Malu Makumi Asatu Bua Kukuatshisha

Nawu Bayidi Ba Mukanda Wa Nzambi

 

JS Robertson

 

Table des matières :

1        Chapitre 1 — MUBIDI

2        Chapitre 2 —  MUOYO

3        Chapitre 3 —  MUKANDA WA NZAMBI

4        Chapitre 4 —  NZAMBI

5        Chapitre 5 —  BANJELO BIMPE

6        Chapitre 6 —  SATANA NE BALAMATSHI BENDE BABI

7        Chapitre 7 —  BUFUKI BUA NZAMBI

8        Chapitre 8 — DIPANGA DIA BANTU

9        Chapitre 9  — MUANA WA MUKAJI

10     Chapitre 10 —  BENA ISALELE NE BISAMBA BIA BENDE

11     Chapitre 11 —  KULEDIBUA KUA YESU NE MUOYO WENDE

12     Chapitre 12 —  TATU

13     Chapitre 13 —  MUANA YESU KILISTO

14     Chapitre 14 —  LUFU LUA YESU, DIBIKA DIENDE KU LUFU, NE DIBANDA DIENDE MU DIULU

15     Chapitre 15 —  NYUMA MUIMPE

16     Chapitre 16 —  DINANGA DIA NZAMBI BUA KUSUNGILA BANTU

17     Chapitre 17 —  NJILA WA LUPANDU LUA MUOYO WA NZAMBI

18     Chapitre 18 —  KUITABUJA NE KUTUMIKILA

19     Chapitre 19 —  DIBATIZA

20     Chapitre 20 —  BIDIA BIA MUKELENGE

21     Chapitre 21 —  KUSAKIDILA., KULOMBA, NE KUBALA KUA MUKANDA WA NZAMBI

22     Chapitre 22—  MUDIMU WA NZAMBI NE KUPESHANGANA KUA BINTU

23     Chapitre 23 —  DIPINGANA DIA MUENA KILISTO KUNYIMA KUA DILENDUKA

24     Chapitre 24 —  BANTU BADI KABAYI BITABUJA

25     Chapitre 25 — EKELFZIYA WA NZAMBI

26     Chapitre 26 —  MUBIDI NE NYUMA KU LUFU LUA MUNTU

27     Chapitre 27 —  KULUA KUA MUKELENGE

28     Chapitre 28 —  BUKELENGE BUA NZAMBI

29     Chapitre 29 —  MUABA WA DIKENGA

30     Chapitre 30 — DIULU

 

 

1        Chapitre 1 — MUBIDI

a)      Muntu yonso pa buloba udi ne bitupa bibidi. Tshitupa tshimue tshidi tshimueneka ku mesu: Mubidi wende mene, kadi tshinga tshitupa tshidi katshiyi tshimueneka ku mesu: Muoyo wende. (Matayo 10:28).

b)      Bua mubidi, ewu wakumana kuledibua mukese menemene. Papita matuku ne mvula, mubidi udi udiundadiunda ne muntu udi ukola.

c)   Muntu udi ne bua kudia pasueye kukolesha mubidi wende, udi ne bua kunua, ne kuenza mudimu, ne mubidi udi ne bua kuikisha.

d)  Muntu yonso alame mubidi wende bimpe ku dituku ku dituku, asukule mubidi wende ne mayi, ne awuvuadike ne bilamba bitoke bidi kabiyi ne manyanu.

e)   Mibidi yetu idi yikuatshibua kudi masama ne mateketa. Masama makuabo adi a makoba, makuabo adi a munda mua muntu. Disama dikuabo didi dikuata muntu umue, kadi dikuabo didi diambulukilangana ne didi dikuata musoko mujima; disama edi didi dibikidibua ne: Disama dia tshiambu. Masama makuabo adi ashala matuku a bungi, adi mua kushipa muntu kashidi.

f)    Lufu ludi lukuata muntu yonso. (Lomo 5:12). Kadi bantu badi bashipa bakuabo ku miele, ku mitshi, anyi ku bingoma. Banga bantu badi badifuila mu mayi, mu kapia, anyi ku masama a mubidi. Lufu luakulua kudi bantu bonso pamutu pa bubi bua bantu. Mu diulu kamuena bubi, ne momu kamuena lufu. (Buakabuluibua 21:4,27).

g)  Pafua muntu, mubidi wende udi ulala mu lukita, too ne ku dituku dia dibishibua dia bafue. Kadi muoyo wende udi uya mu muaba wa disanka anyi mu muaba wa muadi wa tshiendelele. (Yone 5:28,29).

 

 

2         Chapitre 2 —  MUOYO

a)   Muoyo wa muntu kawena umueneka ku mesu kua bantu. Ewu udi bu luya ludi kaluyi lumueneka ku mesu, udi bu tshipepele tshidi katshiyi tshimueneka, tshiotshi tshidi anu tshinyungisha mabeji a mitshi.

b)  Muoyo wa muntu kawena ufua. Mibidi yetu idi iteketa ne masama ne lufu; kadi pikala mubidi mulale mu lukita, muoyo kawena popamue ne mubidi ewu. Pa kubisha mibidi yonso mu nkita, Nzambi neasangakaje muoyo wa muntu ne mubidi wende, ne muntu kena ufua nunku kabidi.

c)   Ngenyi ya bantu yakubuelakana. Bobo bakuela meji ne padi muntu ufua, muoyo wende udi uya mu ditu anyi mu mpata. Bakuabo badi bamba ne, muoyo ewu wakandamuka nyunyu anyi nyama wa mu ditu. Aba kabayi bajingulula Diyi dia Nzambi, badi bela meji ne, masama atudi tupeta adi afuma ku muoyo wa bantu bakamana kufua ku kale.

d)  Bua kumanya mudi muoyo wa muntu bulelela, tuakadi ne bua kumvua mudi Nzambi utuambila mu Mukanda wende. Bantu badi batupakana kadi Nzambi kena utupakana nansha. (Lomo 3:4).

e)   Nzambi wakela mupuya wa muoyo mu diulu dia muntu, (Genese 2:7), ne mupuya ewu udi ufuma kudi Nzambi wakumana kubikidibua ne, nyuma wende. Nyuma ewu udi munda mua muntu yonso udi ne muoyo. Pafua muntu, nyuma ewu udi umuka munda muende ne udi uya kuimana kumpala kua Nzambi. (Muambi 12:7).

 

 

3         Chapitre 3 —  MUKANDA WA NZAMBI

a)   Bu mudi Nzambi musue nunku udi mumanye mua kuamba meyi ende mu matshu etu. (Dutelonome 4:10-13). Kadi bantu bakumana kuikala ne matshu makole ku meyi ende. Apu yeye wakatuma Mukanda wende mene bua kutuleja ku mesu patoke, ne kuambila ngenyi yetu, ne mitshima yetu, lumu luende.

b)  Bafundi ba Mukanda wa Nzambi bakadi ba bungi. Mena abo adi: Mose, Samuele, Davidi, Yeshaya, Yelemiya, Daniele, Hoshea, Yona, Matayo, Mako, Luka, Yone, Paulo, Petelo, Yakobo, ne bakuabo bafundi ba bungi. Bakafunda Mukanda ewu bu muakabaleja Nyuma Muimpe. (2 Petelo 1:21).

c)   Muntu ne muntu wakafunda mu tshikondo tshiende, kawakafundibua tshikondo tshimue. Ewu wakafunda tshitupa tshiende kumpala wakalamibua tshitupa tshiende; ewu wakafunda kunyima wakalamibua tshitupa tshiende; too ne muakajika Mukanda wa Nzambi kufundibua kashidi. Kunyima bitupa bionso biakasangishibua muaba umue, nunku bitupa bionso bisangisha biakubikidibua ne, Mukanda wa Nzambi.

d)  Bitupa biakafundibua kumpala kua dilua dia Yesu bidi bibikidibua ne, Dipungila Dikulukulu. Bitupa biakafundibua kunyima kua dilua dia Yesu panshi pa buloba bidi bibikidibua ne, Dipungila Dipia-dipia.

e)   Bualu buonso budi kabuyi bukumbane ne Mukanda wa Nzambi, kabuena bualu bua Nzambi. (Yeshaya 8:20). Kulonda mudi Mukanda wa Nzambi wamba kudi kulonda njila wa muoyo. Kupidia mudi Mukanda wa Nzambi wamba kudi kulonda njila wa lufu. (Yeshaya 1:19,20).

