Nyuma Muimpe wa Nzambi
Mianda ya mu Mukanda

 

J S Robertson

 

Table des matières abrégée :

1        Nyuma Muimpe wa Nzambi

2        Mukelenge Yesu Kilisto ne Nyuma Muimpe

3        Kuledibua kua Tshiakabidi

4        Mushimi wa Mayi adi abanda

5        Mulayi wa Nyuma Muimpe

6        Dilua dia Nyuma Muimpe

7        Bualu bua Bena Samalea

8        Petelo udi uya kudi Bisamba bia Bende

9        Bualu bua Bayidi Bakuabo ba Yone Mubatiji

10     Dibatiza dia mu Nyuma Muimpe

11     Tshimanyishilu ne Tshieya bia Nyuma Muimpe

12     Nuujibue tente ne Nyuma

13     Bipedi bia Nyuma mu Mukanda wa Lomo

14     Bipedi bia Nyuma mu Mukanda wa Efeso

15     Bipedi bia Nyuma mu Mukanda wa Kolinto

16     Nyuma Muimpe ne Kutendelela

 

Table des matières détaillée :

1        Nyuma Muimpe wa Nzambi

1.1      Nyuma Muimpe udi Nganyi?

1.2      Nyuma Muimpe udi Nyuma wa Tshiendelele

1.3      Nyuma Muimpe udi mumanye malu onso

1.4      Nyuma Muimpe mu matuku a Dipungila Dikulukulu

1.5      Nyuma Muimpe udi Mufundi wa Mukanda wa Nzambi

2        Mukelenge Yesu Kilisto ne Nyuma Muimpe

2.1      Kuledibua kua Mukelenge

2.2      Nzambi wakamueneka bu muntu

2.3      Nyuma Muimpe udi upueka pambidi pa Mukelenge Yesu

2.4      Nyuma Muimpe udi ulombola Mukelenge mu tshipela

3        Kuledibua kua Tshiakabidi

3.1      Kuledibua kua tshiakabidi

3.2      Kuledibua kudi mayi ne kudi Nyuma

3.3      Kuledibua kua tshiakabidi kudi kufuma kudi Nzambi

3.4      Mayi a dibatiza kaena mamanye mua kutusungila

4        Mushimi wa Mayi adi abanda

4.1      Mukaji wa mu Samalea

4.2      Mukaji udi ulua kusuna mayi

4.3      Misulu ya mayi idi ipatuka

5        Mulayi wa Nyuma Muimpe

5.1      Mukelenge udi pabuipi ne kushiya bayidi bende

5.2      Mukelenge udi wamba bua Musambi mukuabo

5.3      Nyuma Muimpe kena udiambila

5.4      Nyuma Muimpe ne ba pa buloba

5.4.1        Nyuma Muimpe udi utuisha ba pa buloba bua bubi

5.4.2        Nyuma Muimpe udi utuisha ba pa buloba bua buakane

5.4.3        Nyuma Muimpe udi utuisha ba pa buloba bua dipila

6        Dilua dia Nyuma Muimpe

6.1      Nyuma Muimpe mu Mukanda wa Bienzedi

6.2      Bayidi ba Mukelenge badi bindila mulayi wa Tatu

6.3      Dituku dia Pentekoste

6.4      Dilua dia Nyuma Muimpe

6.5      Tshiona bu tshiona tshia tshipepele tshikole

6.6      Buonso badi mu nzubu badi babatijibua mu mubidi umue

6.7      Ndimi mipanduluke bu kapia

7        Bualu bua Bena Samalea

7.1      Bena Samalea badi bumvua Lumu Luimpe

7.2      Bena Yuda ne Bena Samalea badi bumvuangana

7.3      Muntu udi wangata dipa dia Nyuma Muimpe bua ditabuja

8        Petelo udi uya kudi Bisamba bia Bende

8.1      Bantu ba bisamba bia bende badi bangata dipa dia Nyuma Muimpe

8.2      Nzambi udi musue bantu bonso

8.3      Tshintu bu tshilulu tshinene

8.4      Konelio udi wakidila Petelo bimpe

8.5      Konelio udi wangata dipa dia Nyuma Muimpe

8.6      Dibatiza dia Bena Kuitabuja

9        Bualu bua Bayidi Bakuabo ba Yone Mubatiji

9.1      Bayidi ba Yone kabakumvua ne, Nyuma Muimpe udiku

9.2      Bualu bua dibatiza dia Yone

9.3      Bayidi ba Yone badi babanga kuakula mu miaku mikuabo

10     Dibatiza dia mu Nyuma Muimpe

10.1          Bena kuitabuja badi bitupa bia mubidi umue

10.2          Dibatiza ne Nyuma Muimpe ne kapia

10.3          Mukelenge nealumbuluishe ba pa buloba mu buakane

11     Tshimanyishilu ne Tshieya bia Nyuma Muimpe

11.1          Tshimanyishilu tshia Nyuma Muimpe

11.1.1     Muena kuitabuja yonso udi ne tshimanyishilu tshia Nzambi

11.1.2     Bonso badi ne tshimanyishilu tshia Nzambi badi ba Nzambi

11.1.3     Bukole buonso bua muena tshimanyishilu

11.1.4     Muntu kena mua kushintulula tshimanyishilu tshia Nzambi

11.2          Tshieya tshia Nyuma Muimpe

11.3          Diedibua dia manyi pamutu

11.4          Bualu bua dina dia Mukelenge: "Kilisto"

11.5          Diedibua dia manyi pamutu

12     Nuujibue tente ne Nyuma

12.1          Kanunyingalaji Nyuma Muimpe wa Nzambi

12.2          Mukelenge Yesu udi tshilejilu tshietu tshia tshishiki

12.3          Muntu udi mua kuikala muule tente ne Nyuma Muimpe munyi?

12.3.1     Budiye nabu mbua kuikala bu tshitekelu tshia munda mutupu.

12.3.2     Budiye nabu mbua kuikala bu tshitekelu tshitoke

12.3.3     Budiye nabu mbua kuikala ne nyota ya buakane

12.4          Nyuma Muimpe udi upesha muntu bukole

12.5          Tuende mu Nyuma Muimpe

12.6          Kuenda mu Nyuma kudi

12.7          Malu a luendu lua muntu mu Mukanda wa Lomo

12.8          Budishikaminyi ku bupika bua bubi

12.9          Patuapanga

13     Bipedi bia Nyuma mu Mukanda wa Lomo

13.1          Bena kuitabuja badi ne bipedi bitapuluka

13.2          Muena kuitabuja yonso udi ne tshipedi tshiende

13.3          Mubidi wa Kilisto udi ne bitupa bia bungi

13.4          Kilisto udi Mutu wa mubidi

13.5          Bipedi bia mu Lomo chapitre 12

13.6          Mudimu wa buambi

13.7          Mudimu wa buyishi

13.8          Mudimu wa kusengelela

13.9          Kufila kua bintu

13.10       Bakokeshi

13.11       Muleji wa luse

14     Bipedi bia Nyuma mu Mukanda wa Efeso

14.1          Mapa adi bua kudiundisha Ekeleziya wa Nzambi

14.2          Bapostolo

14.3          Baprofete

14.4          Batangadiki

14.5          Bampasata

14.6          Bayishi

15     Bipedi bia Nyuma mu Mukanda wa Kolinto

15.1          Paulo udi wambila Bena Kolinto bualu bua bipedi

15.2          Tshipedi tshia kuondapa bantu

15.3          Tshipedi tshia kuenza malu a kukema

15.3.1       Ku tshikondo tshia Mose too ne ku dibuela dia Bena Isalele mu buloba bua Kanana

15.3.2     Mu tshikondo tshia Eliya ne baprofete

15.3.3     Mu tshikondo tshia Mukelenge Yesu

15.3.4     Mu tshikondo tshia bapostolo

15.4          Bualu bua bimanyinu mu tshikondo tshietu

15.5          Tshipedi tshia kuakula mu miaku mikuabo

15.6          Tshipedi tshia kuakula mu miaku mikuabo tshiakadi bua tshimanyinu

16     Nyuma Muimpe ne Kutendelela

16.1          Nzambi Tatu udi ukeba bantu bamutendelele

16.2          Tshifuanyikiji tshia kutendelela

16.3          Bantu ba Mukelenge badi batendelela Tatu

16.4          Bena kuitabuja badi batendelela Nzambi Tatu muaba kayi ?

16.5          Bena kuitabuja bonso badi bakuidi

 

 

 


1        Nyuma Muimpe wa Nzambi

1.1        Nyuma Muimpe udi Nganyi?

Banganyi badi ne Nyuma Muimpe? Nyuma Muimpe udi utukuatshisha mushindu kayi? Tupete mandamuna ku makonka etu ku Mukanda wa Nzambi. Katuena ne bukokeshi bukuabo bua kutulombola mu dijingulula dietu dia muanda ewu munene.

Tudi tubala mu Mukanda wa Nzambi bualu bua Tatu, Muana, ne Nyuma Muimpe (Mat. 28:19) : Nzambi Umue. Mu Mukanda wa Genese tudi tubala bualu bua bufuki bua bantu. Nzambi wakamba ne, "Tuenze muntu ne tshifuanyikiji tshietu mufuanangane netu… Nzambi wakafuka muntu ne tshifuanyikiji tshiende; wakamufuka ne tshifuanyikiji tshia Nzambi" (Gen. 1:26,27). Mose wakambila Bena Isalele ne, "Umvuayi Isalele, Yehowa, Nzambi wetu, udi biende Yehowa umue" (Dut. 6:4). "Bualu bua Nzambi udi umue" (1 Tim. 2:5).

 

1.2        Nyuma Muimpe udi Nyuma wa Tshiendelele

Kilisto… wakadifila kudi Nzambi kayi ne ditoba, bua Nyuma wa Tshiendelele (Eb. 9:14).

Udi Nyuma wa Bukole.   Lomo 15:13.

Udi Nyuma wa Dinanga. Lomo 15:30.

Udi Nyuma wa Bulelela. Yone 14:17.

Udi Nyuma wa Tshijila.  Lomo 1:4.

Udi Nyuma wa Kilisto.   1 Pet. 1:11. Fil. 1:19.

Udi Nyuma wa Nzambi.  2 Kol. 3:3. Ef. 4:30.

 

1.3        Nyuma Muimpe udi mumanye malu onso

Yeye udi ne meji onso, udi wa lungenyi luonso, udi mumanye malu onso:

Nyuma Muimpe udi wamba.   1 Tim. 4:1.

Nyuma Muimpe udi ubikila.   Buak. 22:17.

Nyuma Muimpe udi wela mikenji. Bien. 11:12.

Nyuma Muimpe udi uyisha.    Yone 14:26.

Nyuma Muimpe udi ulombola.       Lomo 8:14.

Nyuma Muimpe udi umanyisha.     Yone 15:26.

Nyuma Muimpe udi wakuila. Lomo 8:26.

 

1.4        Nyuma Muimpe mu matuku a Dipungila Dikulukulu

Nyuma Muimpe wakatulukila bantu ba mu matuku a Dipungila Dikulukulu bualu bua mudimu kampanda. Palo, mukelenge wa mu Ejipitu wakamba bualu bua Yosefe ne, "Tudi mua kumona muntu mukuabo udi ne mutshima wa Nzambi nunku kudi kunyi?" Nzambi wakabikila Besalele bua kumuenzela mudimu wa Nzubu wa Tshitendekenu, wakamba ne, "Nakumuuja tente ne Nyuma wa Nzambi ne lungenyi ne dijingulula ne meji mu kuenza kua midimu yonso ya bianza" (Gen. 41:38. Ek. 31:1-3).

Mu matuku a Balumbuluishi Nzambi wakabishila Bena Isalele musungidi, Oteniele muakunyi wa Kaleba. Bena Isalele bakadi mu bupika bualu bua bubi buabo, kadi pakadilabo kudi Nzambi mu makenga abo, Nyuma wa Nzambi wakatulukila Oteniele. Oteniele wakaya kuluangana mvita, ne Nzambi wakafila mukelenge wa mu Mesopotamia mu tshianza tshiende. Buloba buakadi talalaa bidimu makumi anayi (Bal. 3:9 -11).

Nyuma wa Yehowa wakatulukila Gideona; yeye wakela mpungi ne Bena Abieze bonso bakadisangisha kudiye (Bal. 6:34). Nunku Gideona wakadi mumanye mua kusungila bantu ba Nzambi ku bianza bia bena lukuna babo.

Mu matuku a Dipungila Dikulukulu, Nyuma Muimpe wakatulukila muntu bua yeye amanye mua kuenza mudimu kampanda bu muakadi disua dia Nzambi. Nyuma Muimpe wakadi mua kuumuka kudi muntu kabidi. Davidi wakasengelela Nzambi ne, "Kungumushidi Nyuma webe Muimpe" (Mis. 51:11).

 

1.5        Nyuma Muimpe udi Mufundi wa Mukanda wa Nzambi

Mikanda yonso ya mu Dipungila Dikulukulu yakadi mifunda kudi bafundi bakadi benzejibue kudi Nyuma Muimpe, bu mudi Petelo utuleja mu mukanda wende muibidi: "Numanye bualu ebu diambedi ne, Kakuena diyisha dia baprofete dia mu Mukanda wa Nzambi didi difuma ku dijingulula dia muntu. Bualu bua kakuena diyisha dia baprofete diakanza kulua ku disua dia muntu; kadi bantu bakamba diyi dia kudi Nzambi benzeja kudi Nyuma Muimpe" (2 Pet. 1:20,21).

Davidi wakamba ne, "Nyuma wa Yehowa wakungakuisha, diyi diende diakadi pa ludimi luanyi" (2 Sam.. 23:2). Luka wakafunda bualu bua "Diyi didi difunda mu Mukanda wa Nzambi…kudi Nyuma Muimpe mukana mua Davidi" (Bien. 1:16).

 

2        Mukelenge Yesu Kilisto ne Nyuma Muimpe

2.1        Kuledibua kua Mukelenge

Mu Dipungila Dipia-dipia tudi tumona ne Diyi dia Nzambi dia mu Dipungila Dikulukulu diakajikijibua bualu bua dilua dia Mukelenge pa buloba. Muprofete Yeshaya wakafunda bua bualu buende ne, "Monayi ! Mukaji utshidi kamama neimite difu, nealele muana wa balume, neamuidike dina ne, Imanuele" (Yesh. 7:14). Mika wakadianjila kuambila bantu bualu bua muaba wa kuledibua kuende ne, "Kadi wewe, Betelehema Efelata, udi mukese munkatshi mua biota bia Yuda, mukuabo nealupuke munda muebe bua bualu buanyi, bua kuikala mukokeshi wa Bena Isalele; tshibangidilu tshiende tshidi tshia kale kale, tshia ku ntuadishila mene" (Mika 5:2).

 

2.2        Nzambi wakamueneka bu muntu

"Nzambi…wakamueneshibua mu mubidi wa muntu" (1 Tim. 3:16). Mukelenge Yesu wakamba ne, "Nakulua bua kuenza bu mu disua diebe" (Eb. 10:9). Nzambi wakamulongoluela mubidi (Eb. 10:5). Muanjelo wa Mukelenge wakamba bualu bua Malia, mamu wa Mukelenge Yesu ne, "Udi muimita munda muende ngua Nyuma Muimpe" (Mat. 1:20).

Tulonde malu a kuledibua kua Mukelenge Yesu mu meyi a mu Mukanda wa Nzambi: "Mu ngondo muisambombo muanjelo Gabaliele wakatumibua kudi Nzambi mu musoko wa Galela, dina diawu Nazaleta, kudi mukaji wakatshidi kamama, mubangila kudi mulume, dina diende Yosefe, wa mu tshiota tshia Davidi; dina dia mukaji awu Malia. Muanjelo wakalua kudiye, wakamba ne, Muoyo, bakukufuila luse lua bungi, Mukelenge udi nebe. Kadi yeye wakatamba kutshina bualu bua diyi edi, wakelangana meji munda ne, Ewu muoyo mungelela tshinyi? Muanjelo wakamuambila ne, Malia, kutshinyi; wewe wakusangana luse kudi Nzambi. Mona, wewe newimite difu, neulele muana mulume, neumuidike ne, YESU; yeye neikale munene, nebamuidike dina ne, Muana wa Udi Mutambe Bunene wa mu diulu; Mukelenge Nzambi neamupe nkuasa wa butumbi wa tatu wende Davidi; neikale mukelenge wa nzubu wa Yakoba tshiendelele; bukelenge buende kabuena ne tshishikidilu. Malia wakakonka muanjelo ne, Bualu ebu nebulue munyi, meme tshiyi muanze kumanya mulume? Muanjelo wakamuandamuna ne, Nyuma Muimpe nealue kuudi, ne bukole bua Udi Mutambe Bunene Wa mu diulu nebukubuikile bu ditutu; nebidike muana wa tshijila uwalela ne, Muana wa Nzambi" (Luka 1:26-35).

Mukelenge Yesu wakadiunda bu bana bonso. "Muana wakadiunda biende, wakakola, wakadi muule tente ne lungenyi; luse lua Nzambi luakadi nende" (Luka 2:40).

