanguka, budi kabuyi bufubidila, buakutekibua mu diulu” bua bualu buabo (1 Petelo 1:4).

·      Tatu wetu udi mu diulu (Matayo 6:9).

·      Nusanke bua mena enu adi mafunda mu diulu (Luka 10:20).

·       Kuetu mene kudi mu diulu, kutudi tuindila kabidi Musungidi (Filipoi 3:20).

 

15.5   Bupote bukuabo

·       Mupote udi wamba ne, “Kakuena Nzambi” (Misambu 14:1).

·      Bapote badi baseka bua malu mabi (Nsumuinu 14:9).

·      Mupote udi upetula diyisha dia tatuende (Nsumuinu 15:5).

 

16  Kukudimuka kua Mukelenge Yesu (Matayo 17:1-8).

Tuetu tuakadi bamonyi ba butumbi buende ku mesu etu … patuakadi nende ku mukuna awu wa tshijila (2 Petelo 1:16-18).

 

    “Pakapita matuku asambombo, Yesu wakangata Petelo ne Yakobo ne muanabo Yone, wakabanda nabo ku mukuna mule, bobo nkayabo. Yeye wakakudimuka ku mesu kuabo; mpala wende wakaditemena bu diba, bilulu biende biakatoka bu munya. Monayi, Mose ne Eliya bakamueneka kudibo bakayikila nende; Petelo wakambila Yesu ne, Mukelenge, patudi kunoko mbimpe; biwasua, nengase bitanda bisatu, tshikuabo ntshiebe, tshinga ntshia Mose, tshikuabo ntshia Eliya. Pakatshidiye wamba nunku, monayi, ditutu diengelela diakababuikila; diyi diakalupuka mu ditutu ne, Ewu udi Muananyi munanga, yeye udi unsankisha bimpe, munvuilayi. Pakunvua bayidi diyi adi, bakatua mpala panshi, bakatamba kutshina. Yesu wakalua, wakabalenga tshianza, wakamba ne, Bikayi, kanutshinyi. Pakabandulukabo, kabakamona muntu mukuabo, anu Yesu” (Matayo 17:1-8).

 

16.1   Yesu udi ubanda ku mukuna ne bayidi basatu

    Mukelenge Yesu wakangata bayidi bende basatu, Petelo, Yakobo ne Yone, wakabanda nabo ku mukuna mule bua kutendelela Nzambi (Luka 9:28). Bayidi aba basatu bakadi ne Yesu pakabisheye muana mukaji wa Yailo ku lufu, bakamana kutangila bukole buende pamutu pa lufu, kadi ku mukuna bakatangila butumbi bua Mukelenge (Mako 5:37). Mukelenge wakaleja bayidi bende tshifuanyikiji tshia tshikondo tshidi kumpala pangateye bukelenge buende, bu muakamba baprofete ba Nzambi ba kale (Yeshaya nshapita 11. Yelemiya 23:5. Zekaya 14:9).

 

16.2   Yesu udi ukudimuka ku mesu kua bayidi

    Pakadi Petelo, Yakobo ne Yone ku mukuna, mesu abo akadi maneme ne tulu kadi Mukelenge wakadi utendelela Nzambi. Paka-

diye utendelela Nzambi mpala wende wakakudimuka, wakaditemena bu diba, bilulu biende biakatoka bu munya, biakengelela, biakadi bitoke too. Pakatabala bayidi, bakatangila butumbi bua Mukelenge ne balume babidi bimane nende.

 

16.3   Mose ne Eliya badiku

    Bantu aba babidi ne Mukelenge bakadi Mose, mupi wa mikenji kudi Bena Isalele, ne Eliya, muprofete wa kale. Bayidi basatu bakabamona, bakabamanya kabidi. Mose wakamana kufua kale kale, bidimu bia bungi kumpala kua kukudimuka kua Mukelenge Yesu (Dutelonome 34:5), kadi monayi, yeye nkayende udiku, udi uyikilangana ne Mukelenge. Eliya wakambila Bena Isalele Diyi dia Nzambi bidimu bia bungi (bu 950) kumpala kua kulua kua Mukelenge, yeye kabidi udi uyikilangana ne Mukelenge kumpala kua mesu a Petelo, Yakobo ne Yone. Eliya kakafua bu Mose nansha kadi wakabandishibua kudi Nzambi mu diulu mu nvunde (2 Bakelenge 2:11). Malu aa akakemesha bayidi bikole be.