 

 

4         Chapitre 4 —  NZAMBI

a)   Nzambi wakafuka bintu bionso. (Bienzedi 17:24). Yeye nkayende kakafukibua nansha. Yeye kena ne mbangidilu anyi ne nshikidilu. Bantu bonso badi muinshi muende, banjelo, Satana, ne bintu bionso. Kakuena mukuabo kulu kua Nzambi to. Tudi bamanye Nzambi ku Mukanda wende. Yeye wakapita diulu bunene ne bule; diulu kadiena dikumbane ne kumubueja munda muadi.

b)  Nzambi udi dinanga. (1 Yone 4:8,16). Udi pabuipi nende udi unangibua tshishiki. Dinanga diakatunanga nadi bamamu betu diakafuma kudi Nzambi, kadi dinanga dia Nzambi diakapita dia baledi betu bunene. (Yeshaya 49:15).

c)   Nzambi udi munya. (Yone 1:5). Panshi pa buloba padi munya ne midima, kua Nzambi kakuena midima nansha. Munda muende kamuena midima. Malu a midima kaena malu a Nzarrrbi. Ngenzelu ya bantu idi ya buivi, mashimi, ne kukolesha kua mutshima ku bienzedi bia malu mabi, kadi ngenzelu wa Nzambi udi anu bimpe.

d)  Nzambi udi ne bukole buonso, ne lungenyi luonso, ne luse luonso, ne buakane buonso, ne bulengele buonso, ne udi Nzambi wa bulelela buonso.

e)   Nzambi udi mumanye bintu bionso bia pa buloba, ne bia mu mayi. Udi mumanye miaku ya bantu bonso, malu adibo bakula, midimu idibo benza, ne meji abo onso a munda muabo. Yeye udi mumanye ngenyi yonso ya mu diulu ne ya pa buloba. (Misambu 139:1-16).

f)    Muaba kawenaku udi Nzambi kayiku, Nzambi udi mu miaba yonso.

 

 

5         Chapitre 5 —  BANJELO BIMPE

a)   Banjelo bimpe badi mu diulu. (Buakabuluibua 5:11). Muanjelo kena bu muntu wa panshi pa buloba, muanjelo kena ne nyuma wa muntu nansha. Nyuma wa muntu wa panshi kena wandamuka bu muanjelo nansha, banjelo badi banjelo ne bantu badi bantu. Mubidi wa banjelo udi bu dibungi anyi bu tshipepele. (Misambu 104:4).

b)  Bobo badi benza diyi dia Nzambi ne lukasa luonso, anyi lelu kunu anyi makelela kundekelu kua buloba. Badi ne bukole bua bungi bua kuenzela Nzambi mudimu wende. (Misambu 103:20).

c)   Badi bikale ba tshijila ne disanka ditambe. Nzambi wakabasungula bua kumuenzela mudimu wende, kakuyi ne tshilema, kabena bapambuka mu njila wende. Badi bu masalayi a Mukelenge Yesu mu diulu. Bu muanjelo umue wa Mukelenge wakadi mua kutumibua pa buloba bua kuluangana mvita ne bantu, yeye wakadi mua kushipa tshisamba tshijima dituku- dimue. (2 Bakelenge 19:35).

d)  Mu tshikondo tshitudi natshi etshi, banjelo badi batangilatangila bienzedi bionso bidi Nzambi wenza. Badi bamuenzela mudimu bu mudi dinanga diende. Yeye udi ubatuma balame bantu ba panshi bakumana kupeta lupandu lua muoyo kudi Yesu. (Ebelu 1:13,14).

e)   Ku tshikondo tshia bukelenge bua Yesu kulu kua buloba bujima, yeye nealue ne banjelo bende binunu ne binunu. Bobo nebatapulule bena malu mabi kudi badi bena malu mimpe. (Matayo 25:31,32. 13:41,43).

f)    Bangelo bimpe badi mu diulu, badi basanka kutumbisha Nzambi Mufuki matuku onso. Bobo kabena bimba misambu ya bantu pa buloba badi basungidibua ku mashi a Yesu.

 

 

6         Chapitre 6 —  SATANA NE BALAMATSHI BENDE BABI

a)   Satana udi ne mena a bungi akumuidikija mu Mukanda wa Nzambi. Dina diende dia Satana didi kuamba ne, Muluishanganyi, bualu bua yeye udi uluishangana ne bualu buonso budi buakane ne bantu bakane. Dinga dina diende, Nyoka, bualu budiye ne budimu bua kutatshisha bantu. Satana udi ubikidibua kabidi ne, Mutshinyishanganyi, bualu bua

b)  yeye udi utshinyisha bantu. Dina dikuabo ne, Mushimianganyi, bualu bua udi upitshila bantu ne mashimi ende. Dina diende dikuabo didi Diabolo, mu buena Gelika mbuena kuamba ne, Mubandanganyi, bualu bua yeye udi ushima bantu bonso ne mashimi ende. (Matayo 13:25,39. Genese 3:1. Buakabuluibua 20:2. 12:9. Yone 8:44).

c)   Satana wakafukibua kudi Nzambi muanjelo munene, mutambe banjelo bakuabo bunene. Kudisua kuakadi munda muende. Wakasua kutandangana ne Nzambi, Mufuki wende. Wakakeba kupiana Nzambi. Nzambi wakamubenga, wakamuipata mu diulu. Banjelo bakuabo bakadi bena kudisua, bakatomboka ne Satana, kabena kabidi banjelo bimpe. Bakalua masalayi ende. (2 Petelo 2:4. Yehezekele chap. 28).

d)  Nzambi neateke Satana mu dijiba dia kapia ku tshikondo tshia kulumbulula. Masalayi ende neikale nende mu dikenga diende, ne bantu babi bonso badi bapidia Diyi dia Nzambi. (Buakabuluibua 20:10. 21:8)

e)   Satana kena mua kupita Nzambi bukole, anyi Yesu, anyi Nyuma Muimpe, kadi udi ukeba matuku onso bua kubutula bantu. Nansha Satana kena mumanye mua kuumusha bantu ba Nzambi mu bianza bia Musungidi wabo, yeye udi ukeba kubutula midimu yabo mimpe.

 

 

7         Chapitre 7 —  BUFUKI BUA NZAMBI

a)   Ku tshibangidilu Nzambi wakafuka diulu ne buloba. (Genese 1:1). Pakamana Satana kuenza bibi ne banjelo bende nende, Nzambi wakalongolola kapia ka tshiendelele ku bualu buabo. (Matayo 25:41).

b)  Nzambi wakafuka buloba bualu bua bantu ne bintu bionso bidimu matuku asambombo. (Ekesode 20:11).

c)   Ku dituku dia kumudilu, yeye wakamba ne, Munya wikale pa buloba, ne munya wakikalaku. Wakatapulula munya ne midima. (Genese 1:3-5).

Dituku dibidi, Nzambi wakafuka mulu. Nzambi wakidika mulu ne, Diulu. Kulu kuakadi diulu, panshi pakadi buloba. (Genese 1:6-8).

Ku dituku disatu, wakafuka mikuna ne mayi manene, akasangishibua popamue. Wakafuka bisosa, bia kudia, ne mitshi yonso. (Genese 1:9-13).

Dituku dinayi, Nzambi wakateka diba kulu, ngondo, mitoto, ne bintu bionso bia mu diulu. (Genese 1:14-19).

Ku dituku ditanu, Nzambi wakenza mishipa ya mu mayi manene, ne mu misulu, wakafuka nyunyu yonso idi yenda mulu kabidi. (Genese 1:20-23).

Dituku disambombo, Nzambi wakafuka nyama minene ne mikese. Kunyima wakafuka muntu mulume umue ne muntu mukaji umue. Bobo bakubikidibua ne, Adama ne Eva. Adama wakadi mutekibue pamutu pa bintu bionso bia panshi, bua kubilama, ne kunemeka Nzambi. Nzambi wakalongoluela Adama budimi bua Edene ne bimuma bimpe bia mishindu mishilangane ya bungi. (Genese 1:24-31. 2:8,9).

Dituku dia muanda mutekete, Nzambi wakikisha. Dituku edi diakubikidibua ne, Dituku dia tshijila. (Genese 2:1-3).

 

 

8         Chapitre 8 — DIPANGA DIA BANTU

a)   Bintu bionso biakadi bimpe be ku mesu kua Nzambi. Kakuyi bualu bubi nansha, anyi disama, anyi lufu. Adama ne Eva, mukaji wende, bakadi ne bua kusomba bimpe ne kunemeka Nzambi. Nzambi wakambila Adama ne, Munkatshi mua budimi mudi mutshi unudi kanuyi ne bua kudia mamuma awu. (Genese 2:15-17).

b)  Satana wakakeba kunyanga mudimu wa Nzambi ne kushipa bantu. Yeye wakandamuka ku tshifuanyikiji tshia nyoka ne wakateya Eva. Wakamuambila ne, Binuadia mamuma a mutshi awu kanuena nufua bulelela, nenuikale bu Nzambi nkayende. Kadi yeye wakamushima.

c)   Eva pakamoneye dimuma, wakatua .mishiku, wakadia. Pakamona Adama mukaji wende mumane kudia dimuma, yeye wakadia kabidi. Bobo bakitabuja diyi dia Satana, bakapidia diyi diakadi Nzambi mubambile. (Genese 3:1-7).

d)  Bubi buakabuela nunku; bakasua kusankisha mitshima yabo, ne kupidia diyi dia Nzambi. Munda muabo bakadi bamanye bimpe ne, Tudi ne makasa mabi kumpala kua Nzambi. Pakumvuabo diyi dia Nzambi mu dilolo, pabuipi nabo, bakadi ne buowa. Bakasokoma munkatshi mua mitshi, kadi Nzambi wakabamona. Pakabakonkeye, Adama wakamba ne, Eva wakangenzeja nunku. Eva wakamba ne, Nyoka wakandinga. (Genese 3:8-13).

e)   Nzambi wakela Nyoka mulawu ne, Wewe neukoke difu diebe panshi. Muana wa mukaji neakukume ku mutu kuebe, ne wewe neumusume ku tshikankanyi tshiende. (Genese 3:14,15). Nzambi wakambila mukaji ne, Neulele bana ne didinyenga, mulume webe neikale ne bukokeshi ku mutu kuebe. Yeye wakambila Adama ne, Wewe newenze mudimu ne luanga pa mpala pebe. Wewe wakumushibua mu buloba neupingane mu dinfuenkenya dia buloba kabidi. (Genese 3:16-19).