 

2.3        Nyuma Muimpe udi upueka pambidi pa Mukelenge Yesu

Diambedi Mukelenge kayi muanze kumueneka munkatshi mua bantu bu Muena Mudimu wa Nzambi, Nyuma Muimpe wakapueka pambidi pende ne mubidi bu wa nyunyu wa nkutshi; diyi diakafuma mu diulu ne, "Wewe udi Muana wanyi munanga, udi unsankisha bimpe" (Luka 3:22,23). Yone Mubatiji, mudianjidi wa Mukelenge, wakamba bua bualu buende ne, "Nakumona Nyuma upueka mu diulu bu nyunyu wa nkutshi, wakumuikila. Tshiakumumanya; kadi wakantuma bua kubatiza bantu mu mayi wakungambila ne, Muntu uwatangila Nyuma upuekela pambidi pende, mumuikile, yeye nguabatiza bantu mu Nyuma Muimpe. Nakumona bualu ebu, ne nakumanyisha bantu ne, Ewu udi Muana wa Nzambi" (Yone 1:32-34).

Nyunyu wa nkutshi udi tshimanyinu tshia ditalala ne lutulu, udi tshimanyinu tshia tshintu katshiyi ne bualu. Mukelenge Yesu "kakenza bualu bubi, kabakamusangana ne didinga mukana muende" (1 Pet. 2:22).

Dipueka dia Nyuma Muimpe pambidi pa Mukelenge diakadi tshimanyishilu tshia disanka dia tshishiki dia Tatu mu Muanende munanga. Mukelenge Yesu Kilisto wakadi munkatshi mua bantu bu Muena Mudimu wa Nzambi, mu bukole bua Nyuma Muimpe. Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, "Udi mutuma kudi Nzambi udi wamba meyi a Nzambi; bualu bua yeye kena umulobela Nyuma" (Yone 3:34).

Petelo wakamba mu nzubu wa Konelio ne, "Nudi bamanye kabidi bualu bua Yesu wa mu Nazaleta bu muakamuela Nzambi Nyuma Muimpe ne bukole; yeye wakendakana wenza malu mimpe, wondapa ukolesha bonso bakadi bakengeshibua kudi diabolo, bua Nzambi wakadi nende. Tuetu tudi bamanyi ba malu onso akenzeye mu luseke lua Bena Yuda ne mu Yelushalema" (Bien. 10:38,39).

 

2.4        Nyuma Muimpe udi ulombola Mukelenge mu tshipela

"Yesu wakadi muule tente ne Nyuma Muimpe, wakafuma ku Yadene, Nyuma wakamulombola mu tshipela too matuku makumi anayi, Diabolo wakadi umuteya. Kakadia tshintu matuku awu; pakajikawu, yeye wakadi ne nzala" (Luka 4:1,2). "Yeye wakadi ne nyama ya mu tshisuku" (Mako 1:13).

Nyuma Muimpe wakalombola Mukelenge mu tshipela, bua kuikala muteyibue kudi Satana matuku makumi anayi, bua tshinyi? Mu tshitupa etshi tshia mu Mukanda wa Nzambi, nomba "matuku makumi anayi" udi wamba bualu bua tshikondo tshia diteta dia tshishiki. Muntu wa kumudilu, Adama, wakapanga pakadiye muteyibua kudi Satana mu muaba muimpe wa tshishiki, mu Budimi bua Edene, (muaku "Edene" udi wamba bua "masanka"). Muntu muibidi, muntu wa mu Diulu, kakapanga nansha. Mukelenge Yesu wakapita Satana bukole, ne mateyi ende onso, mu tshipela.

Satana utshidi uteya bantu ba Nzambi, kadi badi mua kulonda luidi lua Mukelenge wabo. Satana kakadi mumanye mua kuimana kumpala kua Mukelenge Yesu ne Diyi dia Nzambi. Misangu isatu Satana wakateya Mukelenge, misangu isatu Mukelenge wakamuandamuna ku Diyi dia Nzambi ne, "Bakafunda diyi" (Dut. 8:3. 6:13,16). Pashishe Satana wakamushiya. Palua Satana bua kututeya tudi mua kuenza muomumue. Satana kena mumanye mua kuimana kumpala kua Diyi dia Nzambi ne milombu ya bantu ba Nzambi.

 

3        Kuledibua kua Tshiakabidi

3.1        Kuledibua kua tshiakabidi

Muanda ewu udi munene. Mukelenge Yesu wakamba patoke too ne, "Bikala muntu kayi muledibue tshiakabidi, kena mumanye mua kutangila bukelenge bua Nzambi" (Yone 3:3). Yeye wakamba kabidi ne, "Bulelela, bulelela, ndi nkuambila ne, Bikala muntu kayi muledibue kudi mayi ne kudi Nyuma, yeye kena mumanye mua kubuela mu bukelenge bua Nzambi" (Yone 3:5). Mu mvese eyi ibidi tudi ne meyi a Mukelenge Yesu kudi Nikodemo, muntu munene ne wa buneme wa Bena Yuda.

Nikodemo wakalua kudi Mukelenge butuku. Katuena ne mpata ne Nikodemo wakadi muntu muimpe, muntu wakatshina Nzambi, kadi wakadi ne diyisha bualu. Munda mua mutshima wende muakadi midima. Yeye wakenza bimpe pakalueye kudi Mukelenge Yesu! Mukelenge wakamba ne, "Ndi munya wa ba pa buloba; wandonda kena wendakana mu midima, kadi neikale ne munya wa muoyo" (Yone 8:12).

Nikodemo wakambila Mukelenge ne, "Labi (Muyishi), tudi bamanye ne, Wewe udi muyishi mufume kudi Nzambi, bualu bua kakuena muntu udi mumanye mua kuenza bimanyinu ebi biudi wenza, bikala Nzambi kayi nende". Mukelenge wakamanya meji akadi munda muende, wakamuandamuna bu muakadi dikengela dia mu mutshima wende. Nikodemo wakakema bikole pakumvueye meyi a Mukelenge ne, "Bunudi nabu mbua kuledibua tshiakabidi". Yeye wakadianjila kumuebeja ne, "Pakulumpa muntu, yeye udi mumanye mua kuledibua tshiakabidi munyi? Udi mumanye mua kubuela munda mua mamu wende tshiakabidi, amulele, anyi?" Nikodemo kakadi muanze kumanya ne, Muntu wa ba pa buloba (l'homme naturel) kena mumanye mua kutangila bukelenge bua Nzambi, anyi mua kubuelemu, anu ewu udi muledibue tshiakabidi kudi Nyuma wa Nzambi.

 

3.2        Kuledibua kudi mayi ne kudi Nyuma

Mu Diyi dia Nzambi mayi adi tshimanyinu tshia kulengesha. Mukelenge wakambila bayidi bende ne, "Katataka nudi balengeshibue bualu bua diyi dinakunuambila" (Yone 15:3). Paulo waka funda bualu bua Kilisto ne Ekeleziya wende ne, "Kilisto…wakadifila bua bualu buende; bua yeye amujidile, mumane kumulengesha ne kuvua kua mayi ne diyi diende" (Ef. 5:25,26). Petelo wakafunda ne, "Nuakaledibua tshiakabidi, kenku bintu bidi bijimina, kadi ku bintu bidi kabiyi bijimina, ku diyi dia Nzambi udi ne muoyo ne udiku tshiendelele". Anyi, "Ku diyi dia Nzambi didi ne muoyo ne didiku tshiendelele" (1 Pet. 1:23 Version JND).

 

3.3        Kuledibua kua tshiakabidi kudi kufuma kudi Nzambi

Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, "Mu disua diende yeye wakatufuka ne diyi dia bulelela" (Yak. 1:18). Bantu bonso badi bitabuja Mukelenge Yesu Kilisto bu Musungidi wabo ne Mukelenge wabo badi ne muoyo mupia-mupia mu Kilisto. Bobo badi "babanyanganyi nende ba muoyo wa bunzambi" (2 Pet. 1:4). Badi babikidibua ne, "Bana ba Nzambi" (1 Yone 3:1,2). "Yeye wakapa bonso bakamuitabuja bukole bua kuluabo bana ba Nzambi, bobo mene badi bitabuja dina diende; bakadi kabayi baledibue kudi mashi, anyi kudi disua dia mubidi, anyi kudi disungula dia muntu, kadi bakaledibua kudi Nzambi" (Yone 1:12,13).

Mukelenge Yesu wakambila Nikodemo ne, "Kukemi bua diyi dinakukuambila ne, Bunudi nabu mbua kuledibua tshiakabidi. Lupepele ludi lupepa kudilu lusue, wewe udi umvua tshiona tshialu, kadi kuena mumanye kudilu lufuma ne kudilu luya; muntu yonso udi muledibue kudi Nyuma udi nunku" (Yone 3:7,8). Bobo baledibua kudi Nyuma badi ne Nyuma Muimpe wa Nzambi mushikame munda muabo. Yeye udi ubapesha bukole bua kuenda mu muoyo mupia-mupia mu Kilisto bu bana bananga ba Nzambi (Ef. 4:30-5:1). Nzambi udi ubatangila "mu Kilisto". "Nunku bikala muntu mu Kilisto, yeye udi mufukibue mupia-mupia; malu makulukulu akaya, monayi, akalua mapia-mapia" (2 Kol. 5 :17).

 

3.4        Mayi a dibatiza kaena mamanye mua kutusungila

"Muntu yonso udi witabuja ne, Yesu udi Kilisto udi muledibue kudi Nzambi" (1 Yone 5:1). Muoyo mupia-mupia mu Kilisto udi ufuma bualu bua ditabuja, kawena ufuma bualu bua dibatiza anyi bualu bua midimu ya bianza bietu. Udi ufuma bualu bua mudimu wa Nyuma Muimpe munda mua mitshima yetu ku Diyi dia Nzambi. "Bualu bua nudi basungidibue ku ngasa bua ditabuja; ne diodi kadiena difuma kunudi, ndipa dia Nzambi; kadiena difuma ku midimu, bua muntu kaditumbishi" (Ef. 2:8,9).

 

4        Mushimi wa Mayi adi abanda

4.1        Mukaji wa mu Samalea

Mukelenge Yesu "buakadiye nabu mbua kupitshila mu Samalea. Yeye wakalua ku musoko wa Samalea, dina diawu Suka, pepi ne muaba wakadi Yakoba mupe muanende Yosefe. Dina dia mayi dia Yakoba diakadipu. Luendu luakatonda Yesu, yeye wakashikama nunku kukala kua dina. Diba diakadi munda munya" (Yone 4:4-6).

Tuele meji bua Yeye udi mushikame nunku, mupungile ne luendu luende. Udi Muana wa Nzambi, mulue mu musoko wa Suka bua kukeba ne bua kusungila mukaji mubi. Dinanga dinene be! Mu tshipela Mukelenge wakadi ne nzala, pa mutshi mutshiamakane Mukelenge wakamba mu dikenga diende ne, Ndi ne nyota, mushikame ku dina dia Yakoba wakadi mupungile. Mukelenge wakadi ne bua kuamba anu diyi dimue ne banjelo bende ba bukole ba mu diulu bakadi mua kumukuatshisha ne bintu bionso biakadiye nabi bualu. Kadi Mukelenge wakadi mulue mu dinanga ne mu luse bua kukeba ne bua kusungila bantu bajimine.

 

4.2        Mukaji udi ulua kusuna mayi

Pakalua mukaji wa mu Samalea bua kusuna mayi, Yesu wakamuambila ne, "Umpe mayi a kunua". Mukaji wakakema bualu bua Bena Yuda kabakadi babuelakana ne Bena Samalea. Mukaji wakamukonka ne, "Wewe Muena Yuda udi undombela meme Muena Samalea mayi a kunua tshinyi?" Yeye kakadi muanze kujingulula ne, Yeye udi kumpala kuanyi udi Mukelenge wa Muoyo ne wa Butumbi, mulue mu ngasa ne mu kudipuekesha bua kunsungila. Mukelenge wakamuandamuna ne, "Bu wewe mumanye dipa dia Nzambi ne wakukulomba ne, Umpe mayi a kunua, wewe wakadi kumulomba ne yeye wakadi kukupa mayi a muoyo". Mukelenge wakambila mukaji ne, "Wanua mayi aa neikale ne nyota kabidi, kadi wanua mayi anamupa kena wikala ne nyota kabidi tshiendelele; mayi anamupa neikale munda muende bu mushimi wa mayi abanda mu muoyo wa tshiendelele" (Yone 4:7-14).

Mukelenge Yesu udi wamba bualu bua muoyo wa tshiendelele mu bukole bua Nyuma Muimpe. Mukelenge udi biende dipa dinene dia Nzambi kudi ba pa buloba, kadi mu Yone chapitre 4 ne mu Yone chapitre 7 (mu mvese 37-39), "mayi a muoyo" adi atuambila bualu bua dipa dia Nyuma Muimpe udi mupebua kudi muena kuitabuja yonso. Muena kuitabuja yonso udi ne muoyo wa tshiendelele. Mukelenge wakamba ne, "Bulelela, bulelela, ndi nuambila ne, Umvua diyi dianyi, witabuja wakuntuma, udi ne muoyo wa tshiendelele, kena ulua ku tshilumbu, wakumuka mu lufu, wakubuela mu muoyo" (Yone 5:24).

Bualu bua Nyuma Muimpe udi wikala munda mua muena kuitabuja, budiye ne bua kuleja dimuma dia Nyuma Muimpe mu muoyo wende. "Mamuma a Nyuma adi dinanga, disanka, ditalala, lutulu, luse, buimpe, bunanukidi bua lulamatu, kudipuekesha, kudikanda; kakuena mukandu ku malu aa" (Gal. 5:22,23).

Mushimi wa mayi adi abanda udi utuambila bua masanka onso a muoyo mupia-mupia mu Kilisto mu bukole bua Nyuma Muimpe

 

Dinanga : Dinanga dia Nzambi diakitshikila mu mitshima yetu kudi Nyuma Muimpe wakatupeye" (Lomo 5:5). "Bituanangangana, Nzambi utu wikala munda muetu, ne dinanga diende didi dikumbajibua munda muetu tshishiki. Mu muanda ewu tudi bamanye ne tuetu tutu tuikala munda muende, ne yeye utu wikala munda muetu, bualu bua wakutupa dipa dia Nyuma wende" (1 Yone 4:12,13).

 

Disanka : "Bualu bua nudi bana, Nzambi wakatuma Nyuma wa Muana wende mu mitshima yetu, wela diyi diende ne, Aba, Tatu. Bulelela, buobumue buetu budi ne Nzambi ne Muana wende Yesu Kilisto. Tudi tunufundila malu aa bua disanka dietu divulangane" (Gal. 4:6. 1 Yone 1:3,4).

 

Ditalala : "Badi balonda malu a mubidi badi bateka meji abo ku malu a mubidi; badi balonda Nyuma badi bateka meji abo ku malu a Nyuma. Bualu bua meji mateka ku malu a mubidi adi lufu, kadi meji mateka kudi Nyuma adi muoyo ne ditalala" (Lomo 8:5,6)

 

4.3        Misulu ya mayi idi ipatuka

"Pakalua dituku dia kunshikidilu dia disanka, diakadi dituku dinene, Yesu wakimana, wakela diyi diende bikole ne, Bikala muntu ne nyota, alue kundi, anue. Misulu ya mayi a muoyo neyipatuke munda mua wangitabuja, bu muakamba Mukanda wa Nzambi. Yeye wakadi wamba bua Nyuma wangatabo kudi bakumuitabuja; Nyuma kakadi muanze kulua, bua Yesu kakanza kutumbishibua" (Yone 7:37-39).

Bu mudi mayi a muoyo, adi abanda munda mua muena kuitabuja, atuambila bua masanka a Lumu Luimpe, mamanyibue munda mua mitshima yetu mu bukole bua Nyuma Muimpe, misulu ya mayi a muoyo idi ipatuka munda mua muena kuitabuja idi ituambila bualu bua masanka a Lumu Luimpe adi apatuka kudi ba pa buloba kudiye, mu bukole bua Nyuma Muimpe. Bikala mudimu wa bantu ba Mukelenge kawena muenzejibue mu bukole bua Nyuma Muimpe, udi mudimu wa tshianana. Kadi bikalabo benzela Mukelenge mudimu mu bukole bua Nyuma wa Nzambi, Nzambi neikale mutumbishibue, ne bantu ba bungi nebasankishibue bua bualu buabo.

 

5        Mulayi wa Nyuma Muimpe

5.1        Mukelenge udi pabuipi ne kushiya bayidi bende

Pakadi Mukelenge Yesu uya mu njila ku Yelushalema bua musangu wa kunshikidilu, yeye wakamanya malu onso akadi kumpala kuende, wakambila bayidi bende ne, "Umvuayi, tudi tubanda ku Yelushalema, nebenzele Muana wa muntu malu onso akafundabo kudi baprofete. Nebamufile mu bianza bia bantu ba bisamba bia bende, nebamuseke, nebamupende, nebamutuile mate; nebamukume, nebamushipe; kadi papita matuku asatu, neabike kabidi. Bayidi kabakajingulula malu aa; diyi edi diakabasokoma, kabakamanya malu akambeye" (Luka 18:31-34).