 

16.4   Diyiki dia Yesu ne Mose ne Eliya

    Muanda wa diyiki diabo wakadi munene, bakamba bualu bua lufu lua Mukelenge luakambeye kushikija ku Yelushalema (Luka 9:31). Mikenji ya Mose kayakadi mua kusungila muntu anyi mayisha a baprofete ba Nzambi, bua bualu ebu mene Mukelenge Yesu wakadi mulue bua muntu yonso wamuitabuja ikale ne muana wa Nzambi ku ditabuja.

    Masanka onso a bantu ba Nzambi adi afuma kudibo bualu bua Yesu, Mukelenge wa butumbi, wakabafuila ku mutshi mutshiamakane. Badi ne: Muoyo wa tshiendelele (Yone 10:28). Bupikudi (1 Petelo 1:18-19). Kumuja kua bubi buabo (1 Yone 1:9). Budishikamine bulelela (Yone 8:36). Buobumue ne Nzambi ne Mukelenge Yesu (1 Yone 1:3), ne masanka manga mangi.

    Mose udi tshifuanyikiji tshia bantu ba Nzambi bakamana kufua badi bindila kulua kua Mukelenge ne dituku dia dibika dia bena kuitabuja. Eliya udi tshifuanyikiji tshia bena kuitabuja batshidi ne muoyo pa buloba palua Mukelenge bua kuangata Ekeleziya wende. Bantu bende bakamana kufua ne buonso buabo batshidi ne muoyo nebangatshibue popamue mu matutu, bua kusangila ne Mukelenge mu lupepele, ne bua kuikala nende tshiendelele (1 Tesalonike 4:13-18).

 

16.5   Diyi didi difuma mu diulu

    Petelo wakambila Mukelenge ne, “Mukelenge, patudi kunoko mbimpe; biwasua, nengase bitanda bisatu, tshikuabo ntshiebe, tshinga tshia Mose, tshikuabo ntshia Eliya”. Kakamanya tshiakadiye wamba. Nzambi kakitabuja Petelo bua kuteka Mukelenge Yesu mu mulongo umue ne Mose ne Eliya nansha, diyi diakalupuka mu ditutu ne, “Ewu udi Muananyi Munanga, Yeye udi unsankisha bimpe, munvuilayi”. Mukelenge Yesu Kilisto udi utamba Mose, mupi wa mikenji, ne Eliya muprofete, ne bantu bonso bakuabo bunene, Yeye udi Muana wa Nzambi.

    Petelo wakafunda kunyima kua malu aa ne, “Tuetu tuakadi bamonyi ba butumbi buende ku mesu etu … patuakadi nende ku mukuna awu wa tshijila” (2 Petelo 1:16-18 1 Yone 1:1,2). Mukelenge Yesu wakasungula Petelo, Yakobo ne Yone bua kuikala bamonyi ba butumbi buende, kunyima bobo bakamanyisha bakuabo bua malu onso akamonabo ne akunvuabo. Ditabuja dia bayidi diakajadikibua ku diyi diakumvuika mu ditutu ne, “Ewu udi Muananyi munanga, munvuilayi”. Mukelenge Yesu wakasankisha Nzambi mu malu ende onso pa buloba, Yeye wakadi mulue bua kushikija disua dia Nzambi ne mudimu wa bupikudi, mpindiewu Nzambi udi umanyisha bamonyi, basungudibue kudiye, bualu bua disanka diende mu Muanende. Diyi dia Nzambi kutudi lelu didi ne, “Mumvuilayi”. “Enzayi muambileye” (Yone 2:5).