 

 

9         Chapitre 9  — MUANA WA MUKAJI

a)   Pakenza bantu bubi ku tshibangidilu, Nzambi wakalaya Satana ne, Muana wa mukaji neamukolele. Nansha nyoka wakakolela muntu, muntu umue wakadi ne bua kukolela Satana. Elu nduse lua Nzambi kudi ba pa buloba. Satana neikale muinshi mua Muntu. (Genese 3:15).

b)  Adama wakadi ne bana ba mushindu wende, bakadi bena kubuelakana bu tatu wabo, kabayi bamanye Nzambi. Malu mabi akadiundadiunda pa buloba, muoyo mubi, tshiji, bunyane, buivi, tshibengu ne dishima. Kadi bantu banyabanya bakakeba Nzambi ne njila wende. Bobo bakadi batekemena Musungidi waledibua kudi mukaji.

c)   Masama akakuata mibidi ya bantu; ngenyi ya malu mabi ne kutendelela kua mpingu biakabuela munda muabo. Bantu bonso ba Adama bakafua. Satana wakanyanga Adama ne mushindu wende, wakafikisha lufu mu miaba yonso. Bantu bakuabo bakakudimuna mitshima yabo, bakenzela Nzambi mudimu. Kadi mushindu wabo wa Adama wakadi utshidi nabo, nunku buonso buabo bakafua kabidi. Kadi bakindila Musungidi.

d)  Lungenyi ludi lua Nzambi. Kudi muntu umue kuakalua lufu, kudi munga muntu umue nekulue kubishibua kua bafue. Kakuyi kudi muanjelo. Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, Bualu bua lufu luakalua bualu bua muntu, nunku dibika dia bantu bafue diakalua bua muntu kabidi. Bua bu mudi bonso bafua mu Adama, nunku mu Kilisto kabidi bonso nebavuijibue muoyo. (1 Kolinto 15:21,22). Nzambi neakolele Satana kudi muntu. Muntu neabishe bafue, muntu neavuije nshikidilu wa bubi, muntu neakuate Satana, muntu neatumbishe Nzambi. Muntu ewu udi Mukelenge Yesu Kilisto. Budiye nabu mbua kukokesha too ne patekeye bena lukuna nende bonso muinshi mua makasa ende. Muena lukuna wa kunshikidilu udiye ujimija ndufu. Ne patekabo bintu bionso muinshi muende, pashishe, Muana muine kabidi neatekibue muinshi mua Tatu wakateka bintu bionso muinshi muende, bua Nzambi kuikala ku mutu kua bionso ne mu bintu bionso. (1 Kolinto 15:20,28).

 

 

10  Chapitre 10 —  BENA ISALELE NE BISAMBA BIA BENDE

a)   Ku tshikondo tshia Noa, Nzambi wakamona ne, Mibi ya bantu idi idiundadiunda munkatshi mua ba pa buloba, wakatuma mvula munene bua kubutula bantu bakadi kabayi bu Noa ne bakuabo muanda mutekete, mu mayi. (Genese chap. 6). Kunyima kua tshipupu etshi, Noa ne bantu muanda mutekete bakelangana ne bakavula mu buloba. Bitupa bia buloba bidi bitanu. Bisamba bia bantu ku kale biakadi makumi muanda mutekete. (Genese chap. 10).

b)  .Nansha bantu bakafua nunku mu mayi, aba bakaledibua kudi Noa ne bana bende kabakatshina Nzambi. Bakenza malu mabi kabidi ku mesu kuende. Bobo bakenza mpingu ya mitshi, ne ya mabue, ya biamu bia tubanda ne bia mfualanga bua kuyitendelela. Bakadi baluangana mvita.

c)   Nzambi wakabikila Abalahama, ne muanende Isaka, ne muana wa muanende Isalele, ne wakabajidila kudi banga bantu, wakabavudija, wakabasankisha. Nzambi wakalaya Abalahama mulayi ne, Nensankishe bana bebe, ne bisamba bionso bia pa buloba bua muanebe. Bantu ba Abalahama badi babikidibua ne, Bena Isalele. (Genese chap. 12).

d)  Aba badi kabena Bena Isalele badi babikidibua ne, Bantu ba bisamba bia bende. Bena Isalele bakasomba mu misoko ya bantu ba bende bakuabo, buloba buabo bubikidibue ne, Kanana, anyi Palestina. (Ekesode 15:14-15).

e)   Bantu ba bende bakapita Bena Isalele bukole, Nzambi wakabafila mu bianza bia bena lukuna babo bua malu mabi abo. Ku diledibua dia Musungidi Yesu Bena Lomo bakadi ne bukole butambe. Mfumu wabo wakadi Kaisa, ne musoko wende munene wakadi Lomo. Milopo yende yakalama Yudaya wa Kanana, kumpala kudi Helode, ne kunyima kudi Pilato. (Matayo 2:1. 27:2).

f)    Dipungila Dikulukulu didi ditumanyisha mayuki a bungi a Bena lsalele ne a bisamba bia bende, ne a bena mudimu ba Nzambi kabidi.

 

 

11  Chapitre 11 —  KULEDIBUA KUA YESU NE MUOYO WENDE

a)   Abalahama wakalela Isaka, ne Isaka wakalela Yakobo (dina diende dikuabo dia butumbi ne, lsalele). Isalele wakadi ne bana balume dikumi ne babidi. Muntu mukuabo wakadia bukelenge kunyima, bua bungi bua Bena Isalele, dina diende ne, Davidi. Yeye wakadi wa mu tshisamba tshimue ne Yuda. Nzambi wakalaya mulayi ne, Musungidi nealedibue mu tshisamba tshia Davidi. (Matayo 22:41,42).

b)  Bidimu bia bungi biakapita, kadi Nzambi kakupua mulayi wende muoyo. Ku tshikondo tshia Helode kuakadi mukaji wa mu tshisamba tshia Davidi, dina diende ne, Malia. Pakadiye utshidi nsongakaji, kakadi mumanye mulume, muana wakaledibua kudiye ku bukole bua Nyuma Muimpe. Muana ewu wakadi Muana wa Nzambi. (Luka 1 :26-38).

c)   Ku tshikondo etshi, mfumu wa Bena Lomo wakela mukenji ne, Bafundishe muntu ne muntu mu musoko wende. Malia wakaya ku Beteleheme, musoko wa bankambua bende, pa diba adi. Eku kuakaledibua muanende, utudi tubikila ne, Yesu .(Luka 2:1-7).

d)  Pakakola Yesu, wakabatijibua kudi Yone mu musulu wa Yadene. (Matayo 3:13-17). Wakendakana mu Galela, ne mu Samalia, ne mu Yudaya kabidi. Wakafika too ne ku Yelushalema kuakadi ntempelo munene wa Nzambi.

e)   Malu onso akenzeye akadi bimpe be. Wakadi muena luse, ne bukole bua Nzambi buakadi nende bua kusankisha bantu. Meyi ende onso akadi malengele, ne a kalolo, ne a bulelela.

f)    Bantu bakuabo bakadisangisha kudiye, bakashala nende kashidi, bakabikilabo ne,- bayidi ba Yesu, anyi ne, batumibue bende, bapostolo dikumi ne babidi. (Mako 3:13-19).