Mu Yelushalema Mukelenge wakadisangisha ne bayidi bende, wakabambila ne, "Katataka ndi nya kudi wakuntuma. Nakafuma kudi Tatu, nakulua pa buloba; ndi ngumuka pa buloba kabidi, nempingane kudi Tatu" (Yone 16:5, 28). Mitshima yabo yakadi miule tente ne kanyinganyinga bua malu aa.

 

5.2        Mukelenge udi wamba bua Musambi mukuabo

Mukelenge Yesu wakambila bantu bende ne, "Mitshima yenu kayizakadi; nuitabuje Nzambi, nungitabuje meme kabidi. Binuansua, nenuenze mikenji yanyi. Nendombe Tatu, yeye neanupe Musambi mukuabo, ikale nenu tshiendelele, Nyuma wa bulelela mene udi ba pa buloba kabayi bamanye mua kuangata, bua bobo kabena bamumona, kabena bamumanye; nuenu nudi bamumanye bua yeye utu wikala nenu, neikale munda muenu. Tshiena nushiya bana ba nshiye, nempingane kunudi. Meme muye mbimpe bienu; bingikala tshiyi nya, Musambi kena ulua kunudi; kadi binaya, nenutumineye" (Yone 14:1, 15-18. 16:7).

Muaku "Musambi" wa mu Lumu Luimpe lua Yone ne muaku "Muakuidi" wa mu 1 Yone 2:1 idi muomumue mu Buena Gelika. Idi yamba bua "muntu udi wimana pabuipi bua kukuatshisha mukuabo". Mukelenge Yesu, pakabandishibueye mu diulu, wakajikija mulayi wende. Nyuma Muimpe wakapueka bua kuikala munda mua bantu bende. Paulo wakafundila Timote bualu bua "dikuatshisha dia Nyuma Muimpe udi muikale munda muetu" (2 Tim. 1:14). Nyuma Muimpe udi Mukuatshishi wetu ne Muakuidi wetu panshi pa buloba, Mukelenge Yesu udi Mukuatshishi wetu mu diulu ne Muakuidi wetu kudi Tatu (Eb. 9:24. 1 Yone 2:1).

 

5.3        Nyuma Muimpe kena udiambila

Mudimu munene wa Nyuma Muimpe panshi pa buloba udi bua kutumbisha Kilisto. Mukelenge Yesu wakamba ne, "Palua Musambi unanutumina, Nyuma wa bulelela mene mene, wafuma kudi Tatu, yeye neangambe. Palua Nyuma wa bulelela, yeye neanulombole mu malu malelela onso; bua yeye kena udiambila, kadi neambe anu malu umvueye, neanuambile malu alualua. Neantumbishe meme; bualu bua neangate malu anyi, neanuambilewu. Malu onso a Tatu nganyi; ebu mbualu bunakuambila ne, Yeye neangate malu anyi, neanuambilewu" (Yone 15:26. 16:13-15).

Mu mvese eyi, tudi ne malu manene anayi akambila Mukelenge bantu bende bualu bua Nyuma Muimpe:

1)                                           Yeye neangambe.

2)                                           Yeye neanulombole mu malu malelela onso.

3)                                           Yeye neanuambile malu alualua.

4)                                           Yeye neatumbishe meme.

 

5.4        Nyuma Muimpe ne ba pa buloba

Mukelenge Yesu wakamba ne, "Palueye, neatuishe ba pa buloba bua bubi, ne bua buakane, ne bua dipila; bua bubi, bualu bua bobo kabena bangitabuja; bua buakane, bualu bua meme ndi nya kudi Tatu, kanuena nuntangila kabidi; bua dipila, bualu bua mukokeshi wa buloba ebu wakumana kupila" (Yone 16:8-11).

 

5.4.1        Nyuma Muimpe udi utuisha ba pa buloba bua bubi

Bubi bunene bua bantu budi bupidia buabo bua Muana wa Nzambi.

 

5.4.2        Nyuma Muimpe udi utuisha ba pa buloba bua buakane

Mukelenge Yesu wakadi mumushibue ku buloba kudi ba pa buloba bakamupidia, kadi yeye wakadi muangatshibue kudi Tatu. Bualu ebu buakadi tshienzedi tshiakane tshia Nzambi. "Nzambi…wakasungula dituku didiye ulumbuluisha ba pa buloba mu buakane kudi muntu wakasunguleye. Yeye kabidi wakapa bantu bonso ditabuja dia bualu ebu, bua yeye wakamubisha ku lufu" (Bien. 17:30,31).

 

5.4.3        Nyuma Muimpe udi utuisha ba pa buloba bua dipila

Mukelenge wakamba ne, "Katataka dipila dia buloba ebu didiku; nebipate mukokeshi wa buloba ebu (Satana). Ne meme, biambishabo pa buloba, nenkoke bantu bonso kundi. Yeye wakamba nunku bua kubamanyisha bua lufu luafueye nalu" (Yone 12:31-33). "Kabena balumbuluisha wamuitabuja, kadi bakumana kulumbuluisha wapidia kuitabuja, bualu bua kakitabuja dina dia Muana umuepele mulela wa Nzambi (Yone 3:18)

 

6        Dilua dia Nyuma Muimpe

6.1        Nyuma Muimpe mu Mukanda wa Bienzedi

Mukanda wa Bienzedi udi utupa diyuki (l'histoire) dia dilua dia Nyuma Muimpe ne dia bienzedi biende mu matuku a bapostolo. Luka, "ngangabuka munanga", mufundi wa mukanda ewu, udi utela dina dia Nyuma Muimpe misangu mipite pa makumi atanu. Bakuabo badi babikila Mukanda wa Bienzedi bia Bapostolo ne, Mukanda wa Bienzedi bia Nyuma Muimpe. Mikanda mifunda kudi bena ekeleziya, bu mikanda ya Paulo mifunda kudi Bena Kolinto ne kudi Bena Efeso, idi itupa diyisha dia Nyuma Muimpe.

 

6.2        Bayidi ba Mukelenge badi bindila mulayi wa Tatu

Mukelenge Yesu, pakamaneye kukenga, wakamueneka kudi bapostolo ne muoyo, "bimanyinu bia bualu ebu biakadi bia bungi, wakamuenekamueneka kudibo nunku matuku makumi anayi wamba malu a bukelenge bua Nzambi. Pakadisangisheye nabo, wakabambila bikole ne, Kanumuki mu Yelushalema, kadi nuindile mulayi wa Tatu unuakumvua kundi. Bulelela, Yone wakabatiza bantu ne mayi, kadi matuku kaena mashale a bungi anuabatijibua mu Nyuma Muimpe" (Bien. 1:3-5).

Bayidi bakindila matuku dikumi kabidi kunyima kua kubandishibua kua Mukelenge, too ne ku dituku dia Pentekoste. Mukelenge wakabambila ne, "Nuenu nenuangate bukole, panupuekela Nyuma Muimpe pambidi penu; nenuikale bamanyi banyi mu Yelushalema, ne mu Yudaya yonso ne Samalea, ne kunfudilu kua buloba" (Bien. 1:8). Nunku bakindila dilua diende.

 

6.3        Dituku dia Pentekoste

Pakalua dituku dia Pentekoste Bena Yuda ba bungi bakadi mu Yelushalema, bafume ku maloba onso akadi Bena Yuda bashikame. Bakalua ku Yelushalema ne bantu ba bende bakuabo bakitabuja kutendelela Nzambi bu muakenzabo. Bakadi balondi ba mikenji ya Mose ne tshipungidi tshia kumudilu. Mu dilongolola dia Nzambi tshikondo tshia tshipungidi etshi tshiakamba kupita ne kujimina (Eb. 8:13). Bena Yuda bakamana kupidia Mukelenge Yesu bu Kilisto ne bu Mukelenge wabo. Bakamushipa pambelo pa musoko wa Yelushalema bu muntu mubi. Pakalua dituku dia Pentekoste Nzambi wakenza bualu bupia-bupia, Mukelenge Yesu wakabanga kuibaka Ekeleziya wende kudi Nyuma Muimpe mutumibue mu diulu.

 

6.4        Dilua dia Nyuma Muimpe

Nyuma Muimpe wakalua pakadi bayidi ba Mukelenge mu muaba umue. Katuena ne mpata ne bakadi bayikilangana bua bualu buende. "Pakalua dituku dia Pentekoste, buonso buabo bakadi popamue mu muaba umue. Tshiona tshiakafuma lubilu mulu bu tshipepele tshikole tshipita, tshiakuja mu nzubu muonso muakadibo bashikame tente. Ndimi mipanduluke yakamueneka kudibo, yakadi bu kapia, kakashikama pamutu pa muntu ne muntu. Buonso buabo bakadi bule tente ne Nyuma Muimpe, bakabanga kuakula miaku mikuabo bu muakabapa Nyuma diyi dia kuambabo" (Bien. 2:1-4).

Bimanyinu bionso bia ku dituku dia Pentekoste biakafuma kudi Nzambi: tshiona tshiakuja mu nzubu muonso, ndimi mipanduluke yakadi bu kapia, ne kuakula kua bena kuitabuja mu miaku mikuabo. Tuakumana kumona ne, Malu a Dipungila Dikulukulu diakamba kupita. Buakadi bualu bukole bua bena kuitabuja bakadi Bena Yuda bua kulekela bilele biabo bia kale, bu mushindu wabo wa kutendelela Nzambi ne kufila kua milambu yabo bu mudi mikenji ya Mose yamba. Buakadi bualu bukole bua Bena Yuda kuitabuja diyisha dipia-dipia bualu bua Ekeleziya. Tudi tujingulula ne, Nzambi wakabapa bimanyinu ebi pakalua Nyuma Muimpe bua kujadika ne, Bualu bupiabupia ebu buakafuma kudiye. Bualu bupia-bupia buakadi ne, Katataka bena kuitabuja bonso, Bena Yuda ne bantu ba bisamba bikuabo, badi bitupa bia mubidi umue, bu mudi Paulo wakafundila Bena Efeso ne, "Ba bisamba bia bende badi bapianyi netu, ne badi bitupa netu bia mubidi umue, ne badi bangatshi netu ba mulayi mu Kilisto Yesu bualu bua lumu luimpe" (Ef. 3:6). Lelu, katuena ne bimanyinu bualu, tudi ne dibuluibua dijima dia Nzambi bua tshikondo tshietu mu Diyi diende, nangananga mu mikanda mifunda kudi bena Ekeleziya (bu mikanda mifunda kudi Bena Kolinto ne Bena Efeso), ne kudi bantu bakuabo bu Timote ne Tito.

 

6.5        Tshiona bu tshiona tshia tshipepele tshikole

Bena kuitabuja bonso bakumvua tshiona tshiakafuma lubilu mulu bu tshipepele tshikole tshipita, tshiakuja mu nzubu muonso muakadibo bashikame tente. Pakalua Nyuma Muimpe, nansha muntu umue wakamumona, kadi buonso buabo bakamanya ne, Nyuma wakulua.

Nzubu udi tshimanyishilu tshia Nzubu wa Nzambi, udi tshimanyishilu tshia Ekeleziya. Mukelenge Yesu wakamana kuambila Petelo ne, "Nengibake ekeleziya wanyi" (Mat. 16:18). Nyuma Muimpe wakadi mulue bua kusangisha bena kuitabuja, bu mabue a muoyo, ne bua kubalungakaja popamue bua kuikala nzubu wa Nzambi mu Nyuma. Paulo wakafundila bena kuitabuja ba mu Efeso ne, "Tudi tuibakibua pamutu pa bapostolo ne baprofete, bu bishimikidi bia nzubu; Kilisto Yesu nkayende udi dibue dinene dia ku ditumba dia nzubu; bitupa bionso bia nzubu bilungakaja bimpe bidi bidiundadiunda too ne paluabi ntempelo wa tshijila mu Mukelenge; munudi bibakibue popamue kabidi, munda muende, bua kuikala nzubu wa Nzambi mu Nyuma" (Ef. 2:20-22).

 

6.6        Buonso badi mu nzubu badi babatijibua mu mubidi umue

Pakalua Nyuma Muimpe buonso bakadi mu nzubu bakabatijibua mu mubidi umue. Mubidi ewu umue udi Ekeleziya. Pitabuja muntu Mukelenge Yesu Kilisto bu Musungidi wende ne Mukelenge wende udi musangishibue kudi Nyuma Muimpe mu mubidi ewu umue ne bena kuitabuja bonso. Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, "Bualu bua bu mudi mubidi umue, ne udi ne bitupa bia bungi, ne bitupa bionso bia mu mubidi bidi bia bungi kadi bidi mu mubidi umue; nunku mudi Kilisto kabidi. Bualu bua mu Nyuma umue buonso buetu tuakabatijibua mu mubidi umue, ne tudi Bena Yuda anyi Bena Gelika, anyi bapika anyi badishikamine; bakatunuisha Nyuma umue" (1 Kol. 12:12,13).

 

6.7        Ndimi mipanduluke bu kapia

Ndimi ya bu kapia yakashikama pamutu pa buonso buabo. Muntu yonso wakapeta dipa dia Nyuma Muimpe. Lelu, pitabuja muntu Lumu Luimpe, pitabujeye Kilisto, udi wangata dipa dia Nyuma Muimpe, bu mudi Mukanda wa Nzambi wamba. "Nuenu kabidi, panuakamana kumvua diyi dia bushuwa kudiye, lumu luimpe lua lupandu luenu, panuakamuitabuja kabidi, nuakuangata tshimanyishilu tshia Nyuma Muimpe mulayibue" (Ef. 1:13).

Ndimi mipanduluke yakadi bu kapia idi tshifuanyikiji tshia miaku mishilangane yakadi bantu ba mu Yelushalema bakumvua pakalua Nyuma Muimpe. Mu Yelushalema muakadi Bena Yuda bafuma ku matunga onso a pa buloba bumanyibue kudibo, muntu ne muntu bakumvua bena kuitabuja kuakula mu muaku wende (Bien. 2:8).

Kuakula kua miaku mikuabo, pakalua dituku dia Pentekoste, kuakadi bumanyishi kudi bantu ne, Lumu Luimpe ludi bua bisamba bionso bia ba pa buloba. "Bualu bua Nzambi wakatamba kusua ba pa buloba, yeye wakabapa Muanende umuepele mulela bua muntu yonso wamuitabuja kafu biende, kadi ikale ne muoyo wa tshiendelele" (Yone 3:16).

Ndimi mipanduluke yakadi bu kapia (kayakadi kapia mene), idi ituleja ne, Bumanyishi bua Lumu Luimpe budi bujadikibua pa bishimikidi bia buakane, kabuena buitabuja malu mabi. Mu Diyi dia Nzambi kapia kadi tshimanyishilu nangananga tshia kulumbulula kuakane kua Nzambi (Dut. 32:22. Yel. 15:14. Eb. 12:29).

 

7        Bualu bua Bena Samalea

7.1        Bena Samalea badi bumvua Lumu Luimpe

"Filipo (mutangadiki) wakapueka ku musoko wa Samalea, wakabanga kubambila bua Kilisto. Bantu ba bungi bakitabuja malu akabambila Filipo ne mutshima umue … mu musoko awu muakadi disanka dinene. Pakitabujabo Filipo ubambila lumu luimpe lua bukelenge bua Nzambi ne lua dina dia Yesu Kilisto, bakabatijibua, balume ne bakaji.

Pakumvua bapostolo bakadi mu Yelushalema ne, Bena Samalea bakuitabuja diyi dia Nzambi, bakabatumina Petelo ne Yone. Pakapuekabo, bakabalombela Nzambi bua kuangatabo Nyuma Muimpe; bualu bua yeye kakadi muanze kuponena nansha umue wabo; bakadi anu babatijibue mu dina dia Mukelenge Yesu. Pakabatentekeshabo bianza, bakangata Nyuma Muimpe" (Bien. 8:5, 6, 8, 12, 14-17).

 

7.2        Bena Yuda ne Bena Samalea badi bumvuangana

Bena Yuda, bu tshisamba tshia bantu, bakapetula Bena Samalea, kabakumvuangana nabo. Dituku dikuabo bakajiana Mukelenge Yesu ne, "Katuena tuamba bulelela ne, Wewe udi Muena Samalea, udi ne demon munda, anyi? " (Yone 8:48). Bena Samalea bakapidia bua kuakidila Mukelenge mu musoko wabo mukuabo "bualu bua mpala wende wakadi mutangile ku Yelushalema" (Luka 9:53). Nzambi kakitabuja Bena Samalea bua kupeta dipa dia Nyuma Muimpe too ne bakadi mua kuleja buobumue ne bana babo ba mu Kilisto ba Bena Yuda.

Bantu bakuabo badi bela meji ne, Tudi tuangata dipa dia Nyuma Muimpe bua kutentekesha kua bianza, bu muakangata Bena Samalea Nyuma Muimpe pakatentekejabo bapostolo bianza. Kabiena nunku. Katuena tubala, nansha musangu umue, mu mikanda mifunda kudi bena ekeleziya mu Mukanda wa Nzambi ne, Muntu udi wangata Nyuma Muimpe bua kutentekeja kua bianza. Mu Mukanda wa Bienzedi tudi tubala misangu ibidi bualu bua Bena Samalea ne bayidi bakuabo ba Yone Mubatiji ne, "Pakabatentekeja bapostolo bianza, bakangata Nyuma Muimpe". Bapostolo bakadi ne bukokeshi ebu kudi Mukelenge ( Bien. 8:17. 19:6).