 

16.6   Bayidi badi bamone anu Yesu

    Pakunvua Petelo, Yakobo ne Yone, diyi diakalupuka mu ditutu bakatshina bikole be, bakatua mpala panshi kadi Mukelenge Yesu wakabalenga tshianza, wakamba ne, “Bikayi, kanutshinyi”. Pakabandulukabo, kabakamona muntu mukuabo, anu Yesu. Mose, tshifuanyikiji tshia mikenji, ne Eliya, tshifuanyikiji tshia baprofete ba Nzambi, bakamana kuya, anu Yesu nkayende wakadi nabo.

    Bena Kilisto badi mua kuamba ku ditabuja ne, “Kadi tudi tumutangila yeye wakakepeshibua kakese kudi banjelo, Yesu mene, bualu bua dikenga dia lufu muashibue tshifulu tshia butumbi ne buneme” (Ebelu 2:9).

 

17  Yeye kena Kunoko, Wakabika

“Kilisto wakafuila bua malu mabi etu, bu mudi Mukanda wa Nzambi wamba, wakajikibua, wakubishibua ku lufu pakapita matuku asatu, bu mudi Mukanda wa Nzambi wamba” (1 Kolinto 15:3).

 

    Mvese ewu munene udi tshishimikidi tshia ditabuja dietu, udi tshishimikidi tshia Lumu Luimpe. Mukelenge Yesu wakashikija mudimu wende wa bupikudi ku mutshi mutshiamakane, wakapita lufu ne Satana bukole. Nzambi wakamubisha ku bafue. Wakamushikikeye ku tshianza tshiende tshia bukole (Efeso 1:20).

Bualu bua Nzambi wakamubisha ku bafue, tudi bamanye ne, Nzambi wakitaba difila diende bu mulambu bua malu mabi etu.

 

17.1   Mukelenge wakamba ne, “Papita matuku asatu nembike”

    Pakadi Mukelenge Yesu mu njila bua kuya ku Yelushalema bua musangu wa kunshikidilu, yeye wakambila bayidi bende ne, “Umvuayi, tudi tubanda ku Yelushalema; nebafile Muana wa muntu mu bianza bia bakuidi banene ne bia bafundi; bobo nebamupishe ne lufu, nebamufile mu bianza bia bantu ba mu bisamba bia bende, bamuseke, bamukume, bamushipe ku mutshi mutshiamakane; kadi papita matuku asatu yeye neabishibue” (Matayo 20:17-19).

    Bena lukuna ba Mukelenge bakaya kudi Pilato, bakamuambila ne, “Mukelenge, tudi bavuluke diyi dia muena mashimi awu pakadiye ne muoyo ne, Papita matuku asatu, nembike kabidi. Wewe amba diyi diebe ne, Balame lukita bimpe too ne ku dituku disatu”. Pilato wakabambila ne, “Nuenu nudi ne balami, yayi bienu, nululame ne lungenyi luonso lunudi nalu. Bakaya biabo, bakalama lukita bimpe, bakateka tshimanyishilu ku dibue, balami bakadi nabo” (Matayo 27:62-66).

 

17.2   Muanjelo udi ubunguluja dibue

    Kunyima kua lufu lua Mukelenge Yesu ku mutshi mutshiamakane, Yosefe wa ku Alimataya wakaya kudi Pilato, wakalomba tshitalu tshiende, wakatshinyengela ne tshilulu tshitoke tshia lin, wakatshiladika mu lukita luende lupia-lupia lumbula mu dibue, wakabunguluja dibue dinene, wakaditeka ku mushiku wa mbelu wa lukita. Dituku dia kumudilu dia lumingu bakaji bakuabo bakalua ku lukita pakatshia butuku. Bakasangana dibue, diakadi ditambe bunene, dimana kubunguluja ku luseke, bualu bua muanjelo wa Mukelenge wakapueka panshi mufume mu diulu. “Buloba buakakanka bikole, muanjelo wakalua, wakumusha dibue, wakashikamapu. Balami bakamutshina, bakazakala, bakalua bu bantu bafue” (Matayo 28:2,4).