 

 

12  Chapitre 12 —  TATU

a)   Kuitabuja kuetu bualu bua Nzambi kudi nunku: Nzambi udiku, Tatu, ne Muana, ne Nyuma Muimpe. (Matayo 28:19). Ku kale Mufuki wakabikidibua ne, Wa Bukole Buonso. (Genese 17:1). Abalahama wakamumanya nunku, ne Isaka, ne Yakobo. Kunyima Nzambi wakamanyibua kudi Bena Isalele ku dina diende dia Yehowa (Ekesode 6:2,3), udi kayi wandamuka nansha. Mose wakamumanya nunku, ne Yoshua, ne bamfumu bonso ba Bena Isalele, ne bakuidi bonso ba Nzambi kabidi.

b)  Kadi dina dia Tatu (Yone 1:14,18) kabakadiambila bantu too ne ku tshikondo tshiakalua Yesu pa buloba. Tatu wakapa Muana. Munda mua dina dia Nzambi muakadi mena asatu, kadi bantu ba panshi kabakajingulula nunku nansha kumpala kuakadi Muana kayi mutumibue, udi mu tshiadi tshia Tatu. Yeye wakamuamba patoke. Nunku Tatu udi dina dia buimpe ne dia dinanga.

c)   Pakaledibua Yesu panshi, anu yeye wakamanya kumpala mua kubikila Nzambi ne, Tatu. Yesu wakadi wende mushindu, wakadi pa buloba, wakadi musue kukudimuna bantu bamanye Nzambi bulelela, kadi kumpala Yesu muine wakamanya mua kuakula ne Nzambi ku dina diende dia Aba Tatu. (Mako 14:36).

d)  Yesu wakaleja dinanga dia Nzambi pa buloba ne wakakula bua mibi yetu. Wakapita Satana bukole, wakapita lufu ne lukita bukole kabidi. Mpindiewu udi ubikila bantu bende bakamuitabuja ne, Bana ba Nzambi. (1 Yone 3:1). Dina dia Tatu diakumana kumanyibua katataka kudi bonso bakumuitabuja ne, Aba Tatu. (Lomo 8:14,15).

 

 

13  Chapitre 13 —  MUANA YESU KILISTO

a)   Kumpala kua kufuka kua diulu ne buloba, Muana wakadi ne Tatu wende kulu. Tuetu, tudi tutupakana patudi tuamba ne, Muana wakaledibua bu mudi bantu balelangana pa buloba, ku tshibanidilu Muana wa Nzambi wakadiku, ku bikondo bionso. Nzambi wakafuka bintu bionso kudiye. (Yone 1:3. Ebelu 1:2).

b)  Yesu wakalua panshi pa buloba bu Kana kakese, kadi kakadi muledibua ku bukole bua muntu bu bantu bonso, wakaledibua ku bukole bua Nzambi. Kumpala kua kuledibua kua Yesu, Malia kakadi mumanye mulume nansha. (Matayo 1:24,25). Muana wa tshijila wakaledibua kudiye, wakabikidibua bulelela ne, Muana wa Nzambi. (Luka 1:34,35). Yesu kakalekela buana buende bua Nzambi panshi. Wakadi Muana wa Nzambi pakadiye mu tshiadi tshia Malia, mamu wende. Wakadi Muana wa Nzambi mu bupele buende panshi pa buloba. Wakadi Muana wa Nzambi nansha pakadiye mushipa ku mutshi mutshiamakane. Wakadi Muana wa Nzambi nansha munda mua lukita.

c)   Yesu wakalala mu lukita matuku asatu. (Luka 24:20,21). Kadi Nzambi wakamubisha ne bukole ne muoyo. (Bienzedi 13:29,30). Katataka Yesu udiku, kena pa buloba, kena ku mutshi mutshiamakane, kena ku lukita, udi mu diulu ku nkuasa wa Tatu. (Buakabuluibua 3:21). Udi anu Muana wa Nzambi. Ku bualu bua Bunzambi buende, mukuabo kenaku, Muana wa Nzambi.

d)  Yesu wakalua panshi pa buloba bua malu asatu. 1) Wakalua bua kuleja bantu bulelela bua Nzambi. (Yone 1:18). 2) Wakalua bua kuumusha malu mabi etu. (1 Yone 3:5). 3) Wakalua bua kubutuleye midimu ya diabolo, udi Satana. (1 Yone 3:8).

e)   Nunku Yesu udi Mupikudi wa bantu ne Musungidi wa bantu bende. Udi kabidi Mashiya wa Bena lsalele bu muakamba baprofete ba kale diambedi mu Dipungila Dikulukulu. Udi Mfumu wabo ne Mfumu wa bantu bonso. (Bienzedi 2:36).

 

 

14  Chapitre 14 —  LUFU LUA YESU, DIBIKA DIENDE KU LUFU, NE DIBANDA DIENDE MU DIULU

a)   Yesu wakadi munangibue kudi Nzambi, kadi bantu bakamupidia. Bena Yuda bakadisangisha ne Bena Lomo bua kumushipa ku mutshi mutshiamakane. (Bienzedi 4:26-28). Satana wakabadinga, wakashipesha Yesu. Diyi diakakumbajibua ne, Nyoka neamusume ku tshikankanyi tshiende.

b)  Pakadi Yesu ku mutshi mutshiamakane, Nzambi wakateka dipila dia bubi bua bantu pambidi pende. Yesu kakadi ne kalema, nansha kakese, kadi Nzambi wakamuvuija bubi bua bualu buetu. (2 Kolinto 5:21). Yeye wakadipuekesha bua bualu buetu, anu bua kutusungila tuetu. Luse lutambe! Yesu wakatufuila.

c)   Pakadiye mumane kufua, utshidi ku mutshi mutshiamakane, disalayi diakamutua difuma ku lubadi, mashi ende ne mayi biakapatuka. (Yone 19:33,34). Ebi bidi bimanyinu bia lufu luende. Kunyima kua Yesu mumane kupuola muoyo, bakamujika.

d)  Pakafika matuku asatu, Yesu wakabika ku lufu bu muakambeye. (Luka 24:1-8). Wakatamba bubi buetu ne Satana bukole, ne bukole buonso bua lufu, ne bua lukita. Lufu kaluena ne bukole katataka, Yesu udi ne nsapi ya lufu ne ya muaba wa bafue. (Buakabuluibua 1:17,18). Diyi diakakumbajibua ne, Muana wa mukaji neadiate mutu wa nyoka. (Bienzedi 1:3).

e)   Kunyima kua matuku makumi anayi, Yesu wakashiya bayidi bende pa buloba. Wakabanda mu diulu kumpala kua mesu abo. (Bienzedi 1:9). Mpindiewu yeye udi ushikama ku tshianza tshia balume tshia Nzambi, pa nkuasa wa Tatu wende. Kenku Bunzambi buende nkayabu, yeye udiku ne mubidi wa muntu ne mutshima wa muntu kabidi.

f)    Mitshima ya bantu bende idi ilonda kupidia bintu bia pa buloba, ne malu a pa buloba, ne masanka a pa buloba, bualu bua kudiye kuakua mu diulu. (Kolosai 3:1,2).

 

 

15  Chapitre 15 —  NYUMA MUIMPE

a)   Nyuma Muimpe kena umueneka ku mesu. Yeye udi ne meji, udi ne bukole, udi ne dinanga, ne udi ne lungenyi, kadi kena umueneka ku mesu etu. Udi mumanye mua kuakula, ne kufuka bifukibua bionso bia Nzambi, bualu bua udi Nzambi. (Genese 1:2).

b)  Pakajikija Yesu mudimu wa kuumusha bubi ku mashi ende, wakabanda mu diulu ku tshianza tshia balume tshia Nzambi. Wakatuma Nyuma Muimpe panshi bua kushaleye ne bantu bende, ne bua kumuenzela mudimu mu mitshima ya bantu. (Bienzedi 2:32,33). Ku bualu bua bena buloba bonso, Nyuma Muimpe wakàlua kunu bua kuleja ne kuambila bualu bua Yesu, Yesu wakubengibua kudibo. (Yone 16:7-11). Ku bualu bua bena Kilisto, Nyuma Muimpe udi munda muabo ku tshikondo tshiakitabujabo Lumu Luimpe lua lufu lua Yesu bua bualu buabo luakabapandisha muoyo. (Efeso 1:13).

c)   Mudimu wa Nyuma Muimpe mpindiewu udi wa mishindu isatu:

d)  Ku bualu bua Nzambi, yeye udi umanyisha bantu bualu bua dinanga diende ne bua meji ende. (Lomo 5:5). Udi utumanyisha dina dia Tatu, bua tuetu tumubikile ne, Aba Tatu. (Lomo 8:15). Udi utuleja kabidi buimpe bua Kilisto, ne mudimu wa Yesu. Udi utuleja masanka a mu diulu, nansha tutshidi panshi pa buloba. (Yone 16:13-15).

e)   Ku bualu bua bantu ba tshijila, Nyuma Muimpe udi utuleja ne, Tudi bena tshiota tshimue ne bana ba Tatu umue. (Lomo 8:16,17). Tudi bitupa bia mubidi umue. Yesu Kilisto udi Mutu wa mubidi ne tuetu tudi bitupa biawu, bibambakajibua kudiye kudi Nyuma Muimpe. (1 Kolinto 12:12,13). Nyuma Muimpe udi ubueja dinanga dia Nzambi munda mua bena kuitabuja bua tuetu tunangangane ne dinanga dia Nzambi. (1 Yone 4:11-13).

f)    Ku bualu bua bantu, Nyuma Muimpe udi utangalaja Lumu Luimpe lua Mukelenge Yesu kudibo. (1 Petelo 1:12).