 

7.3        Muntu udi wangata dipa dia Nyuma Muimpe bua ditabuja

Mukanda wa Nzambi udi utuyisha patoke too ne, Muntu udi wangata dipa dia Nyuma Muimpe bua kumvua kua Lumu Luimpe ne bua ditabuja (Gal. 3:2). Paulo wakafundila bena kuitabuja ba mu Efeso ne, "Nuenu kabidi; panuakamana kumvua diyi dia bushuwa kudiye, lumu luimpe lua lupandu luenu, panuakamuitabuja kabidi, nuakuangata tshimanyishilu tshia Nyuma Muimpe mulayibue" (Ef. 1:13). Bena kuitabuja ba bushuwa bonso badi ne dipa dia Nyuma Muimpe. Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, "Bikala muntu kayi ne Nyuma wa Kilisto, yeye kena wa Kilisto nansha" (Lomo 8:9).

Bualu bukuabo, Muntu kena mumanye mua kuikala musungidibue lelu ne mujimine makelela. Mukelenge Yesu wakamba ne, "Bonso badi Tatu umpa nebalue kundi; tshiena ngipata walua kundi. Tshiakufuma mu diulu bua kuenza bu mundi musue, anu bu mudi wakuntuma musue. Edi ndisua dia wakuntuma ne tshijimiji muntu umue wa mu bantu bakampeye, yeye udi musue mbabishe dituku dia kunshidilu" (Yone 6:37-39).

Mukelenge Yesu wakamba ne, "Mikoko yanyi idi yumvua diyi dianyi, ndi muyimanye, idi indonda; ndi nyipa muoyo wa tshiendelele; kayena ifua tshiendelele; kakuena mukuabo udi winyenga mu tshianza tshianyi. Tatu wakuyimpa udi mutambe bonso bukole, kakuena wayinyenga mu tshianza tshia Tatu. Meme ne Tatu tudi bamue" (Yone 10:27-30).

Tuvuluke ne, Bubi budi bukosa buobumue bua muntu ne Nzambi, ne Mukelenge Yesu, ne Nyuma Muimpe, kadi kabuena mua kukosa muaba wende kumpala kua Nzambi bikaleye muana wa Nzambi wa bushuwa (Yone 1:12,13). Bikala muana wa Nzambi udifila ku kuenza kua malu mabi, Nzambi udi mua kumuumusha pa buloba bualu bua bumanyishi buende bubi (1 Kol. 11:30).

 

8        Petelo udi uya kudi Bisamba bia Bende

8.1        Bantu ba bisamba bia bende badi bangata dipa dia Nyuma Muimpe

"Mu Kaisalia muakadi muntu, dina diende Konelio, yeye wakadi kapitene ka tshisumbu tshia masalayi lukama, tshiakadibo babikila ne, Tshia Bena. Italia. Yeye wakadi mutendeledi muakane, wakadi utshina Nzambi ne ba mu nzubu wende bonso, wakadi upa bantu bintu bia luse bia bungi, wakadi utendelela Nzambi matuku onso.

Pakadi diba bu pa isatu dilolo, yeye wakamona mu tshikenakumona ku buntu muanjelo wa Nzambi ubuela mudiye, umuambila ne, Konelio. Pakamujojeye, wakatshina, wakakonka ne, Mukelenge, ntshinyi? Wakamukudimuna ne, Mitendelelu yebe ne bintu biebe bia luse biutu wapangana biakabanda ku mesu kua Nzambi bu tshivulukidi. Katataka utume bantu ku Yopa, balue ne Simona, dinga diva Petelo; yeye udi ulala mu nzubu wa Simona, mukuonyi wa biseba, nzubu wende udi kukala kua mayi". Pakafika bantu ba Konelio pepi ne nzubu wa Petelo, Petelo wakadi pamutu pa nzubu bua kutendelela Nzambi. Pakadiye pamutu pa nzubu "nzala yakamukuata, wakasua kudia; pakadibo balongolola bidia, wakalotakana, wakamona diulu dibuluke ne tshintu bu tshilulu tshinene tshipueka panshi tshikuata ku nzemba yatshi inayi; munda muatshi muakadi nyama yonso ya makama anayi ne bintu bidi bidikoka panshi ne nyunyu ya mulu. Diyi diakalua kudiye ne, Petelo, bika, shipa, udie. Kadi Petelo wakamba ne, Nansha, Mukelenge; ku kale too ne katataka tshiena muanze kudia bintu bia tshianana ne bidi tshijila. Diyi diakalua kudiye tshiakabidi ne, Kubikidi tshiakulengeshabo kudi Nzambi ne, Ntshia tshianana. Bakema nunku misangu isatu, tshintu bu tshilulu tshiakapingana lubilu mulu kabidi" (Bien. 10:1-6, 10-16).

 

8.2        Nzambi udi musue bantu bonso

Petelo, bu muena Yuda, kakasua kubuelakana ne bantu ba bende. Kale, Nzambi wakabela Bena Isalele bua kuikala batapuluke kudibo. Nzambi wakamba ne, "Bualu bua bobo nebakudimune mutshima wa muanenu mulume, bua yeye kandondi meme bua kukuatshileye nzambi mikuabo mudimu: nunku Yehowa neanukuatshile tshiji, neanujimije lubilu" (Dut. 7:4). Petelo, bu muena Yuda, kakadi muanji kujingulula ne, Kilisto wakashimbula lumbu lua pankatshinkatshi luakadi lupandulula Bena Isalele ne bisamba bia bende. Kunyima Paulo wakafundila bena kuitabuja ba mu Efeso ne, "Bualu bua Kilisto Bena Yuda ne bisamba bia bende badi ne pa kubuelela kudi Tatu mu Nyuma umue (Ef. 2:18). Dinanga dia Nzambi kadiena disuika ku tshisamba tshimue tshia bantu, kadi didi bua bisamba bionso bia pa buloba. Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, "Tatu wakutuma Muana wende bua kuikaleye Musungidi wa ba pa buloba" (1 Yone 4:14).

 

8.3        Tshintu bu tshilulu tshinene

Tshintu, bu tshilulu tshinene, tshiakamueneka kudi Petelo mu tshilota tshiende tshidi tshifuanyikiji tshia Ekeleziya wa Nzambi. Nzemba yatshi inayi idi tshifuanyikiji tshia bena kuitabuja badi bafuma ku nzemba inayi ya buloba. Tshilulu tshiakapueka panshi tshiumuka mu diulu. Ekeleziya wa Nzambi udi wa mu diulu kabidi : bena Ekeleziya badi "babanyanganyi ba dibikila dia mu diulu" (Eb. 3:1).

Munda mua tshilulu muakadi nyama yonso ya makama anayi, ne bintu bidi bidikoka panshi, ne nyunyu ya mulu. Petelo wakabibala bu bintu kabiyi biakane, bintu bia tshianana mene, kadi diyi diakalua kudiye tshiakabidi ne, "Kubikidi tshiakulengeshabo kudi Nzambi ne, Ntshia tshianana". Nunku Nzambi wakadi mulongolole mutshima wende bua kuya ne Lumu Luimpe kudi bantu ba bende, kudi bantu bakadi kabayi Bena Yuda.

Tshintu bu tshilulu tshiakapingana lubilu mulu kabidi. Tudi tubala mu Mukanda wa Nzambi ne, Mukelenge Yesu nealue bua kuangata Ekeleziya wende, "mu diba dikese, mu kuvinya kua disu, pelabo mpungi wa kunshikidilu" (1 Kol. 15:52. 1 Tes. 4:16,17).

 

8.4        Konelio udi wakidila Petelo bimpe

Konelio wakambila Petelo ne, "Wakulua, wakuenza bimpe. Katataka buonso buetu tudi munemu ku mesu kua Nzambi bua kumvua malu onso akukuambila Mukelenge" (Bien. 10:33). Petelo wakabambila "bualu bua Yesu wa mu Nazaleta bu muakamuela Nzambi Nyuma Muimpe ne bukole; yeye wakendakana wenza malu mimpe, wondapa ukolesha bonso bakadi bakengeshibua kudi diabolo, bua Nzambi wakadi nende. Tuetu tudi bamanyi ba malu onso akenzeye mu luseke lua Bena Yuda ne mu Yelushalema; bakamushipa mukudika ku mutshi mutshiamakane. Nzambi wakamubisha pakapita matuku asatu; kakamumuenesha kudi bantu bonso, kadi wakamumuenesha anu kudi bamanyi bakasungula Nzambi diambedi, batuetu aba, mbakadia nende, mbakanua nende pakabikeye ku lufu. Yesu wakatuambila bikole ne, Nuambile bantu bualu ebu, nubamanyishe ne, Ewu nyeye wakusungudibua kudi Nzambi bua kuikala Mulumbuludi wa badi ne muoyo ne wa bafue. Baprofete bonso badi bamba bualu buende ne, Muntu yonso wamuitabuja neangate dijimija dia mibi mu dina diende" (Bien. 10:38-43).

 

8.5        Konelio udi wangata dipa dia Nyuma Muimpe

"Pakatshidi Petelo wamba meyi aa, Nyuma Muimpe wakapuekela bonso bakumvua diyi. Bena kuitabuja batengula bakadi Balue ne Petelo bakakema, bualu bua bakuitshikishila bisamba bia bende kabidi kupa kua Nyuma Muimpe (Bien. 10:44-45). Bisamba bia bende, bu Bena Yuda, bakangata dipa dia Nyuma Muimpe bualu bua ditabuja, pakitabujabo Mukelenge Yesu Kilisto (Bien. 11:17).

Petelo wakamba ne, "Muntu kayi udi mumanye mua kupidia mayi bua kubatijibuabo, bobo bamane kuangata Nyuma Muimpe bu mutudi bangate? Yeye wakamba ne, Babatijibue mu dina dia Yesu Kilisto. Pashishe bakamusengelela bua yeye kushala nabo matuku makuabo" (Bien. 10:47,48).

Muntu kena wangata kupa kua Nyuma Muimpe bualu bua dibatiza. Konelio, tshiota tshiende, ne balunda bende:

1)           Bakumvua Lumu Luimpe.

2)           Bakitabuja Kilisto.

3)           Pakitabujabo, bakangata kupa kua Nyuma Muimpe.

4)           Bakabatijibua.

 

Biakadi nunku ku Kolinto. "Bena Kolinto ba bungi, pakumvuabo (kuambila kua Lumu Luimpe kudi Paulo), bakitabuja, bakabatijibua" (Bien. 18:8).

 

8.6        Dibatiza dia Bena Kuitabuja

Dibatiza dia muena kuitabuja didi tshimanyishilu kudi bantu tshia ditabuja didi munda mua mutshima. Didi tshimanyishilu tshia buyidi. Balondi ba Mukelenge Yesu badi bamanyisha bantu ku dibatiza diabo ne, Tudi ku luseke lua Kilisto, tudi bantu bende. Tuakumana kumona ne, pitabuja muntu Mukelenge Yesu Kilisto, udi upeta muoyo wa tshiendelele, udi ne muoyo mupia-mupia mu Kilisto ne udi wangata dipa dia Nyuma Muimpe (Yone 3:36. 5:24. Ef. 1:13,14. Gal. 3:1-3). Dibatiza kadiena mua kusungila muntu, lupandu ludi dipa dia Nzambi. "Bualu bua nudi basungidibue ku ngasa bua ditabuja… kadiena difuma ku midimu, bua muntu kaditumbishi" (Ef. 2:8,9).

 

9        Bualu bua Bayidi Bakuabo ba Yone Mubatiji

9.1        Bayidi ba Yone kabakumvua ne, Nyuma Muimpe udiku

"Pakadi Apolo mu Kolinto, Paulo wakalua ku Efeso, mumane kupita mu nseke ya ku mikuna, wakasanganamu bayidi bakuabo; wakabakonka ne, Nuakangata Nyuma Muimpe panuakitabuja, anyi? Bakamuambila ne, Nansha, katuakumvua ne, Nyuma Muimpe udiku. Yeye wakabakonka kabidi ne, Bakanubatiza mu dibatiza kayi? Bakamba ne, Mu dibatiza dia Yone. Paulo wakamba ne, Yone wakadi ubatiza bantu ne dibatiza dia kukudimuna kua mitshima wambila bantu ne, Mbimpe bia nuenu kuitabuja ulualua kunyima kuanyi, awu udi Yesu mene. Pakumvuabo diyi edi, bakabatijibua mu dina dia Mukelenge Yesu. Pakabatentekesha Paulo bianza pamitu pabo, Nyuma Muimpe wakabapuekela; bakabanga kuakula mu miaku mikuabo, bamba bualu bua Nzambi. Bantu aba bonso bakadi bu dikumi ne babidi" (Bien. 19:1-7).

 

9.2        Bualu bua dibatiza dia Yone

Balume aba dikumi ne babidi mu Bienzedi 19:1-7 bakadi balondi ba Yone Mubatiji, mudianjidi wa Mukelenge Yesu. Katuena ne mpata ne bakadi bantu bimpe, kadi bakamanya anu diyisha dia Yone, kabakadi banji kumvua Lumu Luimpe bualu bua Mukelenge Yesu Kilisto nansha. Dibatiza dia Yone diakadi tshimanyinu tshia kutumikila kua Bena Yuda ku diyisha dia Yone, ne ku mukenji wende ne, "Kudimunayi mitshima yenu ; bualu bua bukelenge bua mu diulu budi pepi" (Mat. 3:2). Mukelenge wabo wakadi pabuipi bua kulua kudibo, kadi bobo bakadi ne bualu bua kukudimuna mitshima yabo ne kudilongolola bua kulua kuende.

Dibatiza dia Yone diakadi tshimanyinu tshia kukudimuna kua mutshima ne tshia kudilongolola bua kuangata Mukelenge wabo, kadi Bena Yuda, bu tshisamba tshia bantu, bakapidia dibikila dia Yone. Pakamueneka Mukelenge wabo munkatshi muabo, bakamupidia, bakasungula Balaba, muena butomboke ne mushipianganyi, kumpala kua yeye wakadi wa mu mulongo wa nkuasa wa butumbi wa Davidi (Luka 23:18,19).

Bayidi ba Yone kabakadi banji kumvua bualu bua Mukelenge Yesu, anyi bualu bua dipa dia Nyuma Muimpe. Katataka badi bumvua Lumu Luimpe bua musangu wa kumpala, badi baluitabuja ne badi babatijibua mu dina dia Mukelenge Yesu. Pakabatentekesha Paulo bianza pamitu pabo, bakapeta dipa dia Nyuma Muimpe. Paulo wakadi ne bukokeshi, bu mupostolo wa Mukelenge, bua kuenza nunku. Lelu, muena kuitabuja yonso udi wangata dipa dia Nyuma Muimpe pitabujeye Lumu Luimpe (Ef. 1:13).

 

9.3        Bayidi ba Yone badi babanga kuakula mu miaku mikuabo

Kudi musangu wa kunshikidilu tudi tubala mu Diyi dia Nzambi ne, Nyuma Muimpe wakadi mupetebua ku kutentekesha kua bianza ne bantu bakabanga kuakula mu miaku mikuabo pakapetabo Nyuma Muimpe. Kukeba "dipa dia kuakula kua miaku mikuabo" bua kuleja ne, "Ndi ne Nyuma Muimpe", anyi ne, "Ndi muuje tente ne Nyuma Muimpe" kakuena bu mudi diyisha dia mu Mukanda wa Nzambi diamba. Ku tshibangidilu tshia tshikondo tshia Ekeleziya, dipa dia kuakula mu miaku diakadi tshimanyishilu kudi badi kabayi bena kuitabuja (1 Kol. 14:21,22). Netujingulule bualu bua dipa edi mu chapitre mukuabo.

 

10  Dibatiza dia mu Nyuma Muimpe

10.1   Bena kuitabuja badi bitupa bia mubidi umue

Bena kuitabuja ba bushuwa bonso badi bitupa bia Mubidi wa Kilisto, udi Ekeleziya (Kolos. 1:18). Bonso badi babatijibue kudi Nyuma Muimpe mu mubidi umue. (Dibatiza edi kadiena dimueneka ku mesu. Kadiena diamba bualu bua dibatiza dia mu mayi). Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, "Bualu bua bu mudi mubidi umue, ne udi ne bitupa bia bungi, ne bitupa bionso bia mu mubidi bidi bia bungi kadi bidi mu mubidi umue; nunku mudi Kilisto kabidi. Bualu bua mu Nyuma umue buonso buetu tuakabatijibua mu mubidi umue, ne tudi Bena Yuda anyi Bena Gelika, anyi bapika anyi badishikamine; bakatunuisha Nyuma umue. Bua mubidi kawena tshitupa tshimue, kadi udi bitupa bia bungi" (1 Kol. 12:12-14).