    Bakaji bakabuela mu lukita, kabakasangana tshitalu tshia Mukelenge Yesu. Pakadibo balubakana bua bualu ebu, banjelo babidi baluate bilulu biengelela bakabakonka ne, “Nudi nukebela udi ne muoyo munkatshi mua bafue tshinyi? “Yeye kena kunoko, wakubika” (Luka 24:3-6)

 

17.3   Nzambi wakabisha Mukelenge Yesu ku bafue

    Nzambi wakamanyisha bantu bonso ne, Muananyi wakansankisha mu muoyo wende ne mu mudimu wende wa bupikudi. Pakabisheye Mukelenge Yesu munkatshi mua bafue, Nzambi wakajadika patoke too, difila diende bu mulambu bua malu mabi etu diakadi dikumbane bua kushikija dibanza dietu kashidi.  Nzambi “udi muakane ne mubingishi wa muntu yonso udi witabuja Yesu” (Lomo 3:26).

 

17.4   Mukelenge Yesu wakapita Satana ne lufu bukole

    Dibika dia Mukelenge wakajadika ne meyi ende onso akadi  meyi a bushuwa. Yeye wakabika bu muakambeye. Mukelenge Yesu wakamba ne, “Bulelela, bulelela, ndi nuambila ne, Unvua diyi dianyi, witabuja wakuntuma udi ne muoyo wa tshiendelele, kena ulua ku tshilumbu, wakumuka mu lufu, wakubuela mu muoyo. Meme ndi bianyi dibisha, ndi bianyi muoyo, udi ungitabuja, nansha biafueye, neikale ne muoyo kabidi; muntu yonso udi ne muoyo, udi ungitabuja, kena ufua tshiendelele” (Yone 5:24. 11:25-26).

 

17.5   Mukelenge udi ushikama pa nkuasa wa butumbi wa Nzambi

    Mufundi wa Mukanda wakatuminabo Bena Ebelu wakafunda ne, “Tudi tumutangila yeye wakakepeshibua kakese kudi banjelo, Yesu mene, bualu bua dikenga dia lufu muashibue tshifulu tshia butumbi ne buneme … Yeye, bua disanka diakatekibua kumpala

kuende, wakakankamana pakakengeye ku mutshi mutshiamakane, wakalengulula bundu, ne wakushikama ku tshianza tshikole tshia nkuasa wa butumbi wa Nzambi” (Ebelu 2:9. 12:2). Mukelenge “wakabuela mu diulu muine, bua kumuenekeye mpindiewu kumpala kua Nzambi bua bualu buetu” (Ebelu 9:24).

Bualu bua Mukelenge Yesu wakabika ku lufu, bantu bende nebabike kabidi. Yeye wakamba ne, “Bulelela, bulelela, Ndi nuambila ne, Bikala lutete lua blé kaluyi lupone mu buloba, kaluyi lufue, nelushale nkayalu; kadi biafualu, nelukuamishe maminu makuabo a bungi” (Yone 12:24). “Muntu ne muntu nebabike mu mulongo wende: Kilisto, mamuma a kukuama diambedi; ne pashishe, bantu ba Kilisto nebabike palueye” (1 Kolinto 15:23).

    Lelu Mukelenge Yesu utshidi wamba ne, “Tangila, ndi mudimanyike ku tshibi, ndi nkokelaku. Biumvua muntu diyi dianyi, ne udi ungunzuluila tshibi, nembuele kudiye, nendie nende bidia, ne yeye neadie nanyi. Udi upita bukole nemupe bua kushikameye nanyi mu nkuasa wa butumbi, bu munakatamba bukole ne munakashikama ne Tatu wanyi mu nkuasa wende wa butumbi. Udi ne matshu umvue budi Nyuma wambila ekeleziya” (Buakabuluibua 3:20-22).

 

18  Bintu bia Mvita bia Muena Kuitabuja

“Ku ndekelu, nudikoleshe mu Mukelenge ne mu bukole buende bunene. Luatayi bintu bionso bia mvita bia Nzambi, bua nuenu numanye mua kuimana bakandamana kumpala kua mateyi a diabolo. Bualu bua diluangana dietu dia bibula kadiena dia kufuilangana ne munyinyi ne mashi, kadi ndia kufuilangana ne makelenge ne makokeshi ne bamfumu ba midima ba buloba ebu, ne bisumbu bia nyuma mibi bidi mu miaba ya mu diulu” (Efeso 6:10‑12).