 

 

16  Chapitre 16 —  DINANGA DIA NZAMBI BUA KUSUNGILA BANTU

a) Nzambi udi musue bantu bonso bapete lupandu. Tuakumana kumona bualu ebu mu mudimu wakenza Muanende Yesu bua kutusungila. (1 Yone 4:9-10) Bubi buakapitshibua ku lufu lua Yesu. Nzambi wakuleja mushindu wende wa tshijila, ne wa buakane, ne wa dinanga. Satana wakupitshibua bukole bualu bua bena kuitabuja. Yesu udi ne mvungula ya lufu ne ya ku muaba wa bafue. Nzambi udi mumanye mua kutulekelela mibi yetu mu buakane (Lomo 3:24,26).

b) Tudi bamanye ne, Nzambi udi musue kusungila bantu, bualu bua wakabandisha Musungidi kulu. Yesu neapingane bua kulumbuluisha bantu, kadi wakubandishibua bua kusungila bantu. (Bienzedi 3:26). Nunku kusungila bantu kudi kutamba buimpe ku mesu kua Nzambi.

c) Nzambi wakumana kutumanyisha mudiye musue kusungila bantu, bualu bua wakatuma Nyuma Muimpe panshi bua kutangalaja Lumu Luimpe mu buloba bujima, ne mu mitshima ya bantu. (Bienzedi 4:7-12).

d) Bualu bua Nzambi udi ukeba kusankisha bantu, ku dituku ku dituku udi utuma bayidi bende kudi ba bisamba bionso bua kubambila Lumu Luimpe lua Yesu, ne bua bupikudi ku mashi ende. Nansha kutshidi bantu bakuabo ne mpata munda muabo, bayidi bende batu bambila bantu Lumu Luimpe. Nansha bambi badi basekibua ne bapendibua, ne bakuabo badi bashipibua, kabakalekela kumanyisha bantu bualu bua dinanga dia Nzambi.

e) Nzambi udi musue bantu bonso bapete lupandu, bamfumu ne bapele, balume ne bakaji: kena upidia muntu, nansha umue. (Yone 6:37).

 

 

17  Chapitre 17 —  NJILA WA LUPANDU LUA MUOYO WA NZAMBI

a) Ku tshikondo tshia Adama too ne ku tshikondo tshia Kilisto kuakadi bidimu binunu binayi. Ku luedi lua bidimu bungi nunku, kuakateta Nzambi bantu, nansha muntu umue kakadi mukumbane bua kudisungila.

b) Kunshikidilu kua tshikondo tshia kuteta kua bantu kuakatumibua Yesu. Kilisto. Kabayi ne Yesu, bungi bua bantu bakadi mua kushala mu dipila.

c) Yesu udi Musungidi — yeye nkayende, kakuena basungidi babidi. (1 Timote 2:5). Mudimu wende udi mukumbane bua kutusungila, ne mashi ende adi makumbane bua kutulengesha. Bantu badi mua kuikala babingishibua ku lufu luende ne dibika diende. Yeye udi mumanye mua kunyenga bantu batshidi mu tshianza tshia Satana, ne kutuenzeja ne diakalengele ne buakane. Yeye udi mumanye mua kutubisha ku lufu ne kututuala mu diulu. Yeye udi mumanye mua kutusemeja pabuipi nende mu mushindu umue, ne mu tshiota tshimue, kumpala,kua Nzambi Tatu. Anu yeye — kakuena mukuabo — udi mua kutulama matuku onso atudi kunu.

d) Nunku katuena tupeta muoyo ku bienzedi bietu bitudi tuenza (Tito 3:4-7), anyi ku mikenji ya Nzambi (Galatia 2:16), anyi ku kutendelela kuetu kua Nzambi, nansha ku bisonji bitudi tudila bua malu mabi etu.

e) Mukanda wa Nzambi udi utumanyisha ne, "Itabuja Mukelenge Yesu, neusungidibue". (Bienzedi 16:30,31). Nunku ewu udi njila wa muoyo.

f)  Muntu yonso wa pa buloba kena mua kutumbishibua nansha, anu Nzambi wa mu diulu, atumbishibue yeye, kudi Mfumu Yesu, Mukelenge wetu.

 

 

18      Chapitre 18 —  KUITABUJA NE KUTUMIKILA

a) Katataka Yesu Musungidi udi mumanye mua kusungila muntu yonso udi ulua kudiye ku bilele biende bibi, kumulekelela mibi yende ne kumumusha ku bianza bia Satana. Kuonso kudi muntu ukudimuna mutshima wende ne udi witabuja Mukelenge Yesu, udi usungidibua. (Bienzedi 20:21). Badi kabayi bakudimuna mitshima yabo kabena basungidibua. (Luka 13:3,5).

b) Nunku bantu badi ba mishindu ibidi: bena Yesu ne bena Satana, bena muoyo wa mu diulu ne bena lufu, bena kuitabuja ne bena bupidia.

c) Ditabuja dilelela didi ne bimanyinu bibidi : kuitabuja ne kutumikila. (Lomo 1:5. 16:26). Ku bualu bua Yesu Kilisto Musungidi, badi bamuitabuja: ku bualu bua Yesu Mukelenge, badi bamutumikila. Yesu wakamanyisha bantu bualu bua Nzambi, nunku diyi dionso dia Nzambi didi bua kuditumikila.

d) Bena Yesu badi bena kuitabuja, bualu bua yeye kena umueneka ku mesu. Bakumvua lumu luende ku matshu, kabena bela mpata bualu buakulua lumu lua bushuwa ku Mukanda wa Nzambi. Luendu luabo kaluena bu luendu lua ba pa buloba badi benda mu lungenyi lua bintu bidibo bamona ku mesu. (Efeso 4:17,32). Bena Nzambi badi benda mu lungenyi lua bintu bidi kabiyi bimueneka ku mesu abo panshi pa buloba.

e) Bena Yesu badi bena kutumikila, bualu bua Yesu udi Mukelenge wabo, udi Mukelenge wa bakelenge ku mesu abo. Bakasumbibua kudiye ku bupikudi bua mashi ende. Kabena bena mioyo yabo, bualu bua bakasumbibua ku mushinga mukole. Bobo badi bamba ne, Tuetu tudi bantu bende. (1 Kolinto 6:19,20). Nzambi wakamuteka Mukelenge, badi ne disanka bua kumutumikila.

f)  Diyi dionso didi Mukelenge wamba bua mibidi yetu ne ngenzelu yetu didi ne bua kunemekibua kudi bantu bende. (Kolosai 1:9,10).

 

 

19      Chapitre 19 —  DIBATIZA

a)   Yesu wakambila bayidi bende ne, "Bakumana kumpa bukokeshi buonso mu diulu ne pa buloba. Bualu bua meme ndi ne bukokeshi ebu, yayi bienu, nuvuije ba bisamba bionso bayidi, nubabatize mu dina dia Tatu ne mu dia Muana ne mu dia Nyuma Muimpe; nubayishe mua kuenza malu onso anakanuambila". (Matayo 28:18,19). "Yayi bienu pa buloba buonso, nuambile bionso biakafukibua lumu luimpe. Witabuja, wabatijibua, nebamusungile; wapidia, nebamupishe". (Mako 16:15,16).

b)  Ditabuja didi bualu bua munda mua mutshima, bua muntu kuitabuja ne, Yesu udi Mukelenge wanyi. (Lomo 10:10). Dibatiza didi bualu bua Mukelenge ne bua kuleja bantu ne, Tuakalekela muoyo wetu wa kale ne bienzedi bietu bia kale; mpindiewu tudi Bena Kilisto ne bantu ba ngenzelu wende. (Lomo 6:3,4).

c)   Yone Mubatijibua wakabatiza bantu mu musulu wa Yadene, kumpala kua lufu lua Yesu. (Matayo 3:1-6). Bayidi ba Yesu bakabatiza bantu pakadi Yesu utshidi pa buloba. (Yone 4:1-3). Batumibue ba Yesu ne bayidi bende bakabatiza bantu pakaya Yesu kulu ne pakalua Nyuma Muimpe panshi. (Bienzedi 2:41. 18:8).

d)  Nunku bua kuamba kua dibatiza dilelela kudi kuleja ne kuamba ne: 1) Ku bualu bua bubi, tuakafua, katuena basue kuenza bubi kabidi. (Lomo chap. 6). 2) Ku bualu bua malu a ba pa buloba ne bilele biawu, tuakafua. Katuena basue kujinga kabidi bintu bia pa buloba ne malu abu, kadi tudi tukeba malu a mu diulu ne bintu bia mu diulu. (Kolosai chap. 2). 3) Ku bualu bua mena makuabo, katuena ne makuabo, anu dina dia Mukelenge Yesu Kilisto. (1 Kolinto chap. 1).

e)   Muntu, bikaleye mubatijibua kudi Bena Kilisto, udi muangatshibue mu tshisumbu tshiabo, ne udi udisangisha nabo. (Bienzedi 2:41-47). Budiye nabu mbua kuenda bu muena Kilisto matuku onso. (1 Yone 2:6).