Pakalua dituku dia Pentekoste ne Nyuma Muimpe wakapueka, bena kuitabuja bakadi basambakajibue popamue kudiye mu mubidi umue ne Kilisto. Diyi dia Nzambi didi diamba ne, "Nunku, tuetu, bantu ba bungi, tudi mubidi umue musangila mu Kilisto, ne kudi muntu ne muntu, tudi tuikalangana bu bitupa bia bakuabo" (Lomo 12:5. Ef. 5:29,30).

Bualu bua dibatiza adi dimue, muntu yonso udi witabuja mumanye mua kuamba mu meyi a mu Mukanda wa Nzambi, ne bena kuitabuja bonso ne, "Mu Nyuma umue buonso buetu tuakabatijibua mu mubidi umue… bakatunuisha Nyuma umue" (1 Kol. 12:13).

 

10.2   Dibatiza ne Nyuma Muimpe ne kapia

Yone Mubatiji wakamba bualu bua Mukelenge Yesu ne, "Bulelela, ndi nubatiza mu mayi bualu bua nuenu nukudimune mitshima yenu; kadi udi ulua kunyima kuanyi udi muntambe meme, tshiena ne buakane bua kutuala bisabata biende; yeye neanubatize mu Nyuma Muimpe ne mu kapia; tshipepudi tshiende tshidi mu tshianza, yeye neatokeshe tshituilu tshiende bimpe; yeye neasangishe mponda wende mu mudiba, kadi yeye neoshe bisote mu kapia kadi kakayi kajima tshiendelele" (Mat. 3:11,12).

Dibatiza mu Nyuma Muimpe didi diamba bua ngasa ne disanka, dibatiza mu kapia didi diamba bua dipila ne kulumbulula. Diambedi Mukelenge Yesu kayi muanji kutuadibua mu diulu, yeye wakambila bayidi bende ne, "Bulelela, Yone wakabatiza bantu ne mayi, kadi matuku kaena mashale a bungi anuabatijibua mu Nyuma Muimpe" (Bien. 1:5). Mukelenge kakabambila bua dibatiza mu kapia. Yeye biende wakadi mulue mu ngasa ne mu luse bua kukeba ne bua kusungila bantu bajimine.

 

10.3   Mukelenge nealumbuluishe ba pa buloba mu buakane

Tuakumana kumona ne, Nzambi wakasungula dituku didiye ulumbuluisha ba pa buloba mu buakane, kudi muntu wakasunguleye, Mukelenge Yesu Kilisto (Bien. 17:30,31). Musangu wa diambedi Mukelenge wakadi mulue mu dinanga bua kusungila bantu, kadi yeye biende neapingane bua kujikija malu onso adi mafunda mu Mukanda wa Nzambi bua bualu buende. Mu matuku a, Mukelenge neabatize bonso badi bapidia Nzambi ne kapia ka kulumbulula. Mukelenge Yesu wakamba ne, "Bu mudi bantu basangisha lupela bua kuluosha, bualu nebuikale nunku kunshikidilu kua tshikondo etshi. Muana wa muntu neatume banjelo bende, nebasungulule mu bukelenge buende benji ba malu mabi ne bintu bionso bidi bilenduisha bantu, nebabiele mu tshikutu tshia kapia; muadi newikalemu ne kusumakana menu. Dituku diadia bantu bakane nebakenke bu diba mu bukelenge bua Tatu wabo. Udi ne matshu umvue biende" (Mat. 13:40 43. 2 Tes. 1:7-9).

 

11  Tshimanyishilu ne Tshieya bia Nyuma Muimpe

11.1   Tshimanyishilu tshia Nyuma Muimpe

Tudi tubala mu Lumu Luimpe lua Yone bualu bua Mukelenge Yesu ne, "Tatu, Nzambi mene, wakamuteka tshimanyishilu" (Yone 6:27). Tshimanyishilu atshi tshiakadi Nyuma Muimpe. Nyuma Muimpe wakapueka pambidi pa Mukelenge Yesu ku musulu wa Yadene ne mubidi bu nyunyu wa nkutshi (Mat. 3:13-17).

Mu tshikondo tshietu (tshidi tshikondo tshia Ekeleziya wa Nzambi), muena kuitabuja yonso wa bushuwa udi ne tshimanyishilu tshia Nyuma Muimpe tshiakapeteye kudi Nzambi. Paulo wakafundila bena kuitabuja ba mu Kolinto ne, "Nzambi… wakatutekela tshimanyishulu tshiende ne wakatupa tshieya tshia Nyuma Muimpe mu mitshima yetu kabidi" (2 Kol. 1:21,22). Paulo wakafundila bena Kilisto ba mu Efeso ne, "Panuakamuitabuja kabidi, nuakuangata tshimanyishilu tshia Nyuma Muimpe mulayibue" (Ef. 1:13).

 

11.1.1    Muena kuitabuja yonso udi ne tshimanyishilu tshia Nzambi

Tuakumana kujadika ku Diyi dia Nzambi ne, Muena kuitabuja yonso udi ne tshimanyishilu tshia Nzambi. Tshimanyishilu tshia Nzambi tshidi Nyuma Muimpe nkayende. Tudi mua kumunyingalaja kadi yeye biende kena utushiya. Muena kuitabuja udi ne tshimanyishilu tshia Nzambi munda muende tshidiku too ne pafikeye kua Nzambi, buena kuamba ne, too ne tshiendelele (Yone 14:16,17. Ef. 4:30).

 

11.1.2    Bonso badi ne tshimanyishilu tshia Nzambi badi ba Nzambi

"Bishimikidi bikole biakateka Nzambi bidi bijalama, bidi ne tshimanyishilu etshi ne, Mukelenge udi mumanye badi bende; ne, Muntu yonso udi utela dina dia Mulelenge umuke biende ku malu mabi" (2 Tim. 2:19). "Bonso badi balombodibua kudi Nyuma wa Nzambi, bobo badi bana ba Nzambi. Bua kanuakuangata nyuma wa bupika tshiakabidi bua kutshina; kadi nuakuangata nyuma wa bupianyi bua bana utudi tubikila nende Nzambi ne, Aba, Tatu. Nyuma Muimpe muine udi mumanyishangane ne nyuma yetu ne, Tuetu tudi bana ba Nzambi" (Lomo 8:14-16).

 

11.1.3    Bukole buonso bua muena tshimanyishilu

Bantu ba Nzambi badi "balamibua ku bukole bua Nzambi" (1 Petelo 1:5). "Netuambe tshinyi bua malu aa? Bikala Nzambi netu, nganyi udi mumanye mua kutupumbisha? Udi mua kutupandulula ku dinanga dia Kilisto nganyi? Ntatu idi mua kuenza nunku, anyi kanyinganyinga, anyi tshinyangu, anyi tshiole, anyi butaka, anyi njiuwu, anyi muele wa mvita? Nansha; mu malu aa onso tudi tutamba kupita bualu bua bukole bua Yesu wakatunanga" (Lomo 8:31,35,37).

 

11.1.4    Muntu kena mua kushintulula tshimanyishilu tshia Nzambi

"Kakuena muntu udi mumanye mua kukudimuna diyi didi difundibua mu dina dia mukelenge, didi ne tshimanyinu tshia ku kakanu ka mukelenge tshitekapu" (Eseta 8:8). Pakabueja mukelenge Dayawesha Danyele mu buina bua nyama ya ntambue, "bakalua ne dibue, bakaditeka ku mushiku wa buina bua ntambue; ne mukelenge wakalamikapu tshimanyishilu tshiende ne tshia milopo yende, bua muntu kamanyi mua kukudimuna bualu bumue bua mu malu akakuata Danyele" (Dan 6:17).

Nzambi neakumbaje milayi yende yonso kutudi mu Muana wende. Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, "Bu mudi bungi bua milayi ya Nzambi, munda muende mudi anu E; nunku kabidi bua bualu buende kudi Amen, bua Nzambi atumbishibue bua bualu buetu" (2 Kol. 1:20).

 

11.2   Tshieya tshia Nyuma Muimpe

Tshieya tshia Nyuma Muimpe tshidi tshitedibua misangu isatu mu Mukanda wa Nzambi.

1)           "Wakatujadika nenu mu Kilisto, wakatuela manyi pamutu, nNzambi; wakatutekela tshimanyishilu tshiende ne wakatupa tshieya tshia Nyuma Muimpe mu mitshima yetu kabidi" (2 Ko1.1:21,22).

2)           "Nzambi… wakatupa kabidi tshieya tshia Nyuma" (2 Kol. 5:5).

3)           "Nuakuangata tshimanyishulu tshia Nyuma Muimpe mulayibue, udi tshieya tshia bupianyi buetu, too ne ku kupikudibua kua bantu ba Nzambi muenabo, bua dianyisha dia butumbi buende" (Ef. 1:13,14).

 

Tshieya tshia Nyuma Muimpe tshidi tshijadika ne, Malu onso adi mafunda mu Mukanda wa Nzambi bua bualu buetu neakumbajibue kudiye. Bu mudi tshimanyishilu tshia Nzambi tshituambila ne, Tudi ba Nzambi, nunku tshieya tshia Nzambi tshidi tshituambila ne, Tudi ne bupianyi mu diulu, ne milayi yonso bualu bua bupianyi buetu neyikumbajibue.

 

11.3   Diedibua dia manyi pamutu

Mu matuku a Dipungila Dikulukulu, bakuidi ba Nzambi, bakelenge ne baprofete bakadi bedibua manyi pamutu (Lew. 8:1-12. 1 Sam. 16:1-13. 1 Bak. 19:13-16). Manyi adi tshimanyishilu tshia Nyuma Muimpe mu Mukanda wa Nzambi. Bua kuenzela Nzambi mudimu, muena mudimu wende udi ne dikuatshisha dia Nyuma Muimpe bualu, udi ne bukole buende bualu. Muntu kena mumanye mua kuenzela Nzambi mudimu bimpe bikala Nyuma Muimpe udi munyingalajibue ku bienzedi bibi, anyi ku malu mabi mu mutshima wende.

 

11.4   Bualu bua dina dia Mukelenge: "Kilisto"

Dina "Kilisto" didi difuma ku muaku wa mu buena Gelika, "Christos", didi diamba ne, "Muntu muikale ne diedibua dia manyi pamutu". (Muaku, "Christos", udi "Mashiach" mu buena Ebelu, ne "Mashiya" mu Tshiluba).

Tudi tubala mu Mukanda wa Nzambi bualu bua Mukelenge Yesu, pakadiye munkatshi mua bantu bu Muena Mudimu wa Nzambi ne, "Nudi bamanye kabidi bualu bua Yesu wa mu Nazaleta bu muakamuela Nzambi Nyuma Muimpe ne bukole; yeye wakendakana wenza malu mimpe" (Bien. 10:38).

Muprofete Yeshaya wakafunda bua bualu buende kabidi ne, "Nyuma wa Yehowa neashikame pambidi pende, nyuma wa meji ne wa kujingulula kua malu, nyuma udi umukuatshisha ne meji ne bukole, nyuma wa kumanya Yehowa ne wa kumunemeka" (Yesh. 11:2. Yesh. 42:1. Luka 4:18,19).

 

11.5   Diedibua dia manyi pamutu

Bantu bonso badi bitabuja Mukelenge Yesu Kilisto bu Musungidi badi ne diedibua dia manyi pamutu. Bu mudi bena kuitabuja bonso ne tshimanyishilu tshia Nyuma Muimpe, nunku kabidi, bena kuitabuja bonso badi ne diedibua dia manyi pamutu. Nzambi wakabapa. Nyuma wende pambidi pabo bua kumuenzela mudimu. Paulo wakafundila bena ekeleziya ba mu Kolinto ne, "Wakatujadika nenu mu Kilisto, wakatuela manyi pamutu, nNzambi" (2 Kol. 1:21).

"Bana banyi, didi diba dia kunshikidilu; ne mbu munuakumvua ne, Mufuilakanyi ne Kilisto ukadi pa kulua, ne katataka bafuilakanyi ne Kilisto bakumana kulua ba bungi; bua malu aa tudi bamanye ne, Didi diba dia kunshikidilu … ne nudi ne diedibua dia manyi pamutu penu kudi Wa Tshijila, ne buonso buenu nudi bamanye bualu ebu. Nakunufundila malu aa bua bobo badi basue kunupambuisha. Ne nuenu bienu, diedibua dia manyi dinuakuangata kudiye didi dikale munda muenu, nunku kanuena ne bualu bua muntu anuyishe; kadi bu mudi diela diende dia manyi dinuyisha bua malu onso, didi dilelela kabidi ne kadiena mashimi, bu muakanuyishadi, nushale munda muende (1 Yone 2:18,20,26,27).

1)           Bana bonso ba Nzambi ba mu tshikondo tshietu badi ne diedibua dia manyi pamutu, buena kuamba ne, badi ne Nyuma Muimpe wa Nzambi bua kumuenzela mudimu (2 Kol. 1:21. 1 Yone 2:20,27).

2)           Bualu bua diedibua dia manyi pamutu kudi Nzambi, muena kuitabuja udi mujidibue kudi Nzambi bua kumuenzela mudimu bu muena mudimu wende (Lew. 8:12. Yesh. 61:1).

3)           Nyuma Muimpe udi upesha muntu bukole bua kuenzela Nzambi mudimu. Udi Nyuma wa bukole, ne wa meji, ne wa kujingulula kua malu. Nyuma Muimpe udi ukuatshisha muntu ne lungenyi (Bien. 1:8. Yesh. 11:2).

4)           Bualu bua diedibua dia manyi pamutu, muena kuitabuja udi mumanye mua kutapulula pankatshi pa malu adi afuma kudi Nzambi ne malu adi kayi afuma kudi Nzambi (1 Yone 2:27).

 

12  Nuujibue tente ne Nyuma

12.1   Kanunyingalaji Nyuma Muimpe wa Nzambi

"Kanunyingalaji Nyuma Muimpe wa Nzambi, nuakapebua tshimanyishilu kudiye munda muenu tshidiku too ne palua dituku dia bupikudi…kanukuatshiki maluvu, mudi dinyanguka dia muoyo munda muawu, kadi nuuijibue tente ne Nyuma Muimpe" (Ef. 4:30. 5:18).

Meyi aa adi mafunda kudi muena kuitabuja yonso, kudi balume ne bakaji, kudi bansongalume ne bansongakaji muomumue. Muena kuitabuja yonso udi ne Nyuma Muimpe kadi bua kuikala muule tente ne Nyuma Muimpe mbualu bukuabo.

 

12.2   Mukelenge Yesu udi tshilejilu tshietu tshia tshishiki

Mukelenge Yesu wakadi muule tente ne Nyuma Muimpe matuku onso. "Udi mutuma kudi Nzambi udi wamba meyi a Nzambi; bualu bua yeye kena umulobela Nyuma" (Yone 3:34. Luka 4:1). Mukelenge Yesu wakadi mua kuamba ne, "Wakuntuma udi nanyi; kakunshiya nkayanyi, bualu bua matuku onso ntu ngenza malu adi amusankisha" (Yone 8:29).

 

12.3   Muntu udi mua kuikala muule tente ne Nyuma Muimpe munyi?

12.3.1    Budiye nabu mbua kuikala bu tshitekelu tshia munda mutupu.

Nyuma Muimpe kena mumanye mua kumuuja tente bikala mutshima wende udi muule tente ne malu mabi, anyi ne malu a tshianana, anyi ne kudisua. Nyuma Muimpe kena mumanye mua kuuja muntu wa Nzambi tente bikaleye ne lupingu mu mutshima wende. Lupingu ludi mua kuikala tshintu tshionso tshituateka mu mitshima yetu kumpala kua Mukelenge (2 Tim. 2:20-21. 1 Kol. 10:14. 1 Yone 5:21).

 

12.3.2    Budiye nabu mbua kuikala bu tshitekelu tshitoke

Nyuma Muimpe kena mumanye mua kuuja mitshima yetu tente bikala tshintu tshibi tshidiku, anyi tshia bukoya. Muntu ne tshitekelu tshiende tshitoke udi ulama diyi dia Mukelenge mu mutshima wende, udi muenji wa diyi. Mukanda wa Nzambi udi utuebeja ne, "Nsongalume nealengeshe bienzedi biende munyi? Adimuke biende bu mudi diyi diebe diamba. Nenkukebe ne mutshima wanyi mujima: kuitabuji bua meme kusesuka ku mikenji yebe. Nakulama diyi diebe mu mutshima wanyi, bua meme tshikuenzedi bibi" (Mis. 119:9-11). Diyi dia Nzambi didi dilengesha mutshima wa muntu (Yone 15:3. Ef. 5:26).

 

12.3.3   Budiye nabu mbua kuikala ne nyota ya buakane

Mukelenge Yesu wakamba ne, "Badi ne nzala ne nyota ya buakane badi ne disanka bua bobo nebukute" (Mat. 5:6). Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, "Bualu buonso budi kabuyi buakane budi bualu bubi" (1 Yone 5:17). Bualu bubi budi bunyanga buobumue buetu ne Nyuma Muimpe.

 

12.4   Nyuma Muimpe udi upesha muntu bukole

Mukelenge Yesu wakambila bayidi bende ne, "Nuenu nenuangate bukole, panupuekela Nyuma Muimpe pambidi penu; nenuikale bamanyi banyi" (Bien. 1:8). Pakalua dituku dia Pentekoste, "buonso buabo bakadi bule tente ne Nyuma Muimpe … dituku adi bantu bu binunu bisatu bakadikungija nabo" (Bien. 2:4,41. Bien. 4:8-13).