 

18.1   Bualu bua Satana ne bukokeshi buende

    Bantu ba pa buloba bakapidia Mukelenge Yesu Kilisto ne bukokeshi buende, badingibua kudi Satana, bakamba ne, “Katuena basue muntu ewu ikale mukelenge wetu” (Luka 19:14). Bakambila Pilato, pakasueye kumulekela ne, “Muntu ewu nansha, anu Balaba”. Balaba wakadi munyengi wa bintu (Yone 18:40). Satana udi “nyoka awu wa kale, yeye udi muidikibue ne, Diabolo ne Satana, mudingi wa ba pa buloba bonso” (Buakabuluibua 12:9). Mukelenge Yesu wakamubikila ne, “Mukokeshi wa buloba ebu” (Yone 16:11). Udi nzambi wa tshikondo etshi (2 Kolinto 4:4). Satana udi “mukelenge wa bukokeshi bua mu lupepele, wa nyuma udi wenzeja katataka munkatshi mua bana ba bupidia” (Efeso 2:2).

 

18.2   Bukole bua Mukelenge budi bupite bunene

   Mukelenge Yesu wakapita Satana bukole mu tshipela (Matayo 4:1‑11). Wakamupita bukole ku mutshi mutshiamakane (Ebelu 2:14,15). Mukelenge Yesu wakapita Satana bukole pakabikeye munkatshi mua bafue (Luka 24:1‑7). “Mukelenge wetu udi munene, udi ne bukole bukumbane; dijingulula diende dia malu kadiena ne kunfudilu kuadi” (Misambu 147:5). Bukole bua Muke-

lenge budi bukumbana bua malu onso atudi nawu bualu.

 

18.3   Tudiluatshishe ne bintu bionso bia mvita bia Nzambi

   “Diluangana dietu dia bibula kadiena dia kufuilangana ne munyinyi ne mashi, kadi ndia kufuilangana ne makelenge ne makokeshi ne bamfumu ba midima ba buloba ebu, ne bisumbu bia nyuma mibi bidi mu miaba ya mu diulu” (Efeso 6:12).

   “Nuikale bapole, nutabale; muena lukuna wenu, diabolo mene, udi wendakana bu nyama wa ntambue udi ukungula, ukeba bantu ba kudiye; numutantamene bajalame mu ditabuja dienu” (1 Petelo 5:8,9). Muntu udi umona nyama wa ntambue udi mutabale! Paulo wakadimuija Bena Kolinto bualu bua bantu bakuabo ne, “Badi bapostolo badingi, bena mudimu ba mashimi, badi badiandamuna bu bapostolo ba Kilisto, ne kembualu bua dikema nansha; bualu bua Satana udi udiandamuna bu muanjelo wa munya” (2 Kolinto 11:13,14). Tuikale batabale mene mene!

   Katuena bamanye mua kuluangana mvita nabo mu bukole buetu. Badi ne bukole bua bungi. Kadi Mukanda wa Nzambi udi

utuambila ne, “Nudikoleshe mu Mukelenge ne mu bukole buende bunene” (Efeso 6:10).

   Katuena bamanye mua kupita Satana bukole mu bukole buetu kadi bintu bionso bitudi nabi bualu bua kuimana bakandamana kumpala kua muena lukuna wetu ne bantu bende babi, bidi bitupeshibua tshianana kudi Nzambi. Anu butudi nabu mbua kudiluatshisha ne bintu bionso bia mvita bia Nzambi, diba dimpe mene, kumpala kua Satana udi uteta kutulenduisha.