 

 

20  Chapitre 20 —  BIDIA BIA MUKELENGE

a)   Bantu ba pa buloba bakakengesha Yesu ne bakamupidia. Kabena bamumona kabidi bua kumupetula ne kumushipa, kadi batshidi bakengesha bantu bende. (Yone 15:18-21). Bena Kilisto badi bananga bantu, badi babasankisha, kadi ba pa buloba badi basue bilele biabo, kabena basue ngenzelu wa Nzambi. Bantu ba Nzambi badi bavuluka Mukelenge wabo wakashipibua kunu.

b)  Bakapikudibua ku bupikudi bua Yesu Kilisto, (ne bakumanya nunku bulelela), badi ne dijinga dia kuenza diyi dionso dia Mukelenge wabo udibo basue, ne yeye wakabasua kabidi. Kuenza kua diyi diende kudi bu kusangila ne bualu buende. (Ebelu 10: 14-25). Nunku bena Kilisto badi badisangisha ku buobumue buende, kembua ba pa buloba. Kusangila ne ba pa buloba mu mitshima yetu kudi kuleja bu kutanda ne Yesu, ne Nzambi. (Yakobo 4:4).

c)   Ku butuku buakamutungila Yudasa, Yesu wakadisang isha ne bayidi bende, wakatshibula diampa wamba ne, "Angatayi, diayi bienu; ebi bidi mubidi wanyi". Wakamena lupanza wakabapa ne, "Nuayi buonso buenu; bualu bua elu ludi mashi anyi a dipungila, akamatshila bantu ba bungi bualu bua kubajimijila mibi yabo". (Matayo 26:26-28).

d)  Diampa edi didi tshimanyishilu tshia mubidi wa Yesu. Kutshibula kua bidia kudi kuleja divuluka dia lufu luende. Pakudia muntu tshitupa tshiende muntu tshitupa tshiende udi uleja ne udi ujingulula munda ne, Lufu lua Yesu luakadi bua bualu buetu. Mukelenge udi upidibua kunu.

e)   Lupanza ludi tshimanyishilu tshia mashi a Yesu. Patuanua lupanza, tudi tuvuluka mashi aa akumusha bubi buetu kashidi ku mesu kua Nzambi, ne akatufikisha ne diakalengele kumpala kua Tatu wetu. Tatu udi musue kudiundisha mitshima yetu, bua tuikale nende lungenyi lumue bualu bua Kilisto. (1 Kolinto 11:23-26).

 

 

21  Chapitre 21 —  KUSAKIDILA., KULOMBA, NE KUBALA KUA MUKANDA WA NZAMBI

a)   Kudi buimpe kusakidila Nzambi bualu bua bintu bituakuangata kudiye, ne bua Muanende wakatupesheye udi upita bintu bionso. Tudi mua kumusakidila kabidi bualu bua yeye udi buimpe tshishiki, ne dinanga, ne buakane, ne luse, ne lungenyi. (Yone 4:23-24). Kusakidila kakuena kulomba: tudi tusakidila bantu bua bintu biabo biakatupabo, tudi tulomba bantu bua bintu bitudi katuyi nabi.

b)  Kulomba kudi Nzambi kudi bualu buimpe matuku onso. Nzambi udi musue kumvua bantu bamulomba mu bulelela ne mu buakane. (1 Timote 2:1-4,8). Bituikala ne nzala, tumulombe bidia; bituikala butaka, tumulombe bilamba; bualu bua buonso bua buakane butudi tukeba, tulombe kudi Nzambi mu dina dia Mukelenge Yesu Kilisto, Muanende. Tudi batekete bualu bua Satana; tulombe bukole kudi Nzambi. Tudi tukeba kupambuka mu njila wende; tulombe lungenyi lua kumanya ngenzelu wende, ne bua kupidia bilele bibi kashidi. Kadi tuvuluke ne, bintu kabiena bitupebua kudi Nzambi bia kudibandisha mu mitshima yetu ne bua kunyanga midimu ya buakane.

c)   Tulombele bena kuitabuja bonso Nzambi, badi bantu ba Mukelenge Yesu, (Efeso 6:18,19), bua bobo bafuane Kilisto; bayile muaba wabo mu ngenyi ya Tatu; bumuke kudi bantu babi ne ba pa buloba ebu, ne bua bobo bikale ne mitshima .ya kuendesha Lumu Luimpe kuonso kudi bantu. (2 Tesalonike 3:1,2). Tulombele bantu bonso pa buloba Nzambi kabidi; bakelenge bakokeshe bantu babo bimpe; milopo banemeke bakelenge babo; bantu bonso bumvue Lumu Luimpe.

d)  Kubalabala Mukanda wa Nzambi ku dituku ku dituku kudi bimpe bua kukolesha mitshima yetu mu bualu buende. Bantu badi ne bukole mu bumanyishi bua Mukelenge anu bikala Diyi dia Nzambi didi dishala munda muabo. (1 Yone 2:14. 2 Timote 3:14-17).

 

 

22  Chapitre 22—  MUDIMU WA NZAMBI NE KUPESHANGANA KUA BINTU

a)   Nzambi wakambila Adama ne, Enza mudimu. (Genese 2:15. 3:19). Nunku bantu bonso badi batumikila Nzambi badi benza mudimu, muntu luende lungenyi muntu luende lungenyi. (2 Tesalonike 3:6-15).

b)  Bantu ba Nzambi badi ne mudimu wabo pa buloba kadi badi ne mitshima bua kuenzela Nzambi mudimu. Pakuenza midimu yabo panshi pa buloba, badi bakebakeba kusankisha Nzambi nayi. Kabena benza midimu yabo ne buenzenza. Badi bakebakeba kudiundisha bukelenge bua Nzambi ne kukeba bantu batshidi bajimine. Nunku: 1) badi balomba Nzambi matuku onso, 2) badi babala Mukanda wende bua kumanya dinanga diende, 3) badi ne ditumikila dia kutumikila dinanga diende diakuyilabo.

c)   Kuonso kudi muntu udi usama, nansha mupele, nansha muntu mununu, nansha muntu mutekete, nansha mukaji wa mu lufuila, nansha muana wa nshiye, bena Nzambi badi bakeba kubakuatshisha mu buimpe ne mu luse. (1 Timote 5:10). Bena kuitabuja badi bakeba kuikala bimpe nansha bantu badi babapetula, kabena bapingaja bubi ku bubi buabo. (Matayo 5:43-45). Badi basanka bua kuendesha Lumu Luimpe lua Nzambi kudi bantu, nansha mu tshisamba tshiabo, nansha mu bisamba bikuabo. (3 Yone 5,7). Kuenzela bakuabo bena Nzambi mudimu kudi disanka, bualu budibo bana ba Nzambi, ne bitupa bia mubidi wa Kilisto. (Galatia 6:10).

d)  Bu mudi Nzambi nkayende Muena Dipa dia bintu, bantu bende badi basue .kuenza nunku kabidi mu buakane. (Efeso 4:28). Badi basue kupesha bapele bintu ne ku bualu bua bambi ba Lumu Luimpe, bena kuitabuja badi basue kubalama, ne kubasangila tshitupa tshia bintu bidi Nzambi ubapa. (Filipoi 4:14-18). Ku bualu bua mudimu onso udi bena kuitabuja benza, Nzambi neabafute difutu kunyima. (Buakabuluibua 22:12).

 

 

23  Chapitre 23 —  DIPINGANA DIA MUENA KILISTO KUNYIMA KUA DILENDUKA

a)   Nansha muena kuitabuja wakapeta lupandu kudi Mukelenge Yesu, mubidi wende wakangateye kudi Adama utshidi ushala munda muende. (1 Yone 1:8. Lomo 7:18). Nansha bantu badi benza malu mimpe badi nawu munda.

b)  Kadi bikala muntu wenda ku tshikondo tshionso ne Mukelenge, mubidi ewu wa Adama kawena ne bukokeshi kudiye. (Galatia 5:16). Nansha mubidi wende udi ukeba bua kuenza bubi, yeye udi upidia, bualu bua dinanga diende bua Mukelenge, ne bualu bua bukole bua Nyuma Muimpe udi umukuatshisha bua kuikala ne buakane. Bikala muntu udi umvua diyi dia Satana, kayi utangila kudi Mukelenge, udi ulonda bilele bia mubidi bidi kabiyi bisankisha Nzambi. Nunku kudi kunyingalaja Nyuma Muimpe udi munda muende. (Galatia 5:19-21).

c)   Muntu bu nunku, nansha yeye udi muena Nzambi, udi umvua bujitu mu mutshima wende, disanka kadienaku. Udi welangana meji pakulombeye Nzambi ne, Tshiena undomba Nzambi mujalame. (Misambu 66:18). Kakusanka kubala Mukanda wa Nzambi bu muakadi tshibidilu tshiende ku kale, nansha kudisangisha matuku onso ne bena Kilisto bakuabo. Udi uteka mutshima wende kudisangisha ne bena mpingu ne benji ba malu mabi bu muakenza Petelo. (Mako 14:66-72).

d)  Pa nunku, Mukelenge Yesu kena umupidia nansha kadi udi umulombela Nzambi kulu. Muena kuitabuja ewu neumvue luse kunyima, neajingulule bubi buende, bualu bua dipambuka diende diakupambukeye. (1 Yone 2:1,2).

e)   Pa kutonda bubi buende (1 Yone 1:9), diyi dia Mukelenge nedilue bu mayi bua kulengesha meji ende. Bualu bua bubi ebu, yeye neadile bualu bua dipambuka edi. Peleye meji bua ntatu yakakuata Yesu pamutu pende, yeye neapidie kuenza bualu bubi kabidi, nunku Nzambi Tatu neamupingaje ku disanka diende dia ku kale.

f)    Bikala muena Kilisto kena utonda bubi buende bulelela, musangu mukuabo Tatu wende Nzambi neamutumine disama anyi makenga bua yeye avuluke biende bubi ebu buakuenzeye. (1 Kolinto 11:30-32).