"Banaba wakabambila bena kuitabuja ba mu Antiokia ne,

"Nunanukile kushala pepi ne Mukelenge ne disuminyina mu mitshima. Bualu bua yeye wakadi muntu muimpe, wakadi muule tente ne Nyuma Muimpe ne ditabuja; ba bungi bakasangishibua kudi Mukelenge" (Bien. 11:22-24).

 

12.5   Tuende mu Nyuma Muimpe

Paulo wakafundila Bena Galatia ne, "Ndi nuambila ne, Endayi mu Nyuma Muimpe, nunku kanuena nulonda lukuka lua mubidi … bituikala ne muoyo bua Nyuma, tuende bietu bua Nyuma kabidi (Gal. 5:16,25).

Mamuma a Nyuma adi dinanga, disanka, ditalala, lutulu, luse, buimpe, bunanukidi bua lulamatu, kudipuekesha, kudikanda; kakuena mukandu ku malu aa.

Malu a mubidi adi anyingalaja Nyuma Muimpe. "Malu mabi adi mubidi wenza adi amueneka ne, Tshiendenda tshia malunda mabi, meji mabi, masandi, ditendelela dia mpingu, kupaka kua manga, lukuna, kutandangana, mukawu, tshiji, kutapuluka, mpata, diyoyo, mutshiawudi, bukuatshiki bua maluvu, manaya a bundu ne malu aa onso" (Gal. 5:19-21). Malu aa adi anyingalaja Nyuma Muimpe wa Nzambi.

 

12.6   Kuenda mu Nyuma kudi

1)           ◊ Kuenda mu munya "Nzambi udi munya ne munda muende kamuena midima nansha kakese. Bituamba ne, Tudi ne buobumue nende, patutshidi tuenda mu midima, tudi tushima, ne katuena tuenza bualu bulelela; kadi bituenda mu munya, bu mudiye mu munya, tudi tuikalangana ne buobumue, ne mashi a Yesu, Muanende, adi atulengesha ku mibi yonso" (1 Yone 1:5-7).

2)           ◊ Kuenda bu bana ba munya "Diambedi nuakadi midima, kadi katataka nudi munya mu Mukelenge; endayi bienu bu bana ba munya (mamuma a munya adi malu mimpe onso ne malu makane ne malu malelela), nutete budi Mukelenge muanyishe" (Ef. 5:8-10).

3)           ◊ Kuenda mu dinanga "Nunku nuidikishe kuenza mudi Nzambi wenza, bu bana bende bananga. Nuende bienu mu luse bu muakanusua Kilisto, wakadifila bua bualu buetu bu mulambu ne tshintu tshishipa bua kuikaleye mupuya wa dipembu dimpe kudi Nzambi. Edi ndinanga, bua tuetu tuende bu mudi mikenji yende. Ewu udi mukenji, bu munuakumvua ku tshibangidilu, bua nuenu nuendemu" (Ef. 5:1,2. 2 Yone 6).

 

12.7   Malu a luendu lua muntu mu Mukanda wa Lomo

Lomo chap. 3 Mupostolo Paulo wakafundila Bena Lomo mukanda bu muakadiye mulombodibue kudi Nyuma Muimpe. Udi utangila ba pa buloba bonso muinshi mua bukokeshi bua bubi. Wakabafundila ne, "Tuakudianjila kubanda Bena Yuda ne Bena Gelika kabidi ne, Buonso buenu nudi muinshi mua bukokeshi bua bubi; bu muakafundabo ne, Kakuena muntu udi muakane, nansha umue. Kakuena muntu udi ujingulula buakane bua Nzambi, kakuena muntu udi ukeba Nzambi; bonso bakapambuka, bakalua ba tshianana bonso; kakuena muntu udi wenza malu mimpe, nansha umue. Bualu bua bonso bakenza malu mabi, ne badi bapanga kupeta butumbi kudi Nzambi (Lomo 3:9-12,23).

 

Lomo chap. 6 Tudi tubala ne, "Difutu dia bubi ndufu, kadi dipa dia luse dia Nzambi mmuoyo wa tshiendelele (6:23).

 

Lomo chap. 7 Lomo chapitre 7 udi chapitre wa muntu wa kubungama. Udi chapitre wa muntu udi muena kuitabuja kadi udi muinshi mua bukokeshi bua bubi. Kena usomba bimpe nansha, kena ne disanka, udi mubungame. Udi udiambila ne, "Ka meme muena majia! Wansulula ku mubidi wa lufu elu, nganyi? " (7:24).

 

Lomo chap. 8 Lomo chapitre 8 udi uleja muena kuitabuja wakumana kupita bukokeshi bua bubi bukole mu bukole bua Nyuma Muimpe. Udi ne budishikaminyi, udi ulonda malu a Nyuma mu bukole bua Nyuma. Udi wamba ne, "Nunku kakuena dipila mpindiewu kudi badi mu Kilisto Yesu. Bualu bua mukenji wa Nyuma wa muoyo wa mu Kilisto Yesu wakampikula ku mukenji wa bubi ne wa lufu" (8:1.2). "Meji mateka ku malu a mubidi adi lufu, kadi meji mateka kudi Nyuma adi muoyo ne ditalala" (8:6).

 

12.8   Budishikaminyi ku bupika bua bubi

Tudi mua kuamba ne, "TO" ku bubi. Tudi mua kuikala ne budishikaminyi ku bukokeshi buabu. Mukelenge Yesu wakamba ne, "Bianupa Muana budishikaminyi, nenuikale badishikamine bulelela" (Yone 8:36). Bua kupita malu a mubidi bukole, butudi nabu mbua kuamba ne, "TO" ku malu mabi.

Nyuma Muimpe udi Nyuma wa bukole, udi mumanye mua kutukuatshisha mu butekete buetu. Tudi ne Muakuidi Munene mu diulu kabidi. Yesu, Muana wa Nzambi. Yeye udi mumanye mua kutukuatshisha ne yeye udi musue kutukuatshisha. Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, "Bualu bua katuena ne muakuidi munene udi kayi mumanye mua kukenga netu mu matekete etu, kadi tudi ne umue wakuteyibua mu malu onso muomumue atudi tuteyibua nawu, kayi ne bubi. Nunku, tusemene ne dikima pepi ne nkuasa wa butumbi wa ngasa, bua tuetu tupete luse ne bua tusangane ngasa bua kutukuatshisha mu tshikondo tshia dikengela dietu" (Eb. 4:15,16).

 

12.9   Patuapanga

Tudi bamanye bimpe ne, Tudi tupanga misangu ya bungi. Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, "Bituamba ne, Katuena ne mibi, tudi tudidinga, ne bushuwa kabuena munda muetu" (1 Yone 1:8). Tuenze tshinyi? Njila udiku bua bana ba Nzambi bapingane kudiye mu buakane, kabayi ne ditshina. Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, "Bituatonda mibi yetu, yeye udi wa kueyemenyibua ne udi ne buakane bua kubuikidila mibi yetu, ne bua kutulengesha ku malu mabi onso. Bana banyi bakese, ndi nufundila malu aa bua nuenu kanuenji bibi. Bienza muntu mukuabo bibi, tudi ne Muakuidi kudi Tatu, Yesu Kilisto udi muakane" (1 Yone 1:9. 2:1).

 

13  Bipedi bia Nyuma mu Mukanda wa Lomo

13.1   Bena kuitabuja badi ne bipedi bitapuluka

"Bua ndi ngambila muntu yonso udi munkatshi muenu, ku ngasa wakumpabo ne, Katambi kudielangana meji mapite adiye ne bua kuela, kadi bua kuela meji ne meji adi malulame, bu mudi Nzambi muidikijile muntu yonso tshidikijilu tshia ditabuja. Bua, bu mutudi ne bitupa bia bungi mu mubidi umue, ne bitupa bionso kabiena ne mudimu muomumue, nunku, tuetu, bantu ba bungi, tudi mubidi umue musangila mu Kilisto, ne kudi muntu ne muntu, tudi tuikalangana bu bitupa bia bakuabo. Bualu bua tudi ne bipedi bitapuluka bu mudi ngasa wakatupabo, bituikala ne mudimu wa buambi, tuambe bietu bu mudi tshidikijilu tshia ditabuja dietu; anyi, bituikala ne mudimu wa mukuatshishi, tuenze mudimu wetu bimpe; ne udi uyisha alamate kudi buyishi buende. Musengeledi alamate kudi disengelela diende, muntu udi ufila bintu, abifile ne mutshima mulelela; udi ukokesha; akokeshe ne disuminyina; udi uleja luse, aluleje ne disanka" (Lomo 12:3-8).

 

13.2   Muena kuitabuja yonso udi ne tshipedi tshiende

Butudi nabu mbua kutapulula bimpe pankatshi pa dipa dia Nyuma Muimpe, didi Nyuma Muimpe nkayende, ne bipedi bia Nyuma bipebua bena kuitabuja bua kuenzela Nzambi mudimu. Tuakumana kujadika ne, Muena kuitabuja yonso udi ne dipa dia Nyuma Muimpe, mpindiewu netumone ne, muena kuitabuja yonso udi ne tshipedi tshiende. Bipedi bidi bipebua bua kukuatshishangana ne bua kudiundisha mubidi wa Kilisto.

Muntu kena upeta tshipedi tshiende bua kudisankisha, kadi bu mudiye tshitupa tshia mubidi wa Kilisto udi utshipeta bua kudiundisha Ekeleziya. "Bu muakangata muntu ne muntu tshipedi, nukuatshishangane natshi munkatshi muenu, bu balami bimpe ba ngasa muvulangane wa Nzambi" (1 Pet. 4:10).

"Nzambi wakapesha muntu yonso tshidikijilu tshia ditabuja" (Lomo 12:3). "Muntu ne muntu wa munkatshi muetu wakapebua ngasa bu mudi tshidikijilu tshia dipa dia Kilisto" (Ef. 4:7). "Nyuma… udi utapuluila muntu ne muntu tshipedi tshiende bu mudiye musue" (1 Kol. 12:11).

"Mishindu ya bipedi idiku, kadi Nyuma udi anu muomumue. Mishindu ya midimu idiku kabidi, kadi Mukelenge udi anu muomumue. Mishindu ya bienzelu idiku, kadi Nzambi udi muomumue, udi wenzeja malu onso mu bantu bonso. Kadi muntu ne muntu udi upeshibua dimueneka dia Nyuma bua kukuatshishangana" (1 Kol. 12:4-7).

 

13.3   Mubidi wa Kilisto udi ne bitupa bia bungi

Mubidi wa Kilisto udi bu mubidi wa muntu, udi ne bitupa bia bungi, kadi mubidi udi anu umue. Tshitupa tshionso tshidi ne mudimu watshi, disu didi bua kumona nadi, matshu adi bua kumvua nawu, makasa adi bua kuenda nawu ne bianza bua kuenza nabi mudimu (1 Kol. 12:14-24).

Mubidi udi ne bitupa biawu bionso bualu. "Disu kadiena dimanye mua kuambila tshianza ne, Tshiena nebe bualu: ne mutu kabidi kawena mumanye mua kuambila makasa ne, Tshiena nenu bualu" (1 Kol. 12:21). Nunku, muena kuitabuja yonso udi ne tshipedi tshiende ne muaba wende mu mubidi wa Kilisto.

 

13.4   Kilisto udi Mutu wa mubidi

"Yeye udi mutu wa mubidi, ngekeleziya mene: udi biende tshibangidilu, muana wa bute wa munkatshi mua bafue, bua yeye ikale kumpala mu malu onso" (Kolosai 1:18).

Bu Mutu wa mubidi, Mukelenge Yesu wakupesha bena Ekeleziya bipedi "bua kulengeshabo basanto tshishiki bua bobo benze mudimu wa kukuatshisha bakuabo, bua kudiundishabo ekeleziya udi mubidi wa Kilisto; too ne patuapeta buonso buetu buobumue bua ditabuja ne bua kumanya kua Muana wa Nzambi, too ne patuafika ku mulongo wa muntu mukole, too ne ku luidi lua dikola didi mu tshiuwidi tshia Kilisto" (Ef. 4:12,13).

Bu Mutu wa mubidi Mukelenge Yesu udi ulongolola bitupa biawu bionso bu mudiye musue bua kudiundisha mubidi, udi Ekeleziya wende.

 

13.5   Bipedi bia mu Lomo chapitre 12

Mu Lomo 12:3-8 tudi ne bipedi bishilangane muanda mutekete: tshipedi tshia kuambila bantu Diyi dia Nzambi, tshia kukuatshisha bakuabo, tshia kuyisha, tshia kusengelela bantu, tshia kufila kua bintu, tshia kukokesha ne tshipedi tshia kuleja luse.

 

13.6   Mudimu wa buambi

Tshipedi tshia kuambila bantu Diyi dia Nzambi tshidi tshitedibua kumpala. "Muntu udi wambila bantu diyi dia Nzambi udi wakula nabo bua kubadiundisha, bua kubasamba, ne bua kubakolesha mitshima" (1 Kol. 14:3).

Mudimu ewu udi mudimu wa dinanga, kawena mudimu mutekete nansha. Muambi wa Diyi dia Nzambi budiye ne bua kuenda bu mudi Mukanda wa Nzambi wamba. Budiye ne bua kudivuija tshifuanyikiji tshimpe kudi bantu ba Nzambi. Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, "Biakula muntu, akule meyi bu mudiwu mamba kudi Nzambi; biakuata muntu mudimu, enze bu mudi bukole buakamupa Nzambi; enze biende bua Nzambi atumbishibue mu malu onso bua Yesu Kilisto; kudiye kuikale butumbi ne bukokeshi too ne ku bikondo bia bikondo. Amen" (1 Pet. 4:11).

 

Mudimu wa bukuatshishi

"Bituikala ne mudimu wa mukuatshishi, tuenze mudimu wetu bimpe" (Lomo 12:7). Misangu ya bungi mudimu ewu kawena umueneka ku mesu kua bantu nansha, kadi Mukelenge Yesu udi mumanye mudimu wa bena mudimu bende, nansha umue wabo neapange bua kupeta difutu diende.

Misangu ya bungi bana betu ba bakaji badi bapita balume mu kuenza kua tshipedi etshi. Badi bu bakaji ba kale, Foibe ne Doka. Mupostolo Paulo wakafundila Bena Lomo ne, "Ndi numanyisha bua Foibe, muanetu mukaji wa mu Kilisto bualu bua yeye wakumana kulua mukuatshishi wa ba bungi, ne wa meme muine" (Lomo 16:1,2). Doka wakadi ne midimu mimpe ya bungi ne luse biakenzelenzeleye bantu (Bien. 9:36). Mena abo adi mafunda mu Mukanda wa Nzambi tshiendelele.

 

13.7   Mudimu wa buyishi

Muyishi udi ukebakeba malu manene adi mu Diyi dia Nzambi bua kujadika bena Ekeleziya mu bualu bua Nzambi. Yeye udi ne dipa dia kujinguluila bakuabo malu adi mu Mukanda wa Nzambi. Muyishi udi mumanye mua kudimuja bantu ba Nzambi bualu bua mayisha mabi. Udi mua kukuatshisha bena kuitabuja, bu muakambila Paulo Bena Efeso ne, "Bua tuetu katuikadi bu bana kabidi badi batshikishibua eku ne eku ne badi batambakashibua ku lupepele luonso lua diyisha" (Ef. 4:14).

 

13.8   Mudimu wa kusengelela

Paulo ne Banaba "bakapingana ku Luseta ne ku Ikonio ne ku Antioka, Benda bakolesha mioyo ya bayidi, babasengelela ne, Nushale mu ditabuja dienu" (Bien. 14:21,22). Tshipedi tshia kusengelela bantu ba Nzambi tshidi tshia mushinga mukole kudi bena Ekeleziya. Pakadi Paulo pabuipi ne kunshikidilu kua luendu luende pa buloba, yeye wakafundila Timote bua kukolesha mutshima wende mu mudimu wa Nzambi, wakamuambila ne, "Ambila bantu diyi dia Nzambi mene… ubasengelele ne lutulu luonso ne diyisha. Bualu bua tshikondo netshilue pikalabo kabayi bumvua diyisha dilenge ne lutulu; kadi bualu bua matshu abo adi asasakana, bobo nebadikebele bayishi ba bungi bu mudi disamina dibi dia mitshima yabo; nebumushe matshu abo ku malu malelela, nebasesukile ku nsumuinu (2 Tim. 4:2-4).

 

13.9   Kufila kua bintu

"Muntu udi ufila bintu, abifile ne mutshima mulelela" (Lomo 12:8). "Udi ukuna maminu mabale neapuole mabale; ne udi ukuna maminu a bungi neapuole a bungi. Nunku muntu ne muntu afile bintu bu muakadisunguileye mu mutshima wende; kafidi ne kanyinganyinga, anyi bu muenzeja ku bukole; bualu bua Nzambi udi musue muena kupa udi ufila ne disanka" (2 Kol. 9:6,7).