 

18.4   Bintu bia mvita bia Nzambi

    “Bua muanda ewu angatayi bintu bionso bia mvita bia Nzambi, bua nuenu numanye mua kudimanyika bimpe palua dituku dibi, ne, panuajikija kuenza malu onso, nudi mua kuimana. Nunku imanayi bienu, bamane kusuika bulelela mu bifuka bienu bu mukaba, bamane kuteka buakane bu tshibuikilu tshia pa tshiadi, bamane kubueja makasa enu mu bisabata bia kudilongolola kua lumu luimpe lua ditalala. Pamutu pa bintu bionso, nuambule ngabu wa ditabuja, unudi mua kuepela nandi miketa yonso ya Satana idi ne kapia kasuikaku. Nuangate tshifulu tshia lupandu, ne muele wa Nyuma udi diyi dia Nzambi; nutendelele Nzambi misangu yonso ne kulomba kuonso ne disengelela dionso mu Nyuma Muimpe; nuikale batabale mu dinanukila dionso ne disengelela bua basanto bonso, ne bua bualu buanyi kabidi” (Efeso 6:13‑19).

 

18.5   Bulelela

    “Imanayi bienu, bamane kusuika bulelela mu bifuka bienu bu mukaba” (Efeso 6:14). Bintu bia mvita bia Nzambi bidi bikumbane bua kutukuatshisha bua kudimanyika bimpe palua dituku dibi. Katunyemi kumpala kua Satana nansha. “Nudikokeshe kudi Nzambi; kadi nukandamene diabolo ne yeye neanunyeme” (Yakobo 4:7). Bituadiluatshisha ne bintu bia mvita bionso, tudi bamanye mua kuimana. Tshintu tshia kumpala tshia bintu bia mvita tshidi bulelela. Bulelela mu bifuka bietu bu mukaba budi butuambila bualu bua kudikokesha ku Diyi dia Nzambi, didi Diyi dia bushuwa (Efeso 1:13. Kolosai 1:5). Nunku bituasuika bulelela mu bifuka bietu bu mukaba, netuende kumpala kua Nzambi ne kumpala kua bantu ne mitshima mitoke. Tuende mu bushuwa ne mu butoke bua mitshima “bu mudi bushuwa bua mu Yesu” (Efeso 4:21). Bulelela nebulame meji etu ne mitshima yetu, ne kabidi nebulame makasa etu ku mateyi a Satana a bungi.

 

18.6   Buakane

    “Bamane kuteka buakane bu tshibuikilu tshia pa tshiadi” (Efeso 6:14). Masalayi makuabo a mu tshikondo tshia Paulo akadi ne bibuikilu bia pa tshiadi bia tshiamu bua kulama biadi biabo. Tshidi tshintu tshidi tshilama mutshima kabidi. Paulo udi wela meji bua bienzedi bietu ne bua kuenda kuetu kua ku dituku ku dituku. Wakamana kuambila Bena Efeso ne, “Diambedi nuakadi midima, kadi katataka nudi munya mu Mukelenge; endayi bienu bu bana ba munya … nunku nudimuke bienu bu munudi nuenda; kanuendi bu badi kabayi ne meji, kabi nuende bu bena meji” (Efeso 5:8,15). “Buakane budi bulama muntu udi ne mutshima mutoke” (Nsumuinu 13:6).

 

18.7   Bisabata bia kudilongolola kua Lumu Luimpe

    “Bamane kubueja makasa enu mu bisabata bia kudilongolola kua lumu luimpe lua ditalala” (Efeso 6:15). Diyi dia Nzambi didi diamba ne, “Tulonde bietu malu adi avuija ditalala ne malu atudi mua kudiundishangana nawu. Nulongoluele makasa enu njila milulame bua mulema kakueyiboki, kadi asangale biende. Nukebe kupeta ditalala ne bantu bonso” (Lomo 14:19. Ebelu 12:13,14).

 

18.8   Ngabu wa ditabuja

    “Pa mutu pa bintu bionso nuambule ngabu wa ditabuja, unudi mua kuepela nende miketa yonso ya Satana idi ne kapia kasuikaku” (Efeso 6:16). Ngabu wa ditabuja udi utuambila bualu bua dieyemena dietu dia ku dituku ku dituku mu Nzambi. Palua makenga ne malu makole ne lufu mu meku etu, Satana udi mumanye mua kubandisha mpata mu mitshima yetu ne, “Nzambi kena netu”. Bualu bunene bua ditabuja dietu budi ne, Nzambi udi netu, ne udi bua bualu buetu. “Bikala Nzambi netu nganyi udi mumanye mua kutupumbisha? Yeye kakimina Muana wende mene, kadi wakamufila bua buonso buetu, munyi muapidieye kutupa nende kabidi bintu bionso patupu? Udi mua kutupandulula ku dinanga dia Kilisto nganyi?” (Lomo 8:31‑39).