 

 

24  Chapitre 24 —  BANTU BADI KABAYI BITABUJA

a)   Bantu badi kabayi bitabuja badi mishindu ibidi: 1) Badi kabayi banze kumvua lumu lua Nzambi ne lumu lua bupikudi bua mu Yesu, Muana wa Nzambi. 2) Bobo bakumana kumvua lumu elu.

b)  Bobo badi kabayi bumvua badi mu midima too ne katataka. Badi mu bukokeshi bua Satana. Badi mu malu mabi abo, kabayi ne ditekemena dia kutekemena bimpe nansha. Kadi kuonso kudi buowa bua Nzambi ne kuenza kua malu makane, muntu udi ne dikasa dimpe kumpala kua Nzambi. (Bienzedi 10:34,35).

c)   Bakuabo bakamana kumvua kadi badi balengulula Lumu Luimpe, badi belangana meji ne, Lumu elu ludi tshianana ludibo bamba; misangu mikuabo ludi nsumuinu ya Bena Mputu. Bakuabo badi bamba ne, Ditabuja dia batatu betu didi dikumbane, nansha badi batshina lufu, badi bashala mu malu mabi abo. Bakuabo badi belangana meji ne, Kujiana bena kuitabuja kudi kuimpe, nansha kabena baluangana nabo mvita. Bakuabo badi basue kudia ne kunua. Bakuabo badi bakeba bua kuikala ne bubanji ne buneme bunene. Bakuabo badi basue kuikala ne bakaji babidi, kabena batshina, kabena basue kulekela malu mabi abo.

d)  Bantu bonso badi kabayi banemeka Nzambi badi muinshi mua bukokeshi bua Satana, badi badingibua kudiye. (2 Kolinto 4:3,4). Bualu bua kudisangishabo nende katataka ku tshikondo tshia luse lua Nzambi, nebadisangishe nende kabidi mu tshikondo tshia kanyinganyinga ne dikenga dia tshiendelele. (Matayo 25:41).

e)   Dituku dionso didi muntu kayi ne Nzambi udi ushimibua ku muoyo wende ne kudiundishadiundisha mibi ne kukola mu tshiji tshia Nzambi, tshidi mua kumukuata ku dituku dia kunshikidilu. (Buakabuluibua 21:8. Yuda 14,15).

 

 

25  Chapitre 25 — EKELFZIYA WA NZAMBI

a)   Nzambi udi ukeba bantu ku bisamba bionso, kudi Bena Yuda ne kudi binga bisamba, kudi batoke ne kudi bafike, badi mua kuikala bantu bende. (Bienzedi 15:13-15).

b)  Bobo bakasungidibua muoyo, badi milopo ya Mukelenge Yesu. Bakajimijibua bubi buabo. Bakabingishibua ku mesu kua Nzambi. Bakangata Nyuma Muimpe, badi ne muoyo; muoyo udi kauyi mua kufua, muoyo wa mu diulu, muoyo wa tshiendelele. Bobo badi bana ba Nzambi. (Lomo 5:1-11. 8:1-17).

c)   Bobo kabidi badi bitupa bia mubidi wa Kilisto. Bu mudi bitupa bionso bia mubidi wetu bidi bitupa bia bungi, kadi mubidi udi umue, ke mudi kabidi bena Kilisto. Badi bitupa bia bungi kadi badi mubidi umue mu Kilisto. (Lomo 12:4,5). Yesu Kilisto udi Mutu, bantu bende ba tshikondo etshi badi mubidi wende umue. (1 Kolinto 12:12-17). Bakasangishibua nende kudi Nyuma Muimpe. Muntu yonso wakuimana kuitabuja wakasangishibua ne muanabo wa kuitabuja kudi Nyuma umue.

d)  Bakumana kubikidibua tshisumbu tshimue, Ekeleziya umue, nansha bakumana kumuangalaka mpata mujima. Ekeleziya ewu udi munanga kudi Nzambi Tatu ne kudi Muana wende, Yesu Kilisto. (Efeso 5:25). Tatu wakapesha Yesu bintu bionso, diambedi yeye kayi muanji kufuka buloba. (Efeso chap. 3). Muntu udi musue mukaji wende; Mukanda wa Nzambi wakuidikija Kilisto ne Ekeleziya bu nunku. Kuonso kudi Bena Kilisto badi bena dinanga diende ne dilama diende; yeye udi udiladila dituku adi diamoneye Ekeleziya wende mu nzubu wa Tatu wende.

e)   Mpindiewu bena Kilisto badi batekete, bakumuangalaka, kadi Nzambi neabateke mu butumbi bua Kilisto mu muaba umue nende kunyima. Yesu kena ubafuisha bundu nansha, neabasankidile, neabashikame muaba umue nende ku dituku dia butumbi buende. (Kolosai 3:4).

 

 

26  Chapitre 26 —  MUBIDI NE NYUMA KU LUFU LUA MUNTU

a)   Bantu ba bungi, padibo bumvua bua muoyo udi kauyi mua kufua, badi ne dipanga. Badi belangana meji ne, Bumue katuena tufua apa pa buloba. Padibo bamona muntu wa Nzambi mufue badi bamba ne, Nzambi udi ushima. Bobo nkayabo badi bapanga. Nzambi kena wamba bua muoyo wa pa buloba ebu ne, Kawena ufua nansha, Nzambi udi wamba ne, Bantu bonso ba mu Adama badi bena lufu. Bena Yesu, patshidi Yesu mu diulu, nebafue bu bantu bonso. Palua Mukelenge, bikala bantu bende bakuabo batshidi pa buloba, aba kabena bafua. Mukelenge neandamune mibidi yabo, yilue bu wende muine. (1 Kolinto 15:51-53. Filipoi 3:20,21).

b)  Mibidi yitudi nayi katataka kayena mikumbane kubuela mu diulu, Mukelenge neayandamune palueye kulu. Bantu bende badi pa buloba nebandamuke, kabayi bafua. Aba bakafua diambedi nebabike ne mibidi mifuanangane nende.

c)   Bena Kilisto kabena banyingalala pabakuata lufu, muoyo wabo wa tshiendelele kawena ujimina nansha. Mibidi yabo neijikibue bu mibidi ya bantu ba pa buloba, kadi nyuma yabo neyiye bua kushikama ne Kilisto. (2 Kolinto 5:6-8). Nyuma yabo neyisanke nende, bualu bua nyuma ya bena Kilisto kayiyi kabidi mu mubidi ewu wa bujitu ne wa bubi. Kabena basakashibue kudi Satana anyi baluishibua kudi bantu. Kuumuka kuya kuikala ne Kilisto kudi kutamba bimpe. (Filipoi 1:23).

d)  Padi muntu udi kayi muena Kilisto ufua, mubidi wende udi ulala mu lukita, kadi nyuma wende neaye lubilu ku dikenga dikumbane ne muoyo wende ufueye nawu pa buloba. (Luka 16:19-31). Kadi udi ne makenga ne bujitu bua bungi too ne dituku dia tshilumbuluilu, kunyima kapia ka bubi. (Buakabuluibua 20:10-15).