"Udi ufuila mupele luse udi usombesha Yehowa bintu; yeye neamuenzele bimpe ku buimpe buakamuenzeleye" (Nsumuinu 19:17). Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, "Kanupu muoyo bua kuenzelangana bimpe ne bua kukuatshishangana; bua Nzambi udi usanka ne milambu ya nunku" (Eb. 13:16).

 

13.10   Bakokeshi

"Udi ukokesha, akokeshe ne disuminyina" (Lomo 12:8). Mudimu wa bukokeshi mu Ekeleziya kawena bu bukokeshi bua ba pa buloba nansha. Bakokeshi badi balombodi, budibo nabu mbua kudivuija tshifuanyikiji tshimpe kudi bantu ba Nzambi. "Kanuikadi bu bakokeshi ba badi kunyima kuenu, kadi nudivuije bifuanyikiji bimpe kudi mikoko… E, buonso buenu nudiluatshishe ne bupuekele, bua kukuatshishangana; bualu bua Nzambi udi upidia badi badisue, kadi udi upa badi badipuekesha ngasa" (1 Pet. 5:3-5).

Katuena tubala bua mukokeshi umue mu ekeleziya wa kaba kamue mu Mukanda wa Nzambi. Pakadi Paulo mu Mileto, wakatuma diyi ku Efeso, wakabikila bakulu ba ekeleziya (Bien. 20:17). Bikala bena ekeleziya balonda diyisha dia mu Mukanda wa Nzambi, ne Nyuma Muimpe udi kayi munyingalajibue kudi malu mabi mu ekeleziya, Yeye biende udi Mulombodi wa mu masangisha a bantu ba Nzambi. Mutu wa Ekeleziya udi Mukelenge Yesu, kadi Muenzeshi wa malu bualu bua Ekeleziya udi Nyuma Muimpe.

Bikala malu mabi adiku mu ekeleziya, anyi bikala bena ekeleziya bapidia diyisha dia mu Mukanda wa Nzambi, mbualu bukole. Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, "Kanujimi Nyuma Muimpe" (1 Tes. 5:19). Diyi dia Mukelenge kudi ekeleziya wa ku Laodikiya diakadi ne, "Ndi mumanye midimu yebe, ne kuena nansha ku mashika nansha ku kapia. Nakadi kusua ne wikale nansha ku mashika anyi ku kapia. Nunku, bualu bua udi tshiuyuya, kuyi nansha ku mashika nansha ku kapia, nenkutuile mukana muanyi. Udi ne matshu umvue budi Nyuma wambila ekeleziya" (Buak. 3:14-16,22).

 

13.11   Muleji wa luse

"Udi uleja luse, aluleje ne disanka" (Lomo 12:8). "Nzambi udi mubanji mu luse" (Ef. 2:4). Mukelenge Yesu udi muule tente ne luse ne dinanga (Yak. 5:11). Tuende mu makasa ende. Nulejangane kalolo, nuikalangane ne mitshima ya luse, nulekelangane malu mabi enu bu muakanulekelela Nzambi malu mabi enu mu Kilisto" (Ef. 4:32).

 

14  Bipedi bia Nyuma mu Mukanda wa Efeso

14.1   Mapa adi bua kudiundisha Ekeleziya wa Nzambi

"Muntu ne muntu wa munkatshi muetu wakapebua ngasa bu mudi tshidikishilu tshia dipa dia Kilisto. Nunku Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, Pakabandeye mu diulu, wakaya ne bakatambeye bukole mu bupika, wakapa bantu mapa abo. Wakapa bakuabo bua kuikala bapostolo, ne bakuabo bua kuikala baprofete, ne bakuabo bua kuikala batangadiki, ne bakuabo bua kuikala bampasata, ne bakuabo bua kuikala bayishi; bua kulengeshabo basanto tshishiki bua bobo benze mudimu wa kukuatshisha bakuabo, bua kudiundishabo ekeleziya udi mubidi wa Kilisto ; too ne patuapeta buonso buetu buobumue bua ditabuja ne bua kumanya kua Muana wa Nzambi, too ne patuafika ku mulongo wa muntu mukole, too ne ku luidi lua dikola didi mu tshiuwidi tshia Kilisto" (Ef. 4:7,8,11-13).

Paulo udi utela mapa mashilangane atanu mu mukanda wende mufunda kudi Bena Efeso. Adi bapostolo, baprofete, batangadiki, bampasata, ne bayishi. Mapa aa adi bantu, adi mapebua Ekeleziya kudi Mukelenge mubandishibua mu diulu bua kudiundishawu.

 

14.2   Bapostolo

Bapostolo bakadi batumibue ba Mukelenge. Muaku ewu, "mupostolo", udi ufuma ku muaku wa mu Buena Gelika, "apostolos", kuandamuna kua muaku ne, "Muntu mutumibue". Mukelenge Yesu "wakasungula dikumi ne babidi, bua kuikalabo nende ne bua kubatumeye bua kuambila bantu bualu bua Nzambi" (Mako 3:14). Kadi umue wabo, Yudasa, wakamutungila tshitungu. Kunyima kua dipona dia Yudasa, bakabala Matia ne bapostolo dikumi ne umue bua kukumbaja bungi buabo" (Bien. 1:22-26).

Bapostolo bonso bakadi bamanyishi ba dibika dia Mukelenge Yesu ku lufu (Bien. 1:22). Mukelenge wakabikila Paulo bua kuikala mupostolo kunyima kua dibandishibua diende mu diulu. Paulo wakadi mupostolo kudi bisamba bia bende, buena kuamba ne, kudi bantu bakadi kabayi Bena Yuda (Lomo 11:13). Bapostolo bonso bakatangila Mukelenge Yesu mubika. Paulo wakambila Bena Kolinto ne, "Tshiena mupostolo, anyi? Tshiakutangila Yesu, Mukelenge wetu, anyi? " (1 Kol. 9:1).

Katataka mudimu wa bapostolo udi mujika. Bishimikidi bia Ekeleziya biakamana kujadikibua. Bena kuitabuja ba mu tshikondo tshietu badi "bena kuabo ne basanto ne ba mu tshiota tshia Nzambi. Tudi tuibakibua pamutu pa bapostolo ne baprofete bu bishimikidi bia nzubu; Kilisto Yesu nkayende udi dibue dinene dia ku ditumba dia nzubu" (Ef. 2:19,20).

 

14.3   Baprofete

Baprofete ba mu matuku a Dipungila Dikulukulu, bu Yeshaya ne Yelemiya, bakamanyisha Bena Isalele bualu bua disua dia Nzambi bua bualu buabo, bakabadimuja, bakabambila bualu bua malu atshidi kumpala. Yone Mubatiji wakadi muprofete wa kunshikidilu wa mushindu wabo.

Ku tshibangidilu tshia tshikondo tshia Ekeleziya baprofete bakuabo bakadiku. Bakamanyisha bena kuitabuja mayisha mapia-mapia bualu bua Ekeleziya. Paulo wakafundila Bena Efeso bualu bua baprofete ba mushindu ewu ne bua dijinguluila diende "dia bualu bua Kilisto busokoka ; kabuakadi bumanyishibua bukua bantu mu bikondo bikuabo, kadi katataka buakabuluidibua bapostolo bende ba tshijila ne baprofete ba tshijila mu Nyuma Muimpe" (Ef. 3:4,5). Baprofete ba mushindu ewu, bakadi bu bishimikidi bia nzubu, bakamana kupita.

Mu matuku a kumpala a Ekeleziya, bena kuitabuja bakadi Dipungila Dikulukulu kadi Dipungila Dipia-dipia kadiakadi difundibua. Lelu tudi ne Mukanda wa Nzambi mujima mu bianza bietu.

 

14.4   Batangadiki

"Wakapa bakuabo bua kuikala… batangadiki" (Ef. 4:11).

Batangadiki badi batangalaja lumu luimpe lua lupandu, ne lua muoyo mupia-mupia mu Kilisto, kudi bobo badi bajimine ne bafue mu malu mabi abo. Kabena badiambila, kadi bu Filipo, "muambi wa Lumu Luimpe", badi bambila bantu bualu bua Kilisto (Bien. 21:8. 8:5). Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, "Mu munga muntu yonso kamuena lupandu, bualu bua kakuena dinga dina muinshi mua diulu, dipa bantu, didi dimanye mua kutusungila (Bien. 4:12).

Mutangadiki udi wambila bantu bualu bua "Kilisto wakashipabo ku mutshi mutshiamakane, ntshilenduishi kudi Bena Yuda ne mbupote kudi bisamba bia bende; kadi kudi badi babikidibue, ne Bena Yuda ne Bena Gelika, Kilisto mbukole bua Nzambi ne meji a Nzambi" (1 Kol. 1:23). Mudimu wa mutangadiki udi bua kulua ne bantu kudi Mukelenge, ne ku ekeleziya, kudi bantu badi ne dipa dia kudisha mikoko ya Mukelenge, ne kudi bobo badi bamanye mua kulama tshisumbu tshia mikoko ya Nzambi tshidi munkatshi muabo.

Badingi bakuabo badiku. Mupostolo Paulo wakafundila Bena Galatia ne, "Bakuabo badiku badi banutatshisha, badi bakeba kusesuisha lumu luimpe lua Kilisto. Kadi bikala tuetu anyi muanjelo wa mu diulu tunuambila lumu lukuabo ludi kaluyi lumu luimpe lutuakanuambila, ikale biende ne mulawu" (Gal. 1:7,8). Tuikale badimuke !

 

14.5   Bampasata

Muaku ewu "mpasata" udi ufuma ku muaku wa Buena Gelika ne, "poimen", udi wamba bua "mulami wa mikoko", ne "mudishi wa mikoko". Mpasata wa mu Mukanda wa Nzambi udi mumanye mua kulama mikoko ya Nzambi, udi mumanye mua kuyidisha ne bia kudia bikumbane bua bualu buayi. Udi mumanye mua kupingaja mikoko idi mipambuke mu njila, udi mumanye mua kukolesha idi mu dikenga ne bua kusamba idi ne mitshima minyingalale.

Mu Mukanda wa Nzambi mpasata kena mfumu wa ekeleziya wa kaba kamue. Paulo "wakatuma diyi ku Efeso, wakabikila bakulu ba ekeleziya. Pakaluabo kudiye, wakabambila ne, "Nuditangile bienu bimpe, ne tshisumbu tshionso tshiakanutekelabo batangidi kudi Nyuma Muimpe, nudishe ekeleziya wa Mukelenge wakasumbeye ku mashi ende" (Bien. 20:17,28).

Petelo wakafunda ne, "Nunku ndi nsengelela bakulu badi munkatshi muenu, ndi bianyi mukulu nabo… nulame tshisumbu tshia mikoko ya Nzambi tshidi munkatshi muenu, nubalame, kanuyi benzejibue ku bukole, kadi ne mitshima ya disanka bu mu disua dia Nzambi; kambualu bua kukeba biuma, kadi nuikale ne mutshima mulongolola bimpe; kanuikadi bu bakokeshi ba badi kunyima kuenu, kadi nudivuije bifuanyikiji bimpe kudi mikoko. Ne pamueneshibua Mulami Munene, nenuangate tshifulu tshia butumbi tshidi katshiyi tshifubidila" (1 Pet. 5:1-4)

Mupostolo Paulo wakadi ne dipa dia butangadiki kadi yeye wakadi ne dipa dia mpasata kabidi. Wakambila Banaba ne, "Tupingane bua kutangila bana betu ba mu Kilisto ba mu misoko yonso ituakadi tuambila diyi dia Mukelenge, tumone ne badi munyi?" (Bien. 15:36).

 

14.6   Bayishi

Bayishi, bu batangadiki ne bampasata, badi mapa mapebua Ekeleziya kudi Mukelenge, "bua kulengeshabo basanto tshishiki bua bobo bene mudimu wa kukuatshisha bakuabo, bua kudiundishabo ekeleziya udi mubidi wa Kilisto" (Ef. 4:12). Muyishi biende budiye nabu mbua kuikala muyishibue kudi Nyuma Muimpe, budiye nabu mbua kuikala mulombodibue kudi Nyuma Muimpe mu diyisha diende bu mudiye ujinguluila bantu ba Nzambi malu manene adi mu Mukanda wa Nzambi. "Muntu wa pa buloba kena witabuja malu a Nyuma wa Nzambi, bualu bua malu aa adi mapote kudiye; yeye kena mua kudimanyinawu, bua malu aa adi ajinguludibua kudi Nyuma" (1 Kol. 2:14). Nyuma Muimpe udi Muyishi Munene wa malu a Nzambi (Yone 14:26).

 

15  Bipedi bia Nyuma mu Mukanda wa Kolinto

15.1   Paulo udi wambila Bena Kolinto bualu bua bipedi

"Bana betu, tshiena musue nuenu nupange kumanya bualu bua bipedi bia kudi Nyuma. Nudi bamanye ne, Panuakadi ba mu bisamba bia bende, nuakasesuishibua kudi mpingu ya tumama, bu muakamanyabo mua kunulombola. Nunku ndi numanyisha ne, Kakuena muntu udi wakula mu Nyuma wa Nzambi, udi wamba ne, Yesu udi muedibue mulawu; ne kakuena muntu udi mua kuamba ne, Yesu udi Mukelenge, bikaleye kayi mu Nyuma Muimpe.

Mishindu ya bipedi idiku, kadi Nyuma udi anu muomumue. Mishindu ya midimu idiku kabidi, kadi Mukelenge udi anu muomumue. Mishindu ya bienzelu idiku, kadi Nzambi udi muomumue, udi wenzeja malu onso mu bantu bonso. Kadi muntu ne muntu udi upeshibua dimueneka dia Nyuma bua kukuatshishangana. Bua mukuabo udi upebua diyi dia meji kudi

Nyuma; mukuabo, diyi dia lungenyi kudi Nyuma muomumue; munga muntu udi upebua ditabuja mu Nyuma muomumue, mukuabo udi upebua tshipedi tshia kuondapa mabedi mu Nyuma umue; mukuabo udi upebua mua kuenza malu a kukema; mukuabo udi upebua mua kuambila bantu bualu bua Nzambi; mukuabo udi upebua mua kujingulula nyuma; mukuabo udi upebua mua kuakula miaku ya bungi; ne mukuabo udi upebua mua kujinguluila bantu miaku; kadi Nyuma umue muomumue udi wenzeja malu aa onso, udi utapuluila muntu ne muntu tshipedi tshiende bu mudiye musue" (1 Kol. 12:1-11).

 

15.2   Tshipedi tshia kuondapa bantu

Tshipedi tshia kuondapa bantu tshiakadiku mu matuku a kumpala a Ekeleziya (1 Kol. 12:9,28,30). Bidi bimueneka ne, mu bidimu bia kunshikidilu bia bapostolo, bobo nkayabo kabakondapa bantu bu mu matuku pakadi Ekeleziya mupia-mupia. Epafodito wakadi usama, pepi ne lufu, bualu bua mudimu wa Kilisto, kadi katuena tubala ne, Paulo wakamuondapa (Fil. 2:2530). Paulo wakashiya Tofimo ku Melita ne disama (2 Tim. 4:20). Timote, wakadi usama misangu ya bungi, kadi yeye kakamuondapa nansha.

Paulo nkayende wakasengelela Mukelenge Yesu bua kuumusha tshintu bu dieba mu mubidi wende misangu isatu, kadi Mukelenge kakatshiumusha nansha. Mukelenge Yesu wakamuambila ne, "Ngasa wanyi udi ukukumbana, bua bukole buanyi budi bukumbajibua tshishiki mu butekete buebe" (2 Kol. 12:7-9).

Nzambi udi mumanye mua kuondapa muntu, bikala bualu ebu bu mudi disua diende. Yakobo wakafunda ne, "Kulomba kudi ne ditabuja nekusungile muena disama, ne Mukelenge neamubishe" (Yakobo 5:15). Tudi tujingulula ne, Ditabuja edi didi ditabuja dia muntu udi witabuja ne, Bidi disua dia Nzambi bua kungondapa. Yakobo, mulombodibue kudi Nyuma wa Nzambi, wakafunda kabidi ne, "Nuakadi kuamba ne, Biasua Mukelenge, netuikale ne muoyo, netuenze kabidi bualu ebu anyi bualu abu" (Yakobo 4:15). Misangu ya bungi Nzambi kena wondapa bantu bende, kadi udi ubapesha ngasa ne bukole bua kutuala bujitu budi pambidi pabo.

 

15.3   Tshipedi tshia kuenza malu a kukema

Malu a kukema a bungi akadi bimanyinu kudi bantu kabayi bena kuitabuja, makuabo akadi mapebua kudi Nzambi bua kujadika diyi diende diakambibua kudi bena mudimu bende, nangananga pakadibo ne dibuluibua dipia-dipia kudi Nzambi, bua bienzedi biende ne bantu (Ek. 3:19,20. 4:1-5. Eb. 2:3,4).

Tudi tujingulula ne, Biakadi nangananga mu bikondo binayi pakadi bena mudimu ba Nzambi bakuabo bakadi ne bukokeshi bua kuenza malu aa. Malu aa akadi bimanyinu kudi bantu bua kujadika ne batumibue ba Nzambi bakamba bualu bulelela.