 

18.9   Tshifulu tshia lupandu

    Nuangate tshifulu tshia lupandu”. Tshifulu tshia lupandu tshidi tshinyi? Tshifulu tshia lupandu tshidi dieyemena dietu dia mu   malu   onso  akatuenzela  Nzambi.  Nzambi  udi  Nzambi  wa

lupandu luetu, tuye kumpala mu dimanya dia bualu ebu bunene ne mu dimanya dijalame ne, Mukelenge wetu “udi ne bukole bua kusungila ne lupandu lujima badi basemena pa buipi ne Nzambi bua bualu buende, yeye muikale ne muoyo tshiendelele bualu bua kubakuila” (Ebelu 7:25).

 

18.10   Muele wa Nyuma

    “Nuangate tshifulu tshia lupandu ne muelu wa Nyuma udi diyi dia Nzambi” (Efeso 6:17). Yone wakafunda mu 1 Yone 2:14 ne, “Bansongalume, nakunufundila mukanda bualu bua nudi bakole, ne bualu bua diyi dia Nzambi didi dikale munda muenu, ne bualu bua nuakupita mubi bukole”. Pakalua Satana bua kuteya Mukelenge mu tshipela, Mukelenge wakamupita bukole ne Diyi dia Nzambi. Satana wakamuteya misangu isatu ne misangu isatu Mukelenge wakamuambila ne, “Bakafunda diyi ne …”. Pakalueye ne diteya dia kunshikidilu, Mukelenge Yesu wakamuambila ne, “Satana, umuka; bualu bua bakafunda diyi ne, Kukuila Mukelenge Nzambi webe, umuenzele yeye nkayende mudimu. Pashishe diabolo wakamushiya” (Matayo 4:1‑11).

    Muena kuitabuja kena ne bualu bua kutshina bena buloshi, bena mupongo ne malu makuabo a midima to. “Bana bakese, nudi ba Nzambi, nuakubapita bukole, bualu bua yeye udi munda muenu udi upita yeye udi wa mu buloba (buena kuamba ne, Satana) bunene” (1 Yone 4:4).

 

19  Bualu Bumue

19.1   Bualu bumue bua muntu mufofo (Yone 9:25).

    “Ndi mumanye anu bualu bumue ne, nakadi mufoto katataka ndi mona”. Mukelenge Yesu wakamba ne, “Ndi munya wa ba pa buloba, wandonda kena wendakana mu midima kadi neikale ne munya wa muoyo” (Yone 8:12).

 

19.2   Bualu bumue bua muntu mubanji (Mako 10:21).

   “Bualu bumue mbukushala”. Bualu bumue buakadi pankatshi pa nsongalume mubanji ne Mukelenge Yesu biuma biende. “Biasumba muntu buloba buonso ku muoyo wende, mushinga wende muimpe udi panyi? Anyi, muntu udi ne tshintu kayi tshia kushintakajeye bua kuangateye muoyo wende kabidi?”

 

19.3   Bualu bumue bua Malia (Luke 10:42).

    “Tudi anu ne tshintu tshimue bualu, Malia wakusungula luseke ludi luimpe”. Malia wakadi mushikame ku makasa a Yesu utulesha diyi diende. Ku makasa a Yesu kudi muaba wa disanka.

 

19.4   Bualu bumue bua Paulo (Filipoi 3:13,14).

    “Ndi ngenza bualu bumue: Pandi mpua muoyo bua malu a kunyima, pandi ndobelela ku malu adi kumpala, ndi ntshinta bua kufika ku ndekelu wa njila bua kuangata bukenshi (le prix) bua dibikila dia mulu dia Nzambi mu Kilisto Yesu”.