 

 

27  Chapitre 27 —  KULUA KUA MUKELENGE

a)   Mpindiewu kudi tshikondo tshia luse. Yesu udi ushikama ku tshianza tshia bukole tshia Tatu wende mu nkuasa mu diulu bua kuleja bantu luse lua Nzambi. (2 Petelo 3:9-15). Kadi diba didi dilongolola dialueye bua kuangata Ekeleziya wende, ne bantu bakuabo badi bamuindila too ne matuku a Adama. (1 Kolinto 15:23).

b)  Yeye nkayende nealue mu diulu didi pabuipi ne buloba, nele diyi dikole, ne diyi dia muanjelo munene, ne diyi dia mpungi wa Nzambi. (1 Tesalonike 4:13-18). 1) Diyi diende dia bukole pa kuangata bantu bende. 2) Diyi dia muanjelo munene, bualu bua banjelo nebasanke bua kumona Yesu mu bukokeshi buende ne kumuenzela mudimu. 3) Diyi dia Nzambi, bualu bua kulua kua Mukelenge bua kuenzela Nzambi dinanga diende.

c)   Bantu bonso bakafua mu Kilisto nebabike diambedi ne muoyo wa mu diulu. Bena kuitabuja bonso badi ne muoyo pa buloba, nebandamuke mibidi yabo ne muoyo wa mu diulu; nebasangile lukasa ne bafue bakubishibua mu Kilisto, ne bantu bende bonso nebangatshibue bua kuya kusambakana ne Mukelenge. Nunku nebikale matuku onso ne Mukelenge popamue. Nebafuanangane nende tshiendelele. (Lomo 8 :29,30).

d) Yesu neatangile Ekeleziya wende ne disanka dia bungi dia kashidi. Neafute bena mudimu bende bua mudimu onso wakamuenzelabo pa buloba. Yeye kena. upua muoyo bua kadimu konso kakamuenzela bantu bende pa buloba, kena upua muoyo bua dinanga diabo pa buloba. Neabayishe bimpe kabidi bua matupakana abo pa buloba. Kunyima neapueke ne bantu bende ne banjelo bonso bua kuangata bukelenge buende pa buloba. (Yuda chap. 14. Buakabuluibua 19:11-16).

 

 

28      Chapitre 28 —  BUKELENGE BUA NZAMBI

a) Diulu ne buloba bitudi tumona mpindiewu nebijimine. Kadi kumpala kua malu onso Nzambi neateke Yesu Mukelenge wa bantu bonso ba pa buloba, yeye wakashipabo kunu. Yesu neakokeshe bantu ba pa buloba bidimu tshinunu, ne tuetu bantu bende netudisange nende bua kukokesha buloba. (Buakabuluibua 20:1-6).

b) Mukelenge Yesu neateke Yelushalema musoko munene wa buloba ne tshisamba tshia Bena Isalele netshikale ku mutu kua bisamba bionso. (Yeshaya chap. 60). Bena Isalele nebakengeshibue kudi bantu kumpala, kadi Yesu nealue ne tuetu bua kubasungila, neabutule bantu badi belangana mvita nabo. (Zekaya chap. 14). Kunyima Yesu neatalaje mvita yonso, neasuike Satana lukanu, bua yeye kadingi bisamba bia bantu kabidi bua bidimu tshinunu.

c) Nunku bukelenge bua Kilisto nebuikale bukelenge bua buakane ne bua ditalala. Dimanya dia Nzambi nediyishibue bantu bonso. (Yelemiya chap. 31). Muntu kukengeshibua kabidi nansha, lufu neluikale nabo lukese, kaluyi lua bungi kabidi nansha. Mudimu kauyi mukole kabidi, bidia nebimueneke lukasa bualu bua Nzambi neadiundishe bintu bia bungi pa buloba bua kujikija nzala yonso. Bantu kabena bamona mvita kabidi, anyi kuluangana, nebamone anu malu malengele bua bidimu tshinunu.

d) Kunshikidilu kua tshikondo etshi, Satana nealekedibue mu nzubu wa lukanu, neaye kudinga bantu bonso ba pa buloba. Bobo badi bamumvuila nebasangile nende bua kuelangana mvita ne bantu bakane badi badisangisha ne Mukelenge Yesu. Nebabutudibue kudi Nzambi, kapia nekapone mu diulu bua kubutula bena Satana bonso, yeye kena ushiya muntu wabo umue.

 

 

29  Chapitre 29 —  MUABA WA DIKENGA

a)   Pakumbana bidimu tshinunu, Yesu neajikije lufu kashidi. Bantu ba Satana nebabikidibue, buonso buabo, mu nkita yabo, nebimane kumpala kua nkuasa munene wa tshilumbuluidi. Diulu ne buloba nebijimine, kadi bobo nebikale mu dipila. Bantu babi bonso nebumushibue bua kuyabo ku muabo wabo, udibo babikila ne, Muaba wa bukoya, anyi Ngena. (Matayo 5:29,30. 13:42). Ne bukoya, bualu buelabo bena bukoya bonso aku. Ne Ngena, bualu bua boshabo ne kapia ka tshiji tshia Nzambi.

b)  Ku tshibangidilu Nzambi wakalongolola muaba wa kapia bualu bua Satana ne banjelo bende babi, kadi bualu bua bupidia bua bantu badi bapidia Nzambi, nebapete dipila diodimue ne Satana. (Matayo 25:41).

c)   Mu Ngena mudi kapia kadi kakayi kajima; bantu bonso baya eku nabakengeshibue bualu bua bubi buabo, nebikale mu dikenga dia bungi ne nyota menemene. (Ebelu 10:26-31). Nebedibue mulawu kudi Nzambi. Nebikale ne meji a mushindu wabo wa kale ne meji a luse lua Nzambi luakapidiabo. Dimanya dia muoyo wabo nedibamanyishe ne, Nzambi wakenza bimpe pa kuteka bantu ba Satana emu. (Lomo 2:1-6).

d)  Bantu nebedibue mu Ngena .badi bena buowa, ne badi kabayi bitabuja Nzambi, bena bukoya, bashipianganyi, bena masandi, bena mupongo, bena mpingu, ne bena mashimi. (Buakabuluibua 21:8). Bivi bonso kabidi ne bakuatshiki ba maluvu nebikalemu. (1 Kolinto 6:9,10).

e)   Mu Ngena kamuena lupandu, nansha lufu, anu dikenga nkayadi.

 

 

30  Chapitre 30 — DIULU

a)   Pumushabo buloba ebu ne diulu edi, Nzambi neafuke diulu dipiadipia ne buloba bupia-bupia. (Buakabuluibua 21:1-7. 2. Petelo 3:13). Bantu babi nebikale mu muaba wa bukoya ne Satana ne nyuma mibi matuku onso; kabena bamanye mua kuumuka emu nansha. Bena Nzambi bonso nebikale mu muabo wabo wa ditalala, kabayi bapumbishibua nansha.

b)  Eku kudi Nzambi nkayende, Nzambi wa dinanga, Nzambi wa munya. Eku kudi Yesu Muanende, Musungidi wetu. Eku kudi banjelo bimpe badi benzela Nzambi mudimu matuku onso. Eku kudi mua kuikala bena kuitabuja bonso bakupikudibua ku mashi a Kilisto, bafuanangana ne Mukelenge wabo. Eku kudi disanka didi kadiyi ne ndekelu, ne buimpe, ne ditalala. (Buakabuluibua chap. 4 ne chap. 5).

c)   Satana kena ubuela eku; eku kakuena kubuela bubi, disama kadiena dimanyibua eku, nansha dikenga, nansha miadi, nansha lufu. Eku kakuena kuimbibua nkita ya bafue, kakuena kuumvuibua miaku mibi, nansha mvita. Bantu bakane kabena bashilangana ku meji abo, nansha ku ngenzelu yabo kabidi. Nebikale ne mushindu wabo umue wa kutumbisha Yesu, mudimu wabo newikale umue wa kuenzela Nzambi, mutshima wabo newikale umue wa kumunanga ne Muanende. Bantu bonso nebenze dinanga dia Nzambi kabayi belangane meji ; mushindu wabo udi anu nunku bua kumusankila tshiendelele. Nebamone Nzambi, butumbi buende, ku mpala wa Yesu. Yesu neikale pankatshi pabo ne tshifulu tshia butumbi ku mutu kuende. Nyuma Muimpe wa Nzambi neabenzeje bimpe matuku onso ne kulondabo Yesu ne kutumbisha Nzambi; kabena bumvua nzala nansha nyota kabidi. Eku kakuena kujika nansha, nekuikale nunku matuku onso, bobo nkayabo kabena bajimina nansha. (Yone 17:20-26). Aleluya.

d) Ne Ekeleziya wa Nzambi neikale ku luseke lua Kilisto. Ekeleziya ewu neikale pabuipi nende, munangibue kudi Nzambi Tatu, mulongolola ne butumbi buonso bua Mukelenge. Bualu buimpe, tuetu kuikala babanyangana nende ku dinanga diende ne ku butumbi buende bua bidimu ne bidimu kabiyi ne ndekelu. (Efeso 3:20,21).

 

 

 

Mukanda ewu mukese wakadi mufundibue kudi Mukyelengi Mule (W. H. Westcott) mu tshidimu tshia 1906 mu muaku wa Luna Inkongo.

Dina diawu diakadi, "Dikangito Dia Malo Eyeyebwa Mu Mukanda  Ncembi".

Wakadi muandamunibue mu muaku wa Tshiluba mu tshidimu tshia 1983.