 

15.3.1           Ku tshikondo tshia Mose too ne ku dibuela dia Bena Isalele mu buloba bua Kanana

"Ku dituku adi kakuena muprofete mukuabo mubike munkatshi mua Bena Isalele bu Mose, wakadi mumanyangane ne Yehowa ku mesu, mu bimanyinu bionso ne mu malu a kukema akamutumina Yehowa bua kuenzeye mu buloba bua Ejipitu, ne bua kuenzela Palo ne bantu bende bonso ne buloba buende buonso, ne mu tshianza tshikole, ne mu buowa bunene biakenza Mose ku mesu kua Bena Isalele bonso" (Dut. 34:10-12).

 

15.3.2    Mu tshikondo tshia Eliya ne baprofete

Nzambi wakajadika diyi dia muena mudimu wende, muprofete Eliya, ku mukuna wa Kamele. Bena Isalele bakamana kukoma Nzambi nyima bua kutendelela Bala, nzambi wa Bena Kanana, ne nzambi mikuabo kabidi. Pakalomba Eliya Nzambi, Nzambi wakaponesha kapia bua kuosha mulambu wa Eliya ku mesu kua Bena Isalele bonso. Biakadi tshimanyinu kudi buonso buabo ne, Nzambi udi Nzambi wa muoyo, udi Nzambi wa bushuwa ne wa bukole buonso. Pakatangila bantu bualu ebu, bakatua mpala yabo panshi, bamba ne, "Yehowa, yeye udi Nzambi; Yehowa, yeye udi Nzambi" (1 Bak. 18:36-39).

 

15.3.3    Mu tshikondo tshia Mukelenge Yesu

Mukelenge Yesu wakabisha Lazalo ne bakuabo ku lufu, akumusha bademon munda mua bantu, wakondapa basame. Petelo wakambila Bena Isalele ne, "Nuenu Bena Isalele, umvuayi meyi aa ; Yesu wa ku Nazaleta, muntu mujadikibue kudi Nzambi ku mesu kuenu bua malu makole akenzeye ne malu a kukema ne bimanyinu biakamuenzeja Nzambi munkatshi muenu, bu munudi bamanye… nuenu nuakuenzeja bianza bia bantu babi bua kumutekabo ku mutshi mutshiamakane ne bua kumushipabo" (Bien. 2:22,23).Yone wakafunda bualu bua Mukelenge Yesu ne, "Yesu wakenza bimanyinu bikuabo bia bungi ku mesu kua bayidi, bidi kabiyi bifundibue mu mukanda ewu; kadi malu aa adi mafundibue bua nuenu nuitabuje ne, Yesu udi Kilisto, Muana wa Nzambi ; ne bua nuenu nuikale ne muoyo mu diva diende, panuitabuja" (Yone 20:30,31).

 

15.3.4    Mu tshikondo tshia bapostolo

Kunyima kua lufu ne dibika dia Mukelenge Yesu ne dibandishibua diende mu diulu, Nyuma Muimpe wakapueka bua kulongolola malu onso bualu bua Ekeleziya. Tuakumana kumona ne, Biakadi bualu bukole bua bayidi ba kumpala ba Mukelenge, bakadi Bena Yuda, bua kushiya mushindu wabo wa kutendelela Nzambi muinshi mua tshipungidi tshikulukulu. Mukelenge Yesu wakapesha Paulo ne bakuabo mabuluibua mapia-mapia bua bantu bende bualu bua Ekeleziya. "Nzambi kabidi wakamanyishangana nabo ne ku bimanyinu ne ku malu a kukema ne ku bienzedi bia bukole bia bungi ne ku bipedi bia Nyuma Muimpe biakababanyinabo, bu mudi disua diende" (Eb. 2:4).

 

15.4   Bualu bua bimanyinu mu tshikondo tshietu

Bantu ba Nzambi ba lelu badi basankishibue kudi Nzambi pamutu pa bikondo bionso bikuabo mene mene. Tudi ne Diyi dia Nzambi dijima bua tshikondo tshietu mu bianza bietu. Nzambi udi mumanyibue kutudi bu Tatu, tudi ne Nyuma Muimpe wa Nzambi munda mua mitshima yetu bua kutuyisha ne bua kutujadika mu malu a Nzambi. Kilisto "wakabuela mu diulu muine, bua kumuenekeye mpindiewu kumpala kua Nzambi bua bualu buetu" (Yone 14:26. 16:13,14. Eb. 9:24).

Tudi tujingulula ne, Katuena ne bimanyinu bualu, anyi malu a kukema, anyi bienzedi bia bukole bualu mu tshikondo tshietu, bu mu matuku a diambedi pakadi Diyi dia Nzambi kadiyi dianze kukumbajibua ne Ekeleziya wakatshidi mupia-mupia.

 

15.5   Tshipedi tshia kuakula mu miaku mikuabo

Nzambi wakatompakaja muaku wa bantu ba kale kale pakambilangana ne, "Tuyayi bietu, tuenzayi tushola, tutuoshe mu kapia. Bakadi ne tushola bu mabue, ne bitume bu tshimama. Bakambilangana ne, Tuyayi kuasa musoko ne tshibumba tshile, musonga watshi neufike mulu mu matutu: tuikale ne dina dia butumbi, bua katutangadiki pa buloba buonso.

Yehowa wakapueka panshi bua kumona musoko ne tshibumba biakasa bana ba bantu. Yehowa wakamba ne, Tangilayi, bantu bonso badi bantu bamue, bonso badi ne muaka umue; awu mmalu akabangabo kuenza, ne katataka kakuena bualu budibo basue kuenza budi mua kubakolela. Tuyayi bietu panshi, tutompakaje muaku wabo, nunku kabena mua kumvuangana muaku wabo kabidi" (Gen. 11:1-9).

Dina dia musoko diakadi Babela, bualu bua Yehowa wakatompakajaku muaka wa ba pa buloba bonso, kadi pakalua dituku dia Pentekoste muntu yonso wakumvua Lumu Luimpe mu muaku wende mene. Tshipedi tshia kuakula mu miaku mikuabo ku dituku adi tshiakadi tshimanyinu kudi Nzambi bua kuleja bantu ne, Lumu Luimpe ludi bua bisamba bionso bia ba pa buloba (Bien. 2:1-11).

 

15.6   Tshipedi tshia kuakula mu miaku mikuabo tshiakadi bua tshimanyinu

Tshipedi tshia kuakula mu miaku mikuabo tshiakadi tshipedi tshia bena Ekeleziya ba kumpala ne tshiakadi tshimanyinu kudi bantu kabakadi bena kuitabuja. "Bakafunda mu mikenji ne, Nengakule ne bantu aba mu miaku ya bende ne ku mishiku ya bantu ba bende; kadi Mukelenge udi wamba ne, Bua malu aa mene, kabena bangumvuila. Nunku miaku idi bu tshimanyinu, kenkudi badi bitabuja, kadi kudi badi kabayi bena ditabuja" (1 Kol. 14:21,22). Tudi tujingulula ne, tshipedi tshia kuakula kua muaku tshiakadi nangananga bua bidimu bia kumpala bia Ekeleziya. Pakalua dituku dia Pentekoste, dituku dia kuledibua kua Ekeleziya, mu Yelushalema muakadi bantu ba bisamba bionso bimanyibue kudi Bena Yuda, bakakema pakumvua muntu ne muntu "mianda minene ya Nzambi" mu muaku wende (Bien. 5:4-13).

1)           ◊ Kuakula kua miaku mikuabo kakuakadi tshimanyinu bua bena Ekeleziya, kuakadi tshimanyinu kudi bantu kabakadi bantu ba Nzambi.

2)           ◊ Mukanda wa Nzambi kawena witabuja bantu babidi bua kuakula musangu umue. "Biakula muntu muaku unudi kanuyi bamanye, bakule nunku kudi babidi, kabapitshi pa basatu, balondangane muntu ne muntu, ne umue wenu abajinguluile muaku" (1 Kol. 14:27).

3)           ◊ Bobo bakadi ne tshipedi tshia kuakula kua miaku bakadi ne mujinguluidi bualu. "Bikalaka kakuyi mubajinguluidi, muena muaku apuwe biende mu ekeleziya" (1 Kol. 14:28).

4)           ◊ Bakaji kabakadi mua kuakula kumpala kua bantu bonso mu ekeleziya. "Bualu bua kabena bitabuja bua bakaji bakulemu" (1 Kol. 14:34).

 

Mu ekeleziya wa mu Kolinto muakadi malu mabuelekane. Paulo wakabafundila ne, "Meme, bana betu, tshiakamanya mua kuakalu nenu bu mudi ngakula kudi bantu badi balonda Nyuma, kadi anu bu kudi bantu badi balonda malu a mubidi, bu kudi bana batekete ba mu Kilisto" (1 Kol. 3:1).

Musangu mukuabo bakuabo bakadi ne mpata bualu bua meyi ende, nunku yeye wakabafundila ne, "Biela muntu meji ne, Meme ndi muprofete, anyi, Meme ndi muena bipedi bia Nyuma, amanye meyi andi nufundila ne, Adi mukenji wa Mukelenge. Nzambi kena Nzambi wa malu mabuelakane, kadi udi Nzambi wa ditalala. Malu onso enjibue bilengele, ne alondangane biakane" (1 Kol. 14:33,40).

Paulo wakafundila mikanda yende, mulombodibua kudi Nyuma Muimpe, bua tuetu bamanye bu mudibo ne bua kuenza mu Ekeleziya wa Nzambi.

 

16  Nyuma Muimpe ne Kutendelela

16.1   Nzambi Tatu udi ukeba bantu bamutendelele

Mukelenge Yesu wakambila muena mukaji wa mu Samalea bualu bua Tatu ne, "Diba nedilue, didiku katataka mene, diatendelela batendeledi balelela Nzambi mu nyuma ne mu bulelela; Tatu udi ukeba bantu ba nunku bamutendelele. Nzambi udi Nyuma; budi bamutendeledi nabu mbua kumutendelela mu nyuma ne mu bulelela" (Yone 4:23,24).

Paulo wakafundila Bena Filipoi ne, "Tuetu tudi batengula badi batendelela ku Nyuma wa Nzambi ne badi batumbila mu Kilisto Yesu, ne badi kabayi ne dieyemena dia malu a mubidi" (Filipoi 3:3).

 

16.2   Tshifuanyikiji tshia kutendelela

Muena mudimu wa Abalabama udi tshifuanyikiji tshimpe tshia mutendeledi wa bushuwa. Katuena bamanye dina diende nansha, kadi Abalahama wakamutumina mu luendu lule, wakamuambila ne, "Uye biebe kuanyi, kudi bana betu, wangatshile muananyi Isaka mukaji" (Gen. 24:4).

1)           ◊ Muena mudimu wa Abalabama wakadi muena kuitabuja. Muntu udi kayi muena kuitabuja kena mumanye mua kutendelela Nzambi mu bushuwa.

2)           ◊ Wakadi muena kanemu, "wakinyika mutu wende, wakatendelela Yehowa, wakamutumbisha" (Gen. 24:26,48).

3)           ◊ Wakatumbisha Nzambi bua dilombola diende mu njila muakane (Gen. 24:27).

4)           ◊ Wakavuluka buimpe bua Nzambi ne disakidila, wakatela bienzedi biende ne wakamba bualu bua luse luende ne bua bulelela buende. Wakamba bualu bua lulamatu lua Nzambi (Gen. chap. 24).

 

16.3   Bantu ba Mukelenge badi batendelela Tatu

Pakadi Mukelenge Yesu pepi ne kukenga ne bua kutufuila pa mutshi mutshiamakane, yeye wakafila bantu bende mu bianza bia Tatu wende, wakamuambila ne, "Tatu wanyi muakane, ba pa buloba kabakakumanya, kadi meme nakakumanya; aba kabidi bakamanya ne, Wewe wakuntuma; nakubamanyisha dina diebe, nembamanyishedi kabidi, bua dinanga diwakunnanga nadi meme kuikaladi munda muabo, ne meme munda muabo" (Yone 17:25,26).

Mukelenge Yesu wakamanyisha bantu bende dina dia Tatu, Badi mua kusemena pabuipi nende bu bana bende bananga. "Tangilayi mushindu wa dinanga diakutupa Tatu bua tuetu tubikidibue ne, Bana ba Nzambi; ne tudi nunku" (1 Yone 3:1).

Diambedi Mukelenge Yesu kayi muanji kulua, bantu ba Nzambi kabakamumanya bu Tatu nansha, Abalahama wakamanya Nzambi bu "Nzambi wa Bukole Buonso" (Gen.17:1. Tangila Ek.6:3). Mpindiewu badi bamanye dina dia Tatu, badi batumbisha Tatu ne badi batumbisha Mukelenge Yesu muomumue. "Tatu… wakupa Muana bulumbuluishi buonso, bua bantu bonso batumbishe Muana bu mudibo batumbisha Tatu. Udi kayi utumbisha Muana kena utumbisha Tatu wakamutuma" (Yone 5:22,23).

 

16.4   Bena kuitabuja badi batendelela Nzambi Tatu muaba kayi ?

Bualu bua Kilisto "tudi ne pa kubuelela kudi Tatu mu Nyuma umue" (Ef. 2:18). Batendeledi balelela badi mua kusemena pabuipi ne Tatu misangu yonso. "Nunku, bana betu, bualu bua tudi ne dikima dia kubuela mu muaba wa tshijila bua mashi a Yesu… tusemene bietu pabuipi nende ne mutshima mulelela mu dimanya dijalame dia ditabuja" (Eb. 10:19,22).

Kale, pakadi Nzubu wa Tshitendelelu mu tshipela (ne kunyima mu ntempelo mu Yelushalema), Bena Isalele bakatendelela Nzambi bu muakamba mikenji ya Mose. Anu bakuidi ba Bena Isalele bakadi mua kubuela mu muaba wa tshijila. "Bakuidi badi babuela misangu yonso mu muaba wa kumudilu, benza mudimu wabo; kadi muakuidi munene udi ubuela mu muaba muibidi, yeye nkayende, musangu umue ku tshidimu ku tshidimu; kena ubuela kayi ne mashi adiye ufila bua bualu buende ne bua matupakana a bantu" (Eb. 9:6,7. Lew. 16:2).

Katataka bena kuitabuja bonso badi mua kubuela mu muaba mutambe tshijila. Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, "Tuetu tuakujidikibua bualu bua kufila kua mubidi wa Yesu Kilisto musangu umue tshiendelele" (Eb. 10:10).

"Bua bualu buende, tufilafile kudi Nzambi mulambu wa kumutumbisha nawu, udi biawu mamuma a mishiku idi ijukula ditabuja dia dina diende" (Eb. 13:15).

Patuadisangisha, palua Dituku dia Mukelenge, bua kutshibula kua bidia bia Mukelenge bilondeshile pa luidi lua mu Mukanda wa Nzambi (Bien. 20:7), tudi tudisangisha pamue bua kuvuluka Mukelenge Yesu ne dilomba diende kutudi ne, "Enzayi nunku bua kumvuluka" (Luka 22:19,20. 1 Kol. 11:2326). Disangisha edi didi nangananga disangisha dia kutumbisha Mukelenge Yesu ne Nzambi Tatu wetu bua bualu buende.

Tudi tuvuluka mulayi wa Mukelenge Yesu kudi bantu bende ne, "Ndi bianyi munkatshi mua bantu babidi anyi basatu badi badisangisha mu dina dianyi" (Mat. 18:20). Kutendelela kua bushuwa kudi ku bukole bua Nyuma Muimpe wa Nzambi, kudi ku bukole bua Nyuma udi kayi munyingalajibue ku malu mabi mu mioyo yetu. "Nzambi udi Nyuma; badi bamutendeledi nabu mbua kumutendelela mu nyuma ne mu bulelela" (Yone 4:24).

 

16.5   Bena kuitabuja bonso badi bakuidi

"Nuenu kabidi, bu mabue adi ne muoyo, nuakashibua nzubu wa Nyuma, bua kuikala bakuidi ba tshijila; bua nuenu kufila milambu idi ya nyuma mitabujibue kudi Nzambi bualu bua Yesu Kilisto. Nuenu nudi tshisamba tshisungudibua, ne bakuidi ba bukelenge, ne tshisamba tshia tshijila, bantu badi bikale ba Nzambi muine, bua nuenu nuambe bua buimpe bua Nzambi wakanubikila bua kunupatula mu midima bua kunubueja mu munya wende wa dikema. Mu tshikondo tshia diambedi kanuakadi bantu, kadi katataka nudi bantu ba Nzambi; kanuakafuidibua luse, kadi katataka nuakufuidibua luse" (1 Pet. 2:5,9,10).

Katataka, bena kuitabuja bonso, bu bakuidi ba tshijila badi bamanye mua kusemena pepi ne Nzambi. Buonso badi ba Kilisto badi bamanye mua kuamba ne:

 

"Kudi yeye udi utunanga, ne wakatuvua ku mibi yetu mu mashi ende mene; ne wakatuvuija bukelenge ne bakuidi kudi Nzambi wende udi kabidi Tatu; kudi yeye mene kuikale butumbi ne bukokeshi too netshiendelele Amen" (Buak. 1:5,6).