 

19.5   Bualu bumue bua Yoshua (Yoshua 23:2,14. 1:1-9).

    Yoshua wakabikila Bena Isalele bonso. Wakabambila ne, “Meme ndi muntu mununu, ne bidimu bianyi bidi bikumbana. Nudi bamanye mu mitshima yenu yonso ne mu mioyo yenu yonso ne kanuakapanga tshintu tshimpe tshimue tshiakanulaya Yehowa,

Nzambi wenu, nuakapeta bintu bionso, kanuakapanga tshintu tshimue. Binuamone ne, kukuatshila Yehowa mudimu kudi kubi, lelu nusungule unudi basue kukuatshila mudimu … kadi meme ne ba nzubu muanyi netukuatshile Yehowa mudimu” (Yoshua 24:15).

 

19.6   Bualu bumue bua Davidi (Musambu 27:4).

   “Nakulomba Yehowa bualu bumuepele, mbuobu bundi nkebakeba, bua meme kushikama mu nzubu wa Yehowa matuku onso a muoyo wanyi, bua kumona buimpe bua Yehowa, ne bua kuelangana meji a malu a mu ntempelo wende. Bulelela, buimpe ne luse nebindonde matuku onso a muoyo wanyi, nengikale mu nsubu wa Yehowa tshiendelele” (Misambu 23:6).

 

19.7   Bualu bumue bua Petelo (2 Petelo 3:8).

   “Bananga, kanupu muoyo bua bualu ebu bumue ne, Dituku dimue kudi Mukelenge didi bu bidimu tshinunu, ne bidimu tshinunu bidi bu dituku dimue. Mukelenge kena ushanguluka bua kushikijeye milayi yende, bu mudi bakuabo babala dishanguluka, kadi udi netu lutulu, kena musue umue wenu ajimine, kadi udi musue bonso balue kukudimuna mitshima yabo”.

 


20  Meyi malenge a Mukelenge wetu Yesu Kilisto

Yeye wakamba ne, diulu ne buloba nebijimine, kadi meyi  anyi kaena ajimina (Matayo 24:35).

♦  Adi nyuma ne muoyo

    “Meyi anakunuambila adi nyuma ne muoyo” (Yone 6:63).

♦  Adi ne bukole bua kulengesha

    Mukelenge Yesu wakamba ne, “Katataka nudi balengeshibua bualu bua diyi dinakunuambila” (Yone 15:3).

♦  Mukelenge wakalombela bantu bende Nzambi

   “Ubajidile mu bulelela: diyi diebe mbulelela” (Yone 17:17).

♦  Meyi a Mukelenge neatupe budishikaminyi

    Yeye wakamba ne, “Binuashala mu diyi dianyi, nudi bayidi banyi bulelela: nenumanye kabidi bualu bulelela, ne bualu bulelela nebunupe budishikaminyi” (Yone 8:31,32).

♦  Meyi ende adi meyi a muoyo

    “Bulelela, bulelela, ndi nuambila ne, Unvua diyi dianyi, wita buja wakuntuma, udi ne muoyo wa tshiendelele, kena ulua ku tshilumbu, wakumuka mu lufu, wakubuela mu muoyo”   (Yone 5:24).

♦  Bantu badi batumikila diyi dia Mukelenge kena umona lufu

   “Bulelela, bulelela, ndi nuambila ne, Biatumikila muntu diyi dianyi, yeye kena umona lufu too tshiendelele” (Yone 8:51).

♦  Kunshikidilu meyi a Mukelenge nealumbuishe muena bupidia

    “Wampidia meme ne wapidia meyi anyi udi ne mumulumbu luishi; diyi dinakamba nedimulumbuluishe dituku dia kunshi kidilu” (Yone 12:48).

Mukelenge Yesu wakamba ne,

   “Muntu yonso udi munvue meyi anyi aa ne utu watumikila

 neikale bu muena meji, wakibaka nzubu wende pamutu

 pa dibue; mvula yakaloka, misulu yakula, bipupu

 biakalua, biakakuma ku nzubu, kadi nzubu kakupuka,

 bua yeye wakadi muibaka pa dibue” (Matayo 7:24-27